ज्यानको बाजी थापेर ‘हनी हन्टिङ’ मा रमाउँदै गोरखाका ओलाङबासी

२१ वैशाख, गोरखा । करिब एक महिनादेखिको तयारी थियो । स्थानीयले आवश्यक सामग्रीको जोहो लगभग गरिसकेका थिए । बुधवार साँझ गाउँ भेला बसेर भीरमौरीको मह निकाल्न जाने निर्णय गरे ।

बिहीबार बिहानै अजिरकोट गाउँपालिका–२, ओलाङबासी ‘हनी हन्टिङ’ भन्दै लागे, बस्तीदेखि पर खस्रे भीरतर्फ ।

काठ र डोरीबाट बनाइएको भर्‍याङ एउटाले बोके, मह हाल्ने कोर्का (स्थानीय भाषामा बेङ्गे) अर्काेले । मह काढ्ने ‘टाङ्गो’ सहित अन्य सामग्री बोकेर अरु पछि लागे । ८ जनाको उनीहरुको समूहलाई ६५ वर्षीय गंगामान गुरुङ र ६४ वर्षीय इन्द्र गुरुङले नेतृत्व गरेका थिए ।

केहीबेरको हिँडाइपछि उनीहरु खस्रे भीर पुगे । वनदेवीलाई धुप चढाए । फेदमा काठ स्याउला बटुलेर केही आगो लगाउन थाले । धुवाँको मुस्लो माहुरीको घारसम्म पुग्न थाल्यो । भीरको माथिपट्टीबाट डोरी र भर्‍याङ कस्न केही व्यस्त भए । त्यही भर्‍याङको सहारामा गंगामान माहुरीको घार नजिक पुगे र महको शिकार गर्न थाले ।

भीरमा तुर्लुंग झुण्डिएर माहुरीको टोकाइबाट बच्दै मह काढ्नु कम्ता जोखिमपूर्ण हुँदैन !

तर ज्यानको बाजी राख्दै गंगामानले सहजै महको शिकार गरे । यो कामको उनको ४५ वर्षको अनुभव छ । २० वर्षकै उमेरदेखि आफूले ‘हनी हन्टिङ’ मा सहभागी हुँदै आएको बताए । ‘बाउबाजे पालादेखि गर्दै आएको काम हो, उहाँहरुकै पछि लागेर जान्थें’, उनले भने, ‘विस्तारै काम पनि सिक्दैसिक्दै गएँ, अहिले सामान्य जस्तो लाग्छ ।’

जोखिम भएपनि भीरमौरीको मह शिकार गर्नुको मज्जा नै छुट्टै हुने उनको अनुभव छ ।

मह शिकारका लागि चाहिने आवश्यक सामग्री उनी आफैंसँग छ । नाइलनको डोरीमा अंगेरीको काठ हालेर भर्‍याङ बनाएका छन् । ‘पहिले निगालोकै डोरी बनाइन्थ्यो तर आजभोलि नाइलनको डोरी प्रयोग गर्न थाल्यौं,’ उनले सुनाए ।

उनलाई साथ दिँदै आएका इन्द्र गुरुङ पनि भीर मह शिकारमा खप्पिस छन् । ६४ वसन्त पार गरिसकेका उनी १६ वर्षकै उमेरदेखि भीर मौरीका भीर उक्लिन थालेका थिए । पुर्खाले गर्दै आएको कामलाई निरन्तरता दिँदै आएको उनी बताउँछन् ।

‘काम सिक्दा हामीलाई तल बसेर आगो फुक्न लगाउनुहुन्थ्यो । सुरुमा त भीर देखेर रिंगटा लाग्थ्यो तर आजभोली बानी पर्‍यो । डर पनि लाग्छ तर मज्जा पनि छ । ज्यान जोखिममा राखेर भिरमा जाने हो, अलिकति मिस्टेक भयो भने ज्यान जान्छ,’ उनले भने ।

परम्परागत रुपमा भीरमौरीको मह शिकार गर्ने जाने चलन रहेको उनको भनाइ छ । वैशाख र कात्तिक महिना गरी वर्षको २ पटक भीरमौरीको मह निकाल्न जाने उनी बताउँछन् । तर, पहिलेको तुलनामा अहिले महको मात्रा कम हुने गरेको उनले जानकारी दिए । ‘पहिले एकैपटक ४/५ सय लिटर मह हुन्थ्यो अहिले एक सय लिटर पुग्न पनि मुस्किल हुन्छ,’ उनले भने ।

शिकार गरी निकालेको मह स्थानीय आफैं बाँडेर लिन्छन् । भीरमौरीको मह स्वास्थ्यका लागि निकै फाइदाजनक हुने स्थानीय बताउँछन् । ‘यो मह खाए पत्थरी झर्छ, घुँडा दुख्ने रोग पनि निको हुन्छ । बल पनि आउँछ अनि छाला पनि चम्किलो बनाउँछ’, गुरुङले भने ।

भीर मह शिकारका लागि यसअघि स्थानीयहरु पारी लमजुङ समेत जाने गर्थे । तर, गत वर्षबाट लमजुङ भीरमौरीको मह निकाल्नबाट आफूहरुलाई रोक लगाएको स्थानीय प्रेमराज गुरुङले बताए । ‘हामी नै पहिले कति गयौं पारि, तर गत वर्षबाट उताको वडाले नगर भन्यो’, उनले भने ।

३२ वर्षका उनी ‘हनी हन्टिङ’मा लागेको ५ वर्ष भयो । युवापुस्ताको चासो कम हुँदै गएको यो कामप्रति उनको भने लगाव बढ्दै गएको छ ।

परम्परागत रुपमा हुँदै आएको हनी हन्टिङलाई गाउँपालिकाले यस वर्ष महोत्सवको रुपमा मनाएको छ । परम्पराको जगेर्ना गर्न यस वर्ष भीरमौरीको मह निकाल्ने कार्यक्रमलाई महोत्सवको रुपमा मनाइएको गाउँपालिका अध्यक्ष दीपक देवकोटाले बताए ।

यसले पर्यटन प्रवद्र्धनमा समेत सघाउ पुग्ने अपेक्षा रहेको उनले जानकारी दिए । कार्यक्रमको अवसरमा स्थानीयलाई मह शिकारका लागि प्रयोग हुने आधुनिक उपकरणहरु पनि वितरण गरिएको प्रमुख प्रशासकीय अधिकृत नवराज अवस्थीले बताए ।