रक्सीको ह्याङओभर मस्तिष्कमा दुई दिनसम्म रहन्छ : प्रा.डा. राजीव झा

रक्सी पिएपछि के हुन्छ ? भुक्तभोगीहरुसँग यसको नमिठो अनुभव हुनसक्छ । रक्सी पिउँदाको सुरुवाती क्षणहरुमा स्नायु प्रणालीमा प्रभाव पर्छ । यसले गर्दा केही आनन्द र उत्तेजना महसुष हुन्छ । तर, जब रक्सीको मात्रा बढ्दै जान्छ, यसले सम्पूर्ण शरीरलाई आफ्नो वशमा पार्छ । र, त्यो स्थिती त्यसबेलासम्म रहन्छ, जब एक रात सुतेर उठ्नुहुन्छ ।

नियन्त्रित मात्रामा रक्सी पिएर सुतेको व्यक्तिलाई भोलिपल्ट उठ्दा त्यसको खास असर नदेखिन सक्छ । तर धेरै मात्रामा रक्सी पिएका मान्छेलाई अर्को दिनसम्म त्यसले छाडेको हुँदैन । यसलाई रक्सीको धङधङ्ती वा ह्याङओभर भन्ने गरिएको छ ।

रक्सी पिउँदै जाँदा शरीरमा भएको पानीको मात्रा पनि सुक्दै जान्छ । भिटामिन, मिनरल्स, इलेक्ट्रोलाइट तत्व कमी हुँदै जान्छ । नतिजा, शरीर अस्वभाविक र अस्वस्थ महसुष हुन्छ । यसै सन्दर्भमा न्युरो सर्जन प्रा. डा. राजीव झासँग गरिएको कुराकानी ।

कति मात्रामा पिएपछि हुन्छ धङधङ्ती एवं ह्याङओभर ?

ह्याङओभर हुनका लागि यति नै मात्रा पुगेपछि भन्ने हुँदैन । मान्छे र उसको पाचन क्षमता अनुसार यो कुरा निर्धारण हुन्छ । कसैलाई एक प्याकले नै टाउको दुख्ने क्रम सुरु हुन्छ, वाकवाकी लाग्न थाल्छ । कतिलाई अलि बढी पिएपछि ह्याङओभर हुन्छ ।

यद्यपि कम मात्रामा पिउनेलाई भन्दा बढी मात्रामा पिउनेलाई रक्सीको असर बढी हुन्छ । जसले गर्दा ह्याङओभर पनि उनलाई नै हुने भयो । खासगरी खाली पेटमा रक्सी पिउनेलाई ह्याङओभर हुनसक्छ ।

कस्ता व्यक्तिलाई बढी ह्याङओभर हुनसक्छ ?

स्वभाविक हो, कमजोर व्यक्तिलाई रक्सीको असर चाडै र धेरै देखिन्छ । रोगी, बुढापाका, शारीरिक रुपमा कमजोर व्यक्तिलाई रक्सीको ह्याङओभर बढी हुन्छ । यसैगरी खानपान, जीवनशैलीमा खासै ध्यान नदिने मान्छेलाई पनि यस्तो समस्या हुन्छ ।

कतिपय मान्छे रक्सी पिएपनि त्यसको मात्रा निर्धारण गरेर पिउँछन् । स्वस्थ्यकर ढंगले पिउँछन् । रक्सी कति पिउने, कसरी पिउने ? भन्ने कुरामा सचेत रहन्छन् । सोशल ड्रिंकको रुपमा मात्र रक्सी पिउनेलाई यसको ह्याङओभर रहने संभावना कम हुन्छ । तर मात्नकै लागि भेटेजति पिउने वा मुख बार्न नसक्नेलाई रक्सीको ह्याङओभर बढी हुन्छ ।

रक्सी पिएपछि त्यसको असर स्नायु प्रणाली वा शरीरको तन्तुहरुमा कति समयसम्म रहन्छ ?

रक्सी आफैमा खराब पेय हो, जसले शरीरलाई लामो समयसम्म आफ्नो काबुमा राख्छ । रक्सी पिएको व्यक्तिमा त्यसको ह्याङओभर दुई दिनसम्म रहन सक्छ । त्यसैले त रक्सी पिउनेहरुलाई शरीर भद्दा भएको, अल्छी लागेको, कमजोर भएको अनुभव हुन्छ । टाउको दुख्ने समस्या त आम भइहाल्यो ।

रक्सी अत्याधिक भएपछि मस्तिष्कले कुनै प्रतिक्रिया जनाउँछ ?

रक्सी पिएपछि त्यसको असर थाहा पाउने भनेकै मस्तिष्कले हो । शरीरमा भएको हरेक गतिविधिको नियन्त्रण मस्तिष्कले नै गरिरहेको हुन्छ । शरीरमा कुनै उथलपुथल हुनसाथ, घाउचोट लाग्नसाथ त्यसको सन्देश मस्तिष्कमा पुगेपछि मात्रै थाहा हुन्छ । रक्सी पिएपछि ह्याङओभर हुनु भनेको पनि मस्तिष्कले त्यसमा प्रतिक्रिया जनाउनु हो ।

कस्तो रक्सी वा कति मात्रामा पिएपछि ह्याङओभरको समस्या हुँदैन ?

यसको कुनै ठ्याक्कै जवाफ छैन । किनभने रक्सीको ब्रान्ड, कम्पनी, मात्रा आदिले मात्र ह्याङओभरमा प्रभाव देखिने भन्ने होइन । मान्छेको अवस्था, उसको पिउने तरिका आदिमा यो कुरा निर्भर गर्छ । कुनै मान्छे विस्तारै लामो समय पिउँछ भने उनीहरुमा यसको प्रभाव कम हुनसक्छ । कतिले एकै पटकमा धेरै रक्सी पिउँछ भने उसलाई त्यसको असर बढी देखिन सक्छ ।

रक्सी यति उति, यस्तो उस्तो भन्ने भन्दा पनि त्यो पेय शरीर मैत्री छैन । चाहे थोरै होस् वा धेरै, यसको असर हुन्छ नै । नियन्त्रित ढंगले पिउनेको तुलनामा जथाभावी पिउनेहरुलाई रक्सीले पनि खान थाल्छ । ह्याङओभर हुनु भनेको तिम्रो शरीर रक्सीको लागि होइन भन्ने सन्देश पनि हो ।