पेट र आन्द्रा बिगार्ने जीवाणु ‘एच पाइलोरी’

एच पाइलोरी मानिसको पेटमा हुने एक प्रकारको ब्याक्टेरिया हो । यो करिब ६० प्रतिशत वयस्कहरुको पेटमा हुन्छ तर सामान्य अवस्थामा यसले कुनै पनि हानि पुर्‍याउँदैन । यद्यपि संक्रमण बढ्दै गएमा भने अल्सर हुन सक्छ र अवस्था जटि बन्दै गए क्यान्सर समेत हुने जोखिम हुन्छ ।

पूरा रुप हेलिकोब्याक्टर पाइलोरी रहेको यो ब्याक्टेरिया नेपालीहरुमा भने आत्तिनु नै पर्नेगरी जोखिमपूर्ण देखिएको छैन । एच पाइलोरी भयो भनेर आत्तिनु नपर्ने विज्ञहरु बताउँछन् । यसबारे नेपालमा गरिएको अनुसन्धानको आधारमा २३–२४ प्रकारका एच पाइलोरी ब्याक्टेरिया देखिएको पुष्टि भएको छ । यो ब्याक्टेरियाले आन्द्रामा संक्रमण गर्ने र पेटमा एसिडको मात्रा बढाउने काम गर्छ ।

जापान र चीनमा देखिने एच पाइलोरी कडा खालको वा घातक हुन्छन् । त्यहाँका एच पाइलोरीले क्यान्सर निम्त्याउने जोखिम बढी देखिन्छ । सबैभन्दा बढी एच पाइलोरी संक्रमण अफ्रिकामा देखिन्छ ।

एच पाइलोरीका लक्षण

यसको लक्षण सामान्यतया ग्यास्ट्रिकको जस्तै हुन्छ । पेट दुख्ने, पेट फुल्ने, पेटमा जलन हुने, पेट खाली छ भने झन् बढी दुख्ने, बान्ता हुने, भोक कम लाग्ने, छिनछिनमा डकार आउने, शरीरको तौल घट्दै जाने लक्षण एच पाइलोरी हुँदा देखिन्छ ।

सामान्यतया यो दूषित पानी र खानाबाट पेटमा प्रवेश गर्छ । । परिवारमा कोही यसबाट संक्रमित भएमा उसको थुक, बान्ता र दिसाबाट अरुलाई पनि संक्रमण हुन सक्छ । एच पाइलोरी परिवारका एक जनालाई भएपछि सबै सदस्यलाई सर्ने सम्भावना हुन्छ ।

कसरी थाहा पाउने ?

कहिलेकाहीं एच पाइलोरी पेटभित्र संक्रमण भएपनि लक्षण नदेखिएको हुन सक्छ । यस्तो अवस्थामा केही हल्का ग्यास्ट्रिकको लक्षण देखा परेमा जाँच गराइहाल्नुपर्छ । एच पाइलोरी शरीरभित्र छ कि छैन थाहा पाउन रगत, दिसा, श्वासप्रश्वास, पीसीआर, इण्डोस्कोपी, बायोप्सी जाँच गराएमा एच पाइलोरी भए नभएको थाहा पाउन सकिन्छ ।

उपचार

पेठमा एच पाइलोरी ब्याक्टेरियाको संक्रमण भएको छ भने यसका लागि औषधि दिइन्छ । दुई हप्तासम्म यो औषधि खाएमा यो निको हुन्छ । यसबाहेक एन्टिबायोटिक र एन्टासिड्स (पेटमा भएको एसिड कम गर्ने) औषधिको सेवन गरेर पनि एच पाइलोरीको संक्रमण निको पार्न सकिन्छ ।

एच पाइलोरीबाट जोगिने उपाय

सरसफाइमा ध्यान दिने, सफा खानेकुरा खाने, स्वच्छ पानी पिउने, बेलाबेलामा स्वस्थ्य परीक्षण गराउने गरेमा यसको संक्रमणबाट बच्न सकिन्छ ।

(पेट तथा केलजो रोग विशेषज्ञ डा. शर्मा ललितपुर नख्खुस्थित नेपाल मेडिसिटी अस्पातलमा कार्यरत छन् । उनीसँग अनलाइनखबरकर्मी रेणु त्वानाबासुले गरेको कुराकानीमा आधारित)