निमुखाको अभिभावक बन्न चुकेको सरकार

बिल गेट्स भन्थे रे— ‘गरिब भएर जन्मनु तपाईंको दोष होइन, तर गरिब नै भएर मर्नु चाहिं दोष हो ।’ हो, जन्मँदा मानिसको अघि कुनै विशेषण जोडिएको हुँदैन । फरक यत्ति हो धनी देश र परिवारमा जन्मिए धेरै कुरा पुगीसरी हुन्छ, गरिब परिवार र देशमा जन्मिए धेरै कुराको अभाव हुन्छ । गरिब परिवारमा जन्मिए पनि देश धनी भइदिए गरिबीको महसुस कम हुन सक्छ ।

केन्द्रीय तथ्यांक विभागका अनुसार जम्मा २ करोड ६४ लाख ४९ हजार ५०४ जनसंख्याको २५.२ प्रतिशत अर्थात् करिब ६६ लाख नेपाली गरिबीको रेखामुनि छन्, जसलाई गाँस, बास, कपास, स्वास्थ्य र शिक्षाको नै अभाव छ ।

युएनडीपीले सार्वजनिक गरेको मानव विकास प्रतिवेदन २०२१/२२ मा नेपालको मानव विकास सूचकांक (एचडीआई) मूल्य ०.६०२ देखिएको छ । योसँगै नेपाल विश्वका १९१ मुलुकमध्ये १४३औं स्थानमा रहेको छ भने वार्षिक आय मात्र करिब १३८१ अमेरिकी डलर रहेको छ । यसबाट के देखिन्छ भने नेपाल सामाजिक र आर्थिक रूपले अत्यन्त पछाडि परेको मुलुक हो ।

‘सबैभन्दा ढुंगो साह्रो त्योभन्दा नि नहुनु साह्रो’ भने जस्तै गरिब हुनुभन्दा साह्रो संसारमा अर्को केही पनि छैन । गरिब भएर बाँच्नु पर्दाको पीडा केवल गरिबलाई मात्र थाहा हुन्छ । गरिबप्रतिको सामाजिक व्यवहार उस्तै कठोर र पीडादायक हुने गरेको छ । गरिब सम्मानित जीवन जिउनबाट वञ्चित छ भने सामाजिक उत्पीडन र भेदभावको शिकार भई अपमानित जीवन जिउनु परिरहेको यथार्थ पनि छ ।

गरिब जीवनमा पाइलैपिच्छे मर्दै बाँच्नुपर्ने अवस्था छ । देशमा महँगीले आकाश छोएको छ । कुनै पनि वस्तु र सेवा खरिद गर्न सक्ने अवस्था र स्थिति छैन । बजारमा गएर सरसामग्री हेरेर मात्रै फर्कनुपर्ने स्थिति छ । यो अधिकांश नेपालीले भोगिरहेको यथार्थ हो । आफ्नो सास अड्काउन मात्र पनि धेरै नेपालीलाई कठिन छ ।

एकातर्फ मन्त्री र प्रधानमन्त्री भइसकेका नेताहरूले पातलो दिशा लाग्दा र हाच्छिउँ आउँदा समेत विदेशमा उपचार गर्न राज्यकोषको करोडौं रकम उडाएका छन् भने अर्कोतर्फ दूरदराजमा बस्ने राज्यमा पहुँच नभएका गरिब जनता सिटामोल खान नपाएर मृत्युको मुखमा पर्नुपर्ने अवस्था छ । यी र यस्ता कल्पनै गर्न नसकिने विभेद सहेर निमुखाहरू बाँचिरहेका छन् ।

यो दुनियाँमा गरिबको कोही पनि भरपर्दो सहारा हुँदैन । सबै मुखले मात्र चेपारो पार्छन् । साह्रो–गाह्रो परेको दिन सम्झने, सघाउने कोही हुन्न । मानिस त के दुःखमा गरिबलाई साथ दिने भगवान पनि हुँदैन । तमाम दुःख, पीर, मर्का, चोट, वेदना सहनु भन्दा अर्को विकल्प पनि गरिबसँग छैन । ठूला–ठूला महलमा बस्ने, महँगा गाडी चढ्ने, वाइन र रक्सीमा रमाउनेलाई के थाहा गरिबीको ग्राउन्ड रियालिटी !

गरिबलाई अहिले सास फेर्न पनि गाह्रो छ किनभने अहिलेको समयमा सास फेरेको पनि पैसा लाग्छ । गरिब मरिहाल्न पनि सक्दैन इज्जतदार र गुणस्तरीय जीवन बिताउन पनि सक्दैन । कैयौं गरिबीकै कारण पागल भएर रोडमा ढुंगा हान्दै हिंडिरहेका छन् भने कैयौंले विभिन्न तौरतरिकाले आत्महत्या गरेका छन् ।

मूलतः नेपालीको सबैभन्दा ठूलो समस्या आर्थिक नै हो । पैसा नै सबै आवश्यकता परिपूर्तिको साधन भएको हुनाले आज नेपाली पैसाको खोजीमा संसारभरि भौंतारिनु परेको छ । आमाको काख छोडेर, श्रीमतीको प्रेम र स्नेह बिर्सिएर, मुटुका टुक्रा जस्ता छोराछोरीलाई त्यागेर रुँदैरुँदै वैदेशिक रोजगारीमा जानुपर्ने कहालीलाग्दो दृश्य राज्य सञ्चालकहरूको अदूरदर्शिता र नालायकीपनको कारण नै सृजना भएको छ ।

देश सम्पन्न हुन्थ्यो भने नेपालीले पनि गुणस्तरीय जीवन जिउन विदेश फरार हुनुपर्ने अवस्था आउने थिएन । पचास, पचपन्न डिग्रीको तातो गर्मीेमा चिहान खन्न खाडीतिर र भाँडा माझ्न अन्य विकसित मुलुकतर्फ जानुपर्दैनथ्यो । सनातनदेखिको देश नेपाल विश्वका प्राचीन देशमध्येको एक हो ।

शासक इमानदार, उत्तरदायी, नैतिकवान, सुविचारी बन्न नसक्दा देश सधैं गरिब नै रह्यो । अहिलेसम्म सबै शासकहरूले देशलाई लुट्ने र भुट्ने मात्र काम गरे । देश र जनताप्रति इमानदार भएर देश बनाउनुपर्छ भनेर कोही कसैले सोचेनन् । परिणामतः अहिलेको कहालीलाग्दो अवस्था नेपालीले भोग्नु परिरहेको छ ।

‘नेपाल इज नट अ पुअर बट पुअर्ली म्यानेज कन्ट्री’ भन्नु चाहिं उपयुक्त होला । प्राकृतिक रूपले सम्पन्न देशका नागरिक किन गरिब ? मूल प्रश्न यही हो । नेपाललाई प्रकृतिले सबै कुरा दिएको छ तर पनि हामी गरिबीको शिकार भइरहेका छौं । नेपालले आफूमा भएका स्रोत र साधनहरूको पहिचान, प्रयोग, सदुपयोग र विस्तार गर्न नसक्दा आर्थिक उन्नति गर्न सकेन अर्थात् व्यवस्थापन गर्न नै सकेन । राज्यको स्रोत र साधनको व्यवस्थापन गर्ने काम राज्य सञ्चालकको हो । त्यो जिम्मेवारीमा पहिले राजा थिए अहिले राजनीतिक दल र नेताहरू छन् ।

राज्यमा कोही नहुनेकोे अभिभावक सरकार बन्नुपर्ने हो । तर सरकार त माफियाको चंगुलमा र उसैको दास भएको छ । सरकारका वरपरका आसेपासे लुटेर खान पल्केका छन् । केही सीमित व्यक्तिको कब्जामा देश छ, जसले गर्दा नेपालीको गरिबीले दुई पत्र छाला गएको छ । देशमा सरकार भएर पनि गरिबले टुहुरो जिन्दगी बिताइरहनु परेको छ । राज्य चलाउनेलाई अलिकति पनि लाज, घिन र सरम छैन । सर्वहारा सरकारको सुशासनका नाममा भएको कुशासन हेर्न बाध्य हुनु परेको छ ।

