आर्थिक, राजनीतिक र व्यवस्थापकीय कठिनाइबीच आयोजित पहिलो विश्वकप

काठमाडौं । सन् १९०४ मा विश्व फुटबल महासंघ (फिफा) स्थापना भएकै समयमा फुटबल विश्वकप आयोजना गर्ने घोषणा भएको थियो । तर, पहिलो प्रतियोगिता गर्न नै उनीहरुलाई २६ वर्ष लाग्यो ।

आर्थिक मन्दी, व्यवसायिक विश्वस्तरीय प्रतियोगितामा कम रुची तथा युरोप र अमेरिका जानआउन लामो समयको यात्रा गर्नुपर्ने बाध्यताका कारण शीर्ष युरोपेली देशहरुले विश्वकपमा सहभागी हुन अस्वीकार गर्दैै आएका थिए ।

पहिलो विश्वकप एकमात्र त्यस्तो प्रतियोगिता बन्यो जहाँ सहभागी हुन सबै देशलाई कुनै मापदण्डविना आमन्त्रण गरिएको थियो । विश्वकपमा सहभागी १३ मध्ये ७ टिम अमेरिकी क्षेत्रका थिए ।

बेल्जियम, फ्रान्स, रोमानिया र युगोस्लाभियाले प्रतियोगिताको निर्धारित मितिभन्दा दुई महिनाअघि मात्रै आफ्नो सहभागिताबारे निर्णय गरेका थिए । चारै टिम एउटै जहाजमार्फत आयोजनास्थल मोन्टेभिडियो शहरमा पुगेका थिए । आन्द्र महासागरको लामो यात्राका कारण उनीहरुले महत्वपूर्ण प्रशिक्षण सत्रसमेत गुमाएका थिए ।

लगातार दुई ओलम्पिक स्वर्ण पदक जित्नुका साथै आयोजक मुलुक हुनुका नाताले उरुग्वे प्रतियोगिताको प्रमुख उपाधि दावेदार थियो । सबैको अनुमानअनुसार उरुग्वे अपराजित रहँदै विश्वकपको उपाधि उचाल्यो ।

फाइनलमा आयोजक र अर्जेन्टिनाबीचको प्रतिस्पर्धा मैदान भित्र र बाहिर पनि उत्तिकै चर्काचर्की देखियो । हजारौंको संख्यामा अर्जेन्टिनी समर्थक समुद्री डुंगामार्फत उरुग्वेको राजधानी पुगेका थिए । रंगशालामा उनीहरुबाट हतियारसमेत बरामत भएको थियो ।

घरेलु टिमले सुरुवाती अग्रता लिए पनि पहिलो हाफमा २-१ ले पछि परेको थियो । तर, उरुग्वेले खेलको अन्तिमसम्म ४-२ को जितसहित पहिलो विश्व च्याम्पियन बनेर इतिहास राख्न सफल रह्यो ।

आफ्नो स्थापनाको साढे दुई दशकपछि विश्व फुटबलको नियामक निकाय फिफाले आर्थिक, राजनीतिक र व्यवस्थापकीय कठिनाईका बीच १३ देशलाई आफ्नो झण्डामूनि एकत्रित गर्न सफल रह्यो ।

एउटा व्यवसायिक प्रतियोगिताको सहभागिताले संसारभर फुटबलको विकास र मान्यताको सुरुवात गरिदियो । प्रतियोगितापछि संसारभरका ठूला संस्थाहरुले खेलाडीलाई रोजगार दिने प्रचलन सुरु भयो ।

प्रतियोगिताले ओझेलमा परेका देशहरुको फुटबल प्रतिभाले प्रस्फुटन हुने अवसर पाए । जस्तै संयुक्त राज्य अमेरिका, युगोस्लाभिया टिम सेमिफाइनलसम्म पुगे । रंगशालामा हजारौंको संख्यामा दर्शकको भीड र संसारभरबाट समर्थकको प्रार्थानाले विश्वकप खेलहरुमा मानिसको रुथी ह्वात्तै बढेको पाइयो ।

विश्वकपको पहिलो ह्याट्रिक अर्जेन्टिनाका गुइलेर्मो स्टेविलले गरेका थिए । युरोपका साम्भ्रान्त भनिएका देशहरु बाहिर रहँदा त्यहाँका खेलाडीहरुले विश्व मन्चमा आफ्नो क्षमता प्रदर्शन गर्ने अवसर गुमाउन बाध्य रहे । समर्थक पनि महादेशका सर्वश्रेष्ठ केहि फुटबलरलाई देख्ने अवसरबाट बन्चित भए ।
फाइनलअघि अर्जेन्टिनाका खेलाडी र समर्थक घरेलु समर्थकको निशानामा थिए । उरुग्वे आएका केहि अर्जेन्टिनी समर्थकले उरुग्वेका जनताबाट दुव्र्यवहारको सामना गर्नुपरेको थियो । जसले गर्दा अर्जेन्टिनामा उरुग्वेको दूतावासमा हमला र तोडफोड भएको थियो । जसले दुवै देशबीचको सम्भन्धमै दरार उत्पन्न भएको थियो ।

तथ्यांकमा पहिलो विश्वकप

आयोजकः उरुग्वे
टिमः १३
फर्म्याटः नकआउट, सेमिफाइनल, फाइनल
खेलः १८
गोलः ७०
विजेताः उरुग्वे
उपविजेताः अर्जेन्टिना
गोल्डेन बुटः गुइलेर्मो स्टेवल (अर्जेन्टिना)