भरतपुरको नियमित चियागफमा एक जना काका भन्दै हुनुहुन्थ्यो– ‘अब देशमा युवा रित्तिन आँटे। शहरका चोकमा पूर्वतयारी र बन्दोबस्तसँग आयोजित रक्तदान कार्यक्रममा युवा भेट्न गाह्रो भयो। रगत जस्तो अत्यावश्यक वस्तुको चरम अभाव रोक्न हाम्रा अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलबाट युवाले देश छाड्नु अघि ‘अनिवार्य’ रक्तदान गर्नुपर्ने नियम लागु गर्नुपर्ने देखियो। विदेश जाने र स्वदेश छुट्टी आउने सबैलाई ‘रक्तदान जीवनदान’ अभियान सुरु गर्नुपर्ने भयो। होइन भने रगत अभाव यसरी नै सधैं रहिरहनेछ।’
मैले गोपाल योञ्जनको गीत सम्झिएँ- देशले रगत मागे …। त्यो गीत कुन सन्दर्भमा रचिएको थियो होला। समयले हामीलाई कहाँ पुर्याइदियो।
देश नागरिकको योगदानबाट सिर्जित हुन्छ। शहीददेखि परदेशिएका नागरिकसम्मको बलिदान, रगत र पसिनाले हामी आज यहाँसम्म आइपुगेका हौं।
केही दिनअघि जेसिसको कार्यक्रममा अर्का साथीले बडो गम्भीरताका साथ सम्झाए, ‘युवा नै नभएको देशमा कसका लागि राजनीति गर्दै हुनुहुन्छ प्रवीणजी ?’
प्रश्न साधारण भए पनि अर्थ कहालीलाग्दो थियो। समग्रमा दुवै भनाइको एउटै आशय वैदेशिक रोजगारीका लागि विदेशिने युवालाई कसरी रोक्न सकिन्छ भन्नेतर्फ हुनुपर्छ।
हुनत युवा पलायनलाई विविध कोणबाट हेर्न सकिन्छ। विदेशिनु सबै अर्थमा गलत पक्कै होइन। तर, राज्यको दुर्बलताकै कारण विदेशिनु भनेको राज्यबाट सरासर ‘बेचिनु’ सरह हो। त्यसैले यो राज्यले आफ्ना नागरिकमाथि गरेको गम्भीर ‘अपराध’ नै हो।
माथिको परिदृश्य र यसको गम्भीरता बुझ्नेले अब सिक्काको अर्को पाटो उल्टाएर दीर्घकालीन र समाधानमुखी ढंगले सोचौं त !
नेपालको विकास प्रक्रियाको सक्रिय उत्प्रेरक अणु के होला जसले यी तमाम आकाशिंदा सपना र समस्यालाई सुरक्षित रूपमा नेपाली माटोमा अवतरण गर्न सक्छ ? अवतरणपछि विस्तारै अवसर र सम्भावनाका रूपमा फलाउन–फुलाउन सक्छ। विकास र सभ्यताको संयन्त्रलाई चलायमान बनाउन सक्छ ?
देशमै आफ्ना सपना र आवश्यकता पूरा गरी हाँसीखुशी जीवन बिताउने उर्वर वातावरण सिर्जना गर्न सक्छ। हाम्रो भविष्यमुखी विकासको डीएनए के हो ? त्यस्तो आदर्श देशको आदर्श शहर कस्तो हुनुपर्छ ? नयाँ पुस्ताले मन नपराउने आदर्श शहर कस्तो हुने ? के हामीले त्यसको जग हालिरहेका छौं कि अरु नै दिशामा गइरहेका छौं ?
भविष्यमुखी शहर निर्माणका लागि सूक्ष्म रूपमा विश्वव्यापी र स्थानीय दृष्टिकोणको आँखीझ्यालबाट चियाउँदै सम्भावनाका सिंढीहरूको खोजी गर्न जरुरी छ। सफलता पक्कै सहज विषय होइन। यो सरलरेखामा पनि सधैं भेटिंदैन। तल–माथि, दायाँ–बायाँ, अगाडि–पछाडि, भित्र–बाहिर चारैतिर नियाल्नुपर्ने हुन्छ। तसर्थ यो आलेख यही विन्दुबाट सुरु गर्न चाहन्छु।
विकसित मुलुकमा भविष्यमुखी शहरको डिजाइनबारे धेरै खोज र अनुसