पाउरोटी : सदाबहार नास्ता तर कति स्वस्थकर ?

पाउरोटी सजिलो र सहजै पाइने खानेकुरा हो । बिहान चियासँगै पाउरोटी खाने धेरै नेपालीको बानी नै छ । यो निम्नदेखि उच्च वर्ग सबैले रुचाउने खानेकुरा हो भन्दा पनि हुन्छ । यसरी सबै पेशा, वर्गको रोजाइमा पर्ने पाउरोटी स्वस्थर चाहिं कति हुन्छ ? यसबारे धेरै कमले मात्रै चासो राखेका हुन सक्छन् ।

पोषणविद् अस्मिता रिजाल दैनिक रुपमा पाउरोटी खानु स्वास्थ्यका लागि फाइदाजनक नहुने बताउँछिन् । ‘पाउरोटी सामान्यतया दुई किसिमका हुन्छन् सेतो र खैरो । यी दुईमध्ये अहिले जनमानसमा खैरो पाउरोटी स्वस्थकर हुन्छ भन्ने छ । तर सेतो पाउरोटी भन्दा केही प्रतिशत खानयोग्य होला तर यसमा पूर्ण रुपमा स्वस्थकर हुँदैन,’ उनी भन्छिन् ।

सेतो पाउरोटीमा पौष्टिक तत्व र फाइबरको मात्रा शून्य हुन्छ भने खैरोमा केही मात्रामा हुन सक्छ । त्यसैले पाउरोटी दैनिक खाँदा रगतमा सुगरको मात्रा ह्वात्तै बढ्न सक्ने रिजाल बताउँछिन् । यसले भविष्यमा मधुमेह हुने सम्भावना अत्यधिक हुने उनको भनाइ छ ।

पाउरोटीमा वनस्पति घिउ प्रयोग गरिने भएकाले यसमा ट्रान्स फ्याट (खराब चिल्लो पदार्थ)को मात्रा बढी हुन्छ, जुन खानामा स्वाद बढाउन र लामो समय सञ्चय गर्न प्रयोग गरिन्छ । ट्रान्स फ्याट भएको खानेकुरा नियमित सेवन गरेमा भविष्यमा मुटुरोग, उच्च रक्तचाप, मधुमेह, मोटापन हुन सक्ने जोखिम हुन सक्ने पोषणविद् रिजाल बताउँछिन् । ‘फाइबर नहुने भएका कारण कब्जियतको हुने सम्भावना पनि अत्यधिक हुन्छ,’ उनी भन्छिन् ।

परम्परागत रुपमा बनाइने पाउरोटी स्वस्थकर हुन्छ ?

उहिले पाउरोटी युरोपको घरघरमा तयार पार्ने गरिन्थ्यो, जसरी नेपालमा गहुँको रोटी बनाइन्छ । युरोपमा नियमित खाने खानेकुरामा पाउरोटी पर्थ्यो । जसमा गहुँको पिठो, पानी, नुन र इष्टको प्रयोग गरिन्थ्यो ।

परम्परागत रुपमा पाउरोटी यसरी बनाइन्छ ।

सुरुमा गहुँको पिठोमा पानी हालेर मुछ्ने । त्यसपछि मुछिसकेपछि पिठोमा नुन र इष्ट राखेर मज्जाले मुछेर एकछिन सफा कपडाले छोपेर राख्ने । त्यसपछि आवश्यकता अनुसार पाउरोटीको आकार बनाएर आगोमा वा ओभनमा हाल्ने । केही समयपछि तयार हुन्छ पाउरोटी । यो एउटै पिस हुन्छ ।

किन मिसाइन्छ पाउरोटीमा नुन र इष्ट ?

पाउरोटीलाई लामो समयसम्म सञ्चय गर्न नुनको प्रयोग गरिने र इष्ट पाउरोटीलाई फुलाउनका लागि प्रयोग गरिने पोषणविद् रिजाल बताउँछिन् । तर अहिले बजारमा औद्योगिक क्षेत्रबाट उत्पादन भएको पाउरोटीलाई स्वस्थकर मानिंदैन ।

किनकि अहिलेको पाउरोटीमा हानिकारक चीज मिसावट गरेर बनाइने भएको विभिन्न अनुसन्धानबाट प्रमाणित भएको छ । अन्तर्राष्ट्रिय जर्नल मोकुलर इपिडेमिओलोजी एण्ड जेनेटिकले यो कुराको पुष्टि गरेको थियो । साथै अर्को जर्नल पेडिओट्रिक चाइल्ड हेल्थमा प्रकाशित लेखमा पनि पाउरोटी अस्वस्थकर भएको पुष्टि गरेको थियो ।

किन हानिकारक ?

पाउरोटीमा मैदा, चिनी, बेकर इस्ट, ब्रेकिङ सोडा, सोडा, ब्लिच, पोटासियम ब्रोमेट, एसिडिटी रेगुलर ई २७० र एन्टिअक्सिडेन्ट ई ३०० केमिकल, फुड कलर जस्ता केमिकल मिसाइएको हुन्छ । जसले शरीरलाई हानि पुर्‍याउँछ । अन्तर्राष्ट्रिय जर्नल मोकुलर इपिडेमिओलोजी एण्ड जेनेटिकले गरेको अनुसन्धानअनुसार यी केमिकलयुक्त पाउरोटी दैनिक बालबालिकाले सेवन गर्दा यसमा मिसाएको क्याल्सियम प्रोपिनेटले एलर्जी, एक्जिमा, माइग्रेन र छाला चिलाउने समस्या ल्याउन सक्छ ।

त्यस्तै अन्तर्राष्ट्रिय जर्नल पेडिओट्रिक चाइल्ड हेल्थमा प्रकाशित लेखमा दैनिक पाउरोटीको सेवनले बालबालिका रिसाहा हुने, सोच्ने शक्ति कम हुने, ध्यानकेन्द्रित नहुने  समस्या देखिने उल्लेख छ । त्यस्तै कार्बोहाइड्रेटले शरीरमा इन्सुलेन्स बढाएर मधुमेह हुने जोखिम हुन्छ । यसमा प्रयोग गरिने चिनीले शरीरमा खराब कोलोस्टेरोल बढाउन सक्छ ।

पाउरोटीको विकल्प के हुन सक्छ त ?

पाउरोटीको सट्टामा घरमै बनेका स्वस्थकर खाना खान पोषणविद् रिजाल सुझाउँछिन् । पाउरोटीको साटो गहुँको रोटी, फापरको रोटी, ओट्स्, फलफूल, गेडागुडी खान सकिन्छ ।