गरिबी एक्काइसौं शताब्दीको लागि कालो धब्बा हो । राज्य संचालकहरू इमानदार र कर्तव्यनिष्ठ भई काम नगर्दा नागरिक छट्पटिएर, तड्पिएर क्वाँ क्वाँ गर्दै मर्न बाध्य छौं ।
पक्कै देशलाई धनी बनाउन सकिन्छ । तर त्यसका लागि मूलभूत केही विषयहरूलाई व्यवस्थापन गर्नुपर्दछ । जस्तै राजनैतिक स्थायित्व, नेतृत्वको इमानदारी, दृढ इच्छाशक्ति, देश बनाउने हुटहुटी नेतृत्वमा भएमा देश केही वर्ष भित्र नै सम्पन्न बन्न सक्दछ ।

नेपालभन्दा कैयौं गुणा कान्छा देशहरू आज विकासको उच्चतम विन्दुमा पुगेका छन् । तर नेपाल लामो समयदेखि राजनैतिक अस्थिरताको शिकार भएको कारण नागरिकका अपेक्षा र चाहना पूरा हुन सकेनन् र आर्थिक समृद्धि पनि हासिल गर्न सकेन ।

अब नेपालले राजनैतिक परिवर्तनको कोर्ष पूरा गरिसकेकोले आर्थिक समृद्धिको बाटोमा मात्र अर्जुनदृष्टि लगाएर अगाडि बढ्नुपर्छ । यदि अहिलेकै देशको परिस्थितिमा बदलाव आएन भने राष्ट्रिय र अन्तर्राष्ट्रिय कारणले नेपालको स्वतन्त्रता, सार्वभौमिकता, अखण्डता र राष्ट्रियता नै धरापमा पर्न सक्छ । त्यसैले अब एकक्षण पनि विलम्ब नगरी देश बनाउन लाग्नुपर्छ । त्यसका लागि राजनैतिक दलहरूले देश रहे सबै कुरा हुन्छ भन्ने सोचेर आफ्नो स्वार्थ त्यागेर राष्ट्रिय स्वार्थमा तल्लीन हुनुपर्छ ।

अहिले भएको नेतृत्व वर्ग सच्चिनुपर्छ, यदि नसच्चिने हो भने अर्को पुस्तालाई सत्ता हस्तान्त्तरण गर्न तयार हुनुपर्छ । त्यसका लागि नागरिकहरूले सदैव खबरदारी गर्नुपर्छ । देश धनी भए मात्र नागरिक सुखी हुन सक्छन् । देशलाई शिरमा राखेर नागरिकको हितका लागि अहोरात्र खटिनुपर्छ । राजनैतिक नेतृत्वले गफ र भाषण होइन काममा विश्वास गरेर अगाडि बढ्नुपर्छ ।

संसारभरिका आजका सम्पन्न देशहरू काम गरेर नै धनी भएका हुन् । गफ र भाषण गरेर होइन । त्यसैले नेतृत्वको असफलता र अदूरदर्शिताको कारण अहिले नागरिकले कल्पना नै गर्न नसकिने दुःख भोग्नु परिरहेको छ जसको मूल कारण राजनैतिक अस्थिरता नै हो । अब पनि देश नबनाए कहिले बनाउने भन्ने सोचेर काम गरौं ।

आशा छ, असीको नयाँ दशकमा सबै नेतृत्व वर्गले आत्मालोचना गर्नेछन् र देशलाई विकास र समृद्धिको बाटोमा छिटोभन्दा छिटो लैजानेछन् । नयाँ दशकको सबैमा शुभकामना !