गर्भनिरोधको सबैभन्दा प्रभावकारी उपाय के हो ?

सन्तानको रहर पूरा भइसकेपछि वा सन्तानको योजना बनाउनुअघि शारीरिक सम्बन्ध कसरी सुरक्षित राख्ने भन्ने कुरा आम दम्पतीको लागि चासो हुन्छ । कहिलेकाहीं अनिच्छित गर्भ रहन्छ र त्यसले अनायासै झन्झट थपिदिन्छ ।

यस्तो अवस्थामा कसरी सुरक्षित यौन सम्बन्ध राख्ने ? कस्तो विधि अपनाउँदा गर्भ रहने जोखिम हुँदैन ? यसका अनेक विधि प्रचलनमा छन् । जस्तो कण्डमको प्रयोगदेखि नरप्लान्टसम्मका विकल्प अपनाउन सकिन्छ ।

के के छन् गर्भनिरोधका उपाय ?

गर्भनिरोधकको रुपमा हर्मोनल औषधि पिल्स, तीनमहिने संगिनी सुई लगायतको प्रयोग गर्न सकिन्छ । नन-हर्मोनल उपायमा चाहिं कण्डम, कपर्टी लगायतका साधन प्रयोग गर्न सकिन्छ । गर्भनिरोधकको ‘क्यालेन्डर मेथर्ड’ प्राकृतिक उपाय पनि प्रचलित छन् ।

सबैभन्दा प्रभावकारी विधि

गर्भनिरोधका विभिन्न विधिमध्ये कण्डमको प्रयोग नै सबैभन्दा प्रभावकारी हुन्छ । कण्डमको प्रयोग अन्य गर्भनिरोधक उपायको तुलनामा ९९ प्रतिशत सुरक्षित हुन्छ । यसको साइड इफेक्ट पनि कम हुन्छ र यसले विभिन्न यौनरोगबाट पनि बचाउँछ । त्यसैले गर्भनिरोधकको लागि कण्डमको प्रयोग अन्य विधिभन्दा बढी प्रभावकारी हुन्छ ।

अन्य विधिमा के छन् अप्ठ्यारा ?

गर्भनिरोधकको हर्मोनल विधिले महिनावारी गडबड हुने, महिनावारीको बेलामा अत्यधिक रगत बग्ने, मोटोपन, अनुहारमा चायाँ पोते आउने र कलेजोमा समस्या जस्ता समस्या हुन सक्छ ।

पाठेघरमा मुखमा राखिने भएकाले कपर्टीका पनि केही बेफाइदा छन् । यसले पाठेघरको इन्फेक्सन हुने, पाठेघरको मुखमा घाउ हुने, चिलाउने, कपर्टी राखेको नमिलेको खण्डमा महिनावारीको बेला धेरै रगत बग्ने जस्ता समस्या देखा पर्छ ।

कण्डमको प्रभावकारिता 

गर्भनिरोधकको उपायमध्ये यो सबैभन्दा सरल एवं प्रचलित उपाय हो । यसको प्रयोगले महिलामा गर्भधारणको प्रक्रियामा रोकावट ल्याउनुका साथै यौनजोडीलाई यौन संक्रमणबाट समेत जोगाउँछ । यो अन्य उपायभन्दा धेरै सुरक्षित हुन्छ । यसको खासै केही साइड इफेक्ट पनि हुँदैन ।

गर्भ नरहन प्राकृतिक विधि 

गर्भ नरहनका लागि प्राकृतिक उपाय पनि छ, जसलाई ‘क्यालेन्डर मेथर्ड’ भनिन्छ । यो उपाय अपनाउन ओभलियसन अवधि गणना गर्ने र अण्डा परिपक्व भएर पाठेघरमा आउने बेलामा यौन सम्पर्क नगर्ने । यौन सम्पर्क गरेको खण्डमा पनि वीर्यलाई बाहिर निकाल्ने गर्नुपर्छ । ओभलियसनको समय भन्दा अगाडि वा पछाडि यौन सम्पर्क गरेको खण्डमा गर्भ रहँदैन ।

नवविवाहित दम्पतीको लागि गर्भनिरोधक 

नवविवाहित दम्पती जो केही वर्षको ग्यापपछि मात्र गर्भधारण गर्न चाहन्छन्, उनीहरूले गर्भनिरोधकको लागि कण्डम तथा पिल्स चक्की प्रयोग गर्न सक्छन् । कण्डमको प्रयोग त सुरक्षित भइहाल्यो, साथै पिल्स चक्कीको पनि खासै धेरै साइड इफेक्ट हुँदैन । यो प्रयोग गर्न पनि सजिलो हुन्छ र बच्चा चाहिएको खण्डमा यो सेवन गर्न छाडेपछि बच्चा पनि सजिलै बस्छ ।

एउटा बच्चा भइसकेको छ र दोस्रो बच्चाको जन्मान्तरको लागि कपर्टी तथा नरप्लान्टको प्रयोग गर्न सक्छन् । पाँच वर्षको लागि नरप्लान्ट तथा कपर्टीको प्रयोग गर्दा पहिलो बच्चा राम्ररी हुर्किसकेको हुन्छ र दोस्रो बच्चाको लागि त्यसलाई निकाल्न सकिन्छ ।

(प्रसूति तथा स्त्रीरोग विशेषज्ञ डा. कार्कीसँग सुमित्रा लुइटेलले गरेको कुराकानीमा आधारित)