समयअघि नै बच्चा जन्मिंदा शिशु र आमा दुवैलाई जोखिम

यदि कुनै महिला गर्भावस्थाको ३७ औं हप्ताअघि सुत्केरी हुन्छिन् भने यसलाई समयभन्दा पहिले डेलिभरी वा प्रिटर्म डेलिभरी भनिन्छ । ७ देखि ८ प्रतिशत महिलाको प्रिटर्म डेलिभरी हुनु सामान्य हो । तर अहिले त्यो दर बढेको छ कति प्रतिशतले बढेको छ भन्ने यकिन तथ्यांक भने छैन ।

यसरी प्रिटर्म डेलिभरी हुँदा आमा र बच्चा दुवैको स्वास्थ्यमा गम्भीर समस्या पनि देखिन सक्छ । अहिले पनि नेपालमा नवजात शिशुको मृत्यु हुने मुख्य कारण प्रिटर्म डेलिभरी हो ।

समयभन्दा अघि बच्चा जन्मिने कारण

अहिले निःसन्तानको समस्या बढेकाले धेरै दम्पती त्यसको उपचारमा लागेका छन् । निःसन्तानको उपचार गर्दा एकै पटक २ देखि ३ वटा सन्तान बस्यो भने प्रिटर्म डेलिभरी हुने सम्भावना बढी हुन्छ ।

पाठेघरमा पानीको मात्रा बढी भएर डेलिभरी मिति अघि पानीफोका फुट्छ र योनीबाट तरल पदार्थ द्रूत रूपमा निस्कन्छ, जसको कारण पनि समय अगावै बच्चा जन्मिन्छ । गर्भवती आमामा मधुमेह, उच्च रक्तचाप, एन्टीबडी सिन्ड्रोम लगायतका समस्या भएमा वा पाठेघरमा ट्युमर छ भने पनि समयअघि नै बच्चा जन्मिन सक्छ ।

इन्फेक्सन, पोषण तत्वको कमी, हेमोग्लोबिनको मात्रा कम भएकी आमाबाट पनि निर्धारित अवधिभन्दा अगाडि नै बच्चा जन्मिन सक्छ ।

प्रिटर्म डेलिभरी प्रायः नर्मल हुन्छ

समय अगावै जन्मने बच्चाहरू प्रायः नर्मल डेलिभरीबाटै हुने गरेको पाइएको छ । केही गर्भवती महिलामा मात्र सिजरिन डेलिभरी गर्नुपर्ने हुन्छ ।

यस्ता लक्षण देखिए चिकित्सकको सल्लाह लिनुपर्छ

प्रिटर्म डेलिभरी हुने महिलाहरूमा खासै केही विशेष लक्षण त देखा पर्दैन । समयभन्दा अघि प्रसव पीडा हुनु नै प्रिटर्म डेलिभरीको मुख्य लक्षण हो  ।

यदि गर्भावस्थाको ३७ औं हप्ताअघि नै पाठेघरको पानी फुटेर योनीबाट तरल पदार्थ द्रूत रूपमा निस्कन्छ वा अन्य केही लक्षण महसुस हुन्छ भने यो समय पूर्व प्रसवको संकेत हुन सक्छ ।

समय अगावै जन्मने बच्चामा देखिने समस्या 

३८ देखि ३९ हप्तामा मात्र बच्चा परिपक्व हुन्छ । ३७ हप्ताअघि नै बच्चा जन्मियो भने उसको फोक्सो राम्ररी विकास भएको हुँदैन । बच्चाको तौल कम हुन्छ, बच्चाले राम्ररी खाना खान सक्दैन, सास फेर्न गाह्रो हुन्छ । यस्ता बच्चाहरूमा इन्फेक्सनको सम्भावना धेरै हुन्छ ।

समय अगावै जन्मने बच्चा कम तौलको हुने भएकाले उसको वृद्धि विकास पनि राम्ररी हुन पाउँदैन । यी बच्चामा धेरै गम्भीर स्वास्थ्य समस्या हुन सक्छन् र यदि बच्चा धेरै चाँडो जन्मियो भने उसको मृत्यु समेत हुने खतरा हुन्छ । नवजात शिशुहरूको मृत्यु हुने मुख्य कारण प्रिटर्म डेलिभरी नै हो ।

आमालाई पनि खतरा हुनसक्छ      

प्रिटर्म डेलिभरीका कारणले आमाको स्वास्थ्यमा असर देखा पर्छ । केही महिलाको दुई–तीनवटा बच्चा भयो भने समय अगावै सुत्केरी व्यथा सुरु हुन्छ । समय अगावै जन्मेका बच्चाहरू कम तौलको जन्मेका कारण बच्चालाई दूध खुवाउन गाह्रो हुन्छ, जसले गर्दा आमामा स्तनसम्बन्धी समस्या देखा पर्छ ।

इन्फेक्सनको कारण छिटो बच्चा जन्मिएको हो भने बच्चालाई र आमा दुवैलाई छुट्टाछुट्टै आईसीयूमा भर्ना गर्नुपर्ने पनि हुनसक्छ ।

ध्यान दिनुपर्ने कुरा

प्रिटर्म डेलिभरी हुनेको संख्या घटाउनका लागि गर्भावस्थामा सन्तुलित तथा पोषणयुक्त खाना खानुपर्छ । गर्भावस्थामा धेरै गह्रुंगो काम गर्नुहुँदैन ।

दुई वा तीनवटा बच्चा बस्यो भने गर्भावस्थाको सुरुमै एउटालाई औषधिको प्रयोग गरेर नष्ट गरेर अर्कोलाई बचाउन सकिन्छ । यदि गर्भवती महिलालाई कुनै किसिमको इन्फेक्सनको कारण महिना नपुगी बच्चा जन्मिने सम्भावना छ भने अस्पताल गएर चिकित्सकको सल्लाह अनुसार उपचार गर्नुपर्छ ।

गर्भवती महिलाहरूले कम्तीमा पनि चार पटक स्वास्थ्य जाँच गर्नुपर्छ भनेर सरकारले भनेको छ  । तर विशेषज्ञहरूका अनुसार कम्तीमा आठ पटक स्वास्थ्य जाँच गराउनु उपयुक्त हुन्छ । यसको व्यवस्थापन सरकारले पनि गर्नुपर्छ ।

(प्रसूति तथा स्त्रीरोग विशेषज्ञ प्रा. डा. गौतमसँग अनलाइनखबरकर्मी सुमित्रा लुइटेलले गरेको कुराकानीमा आधारित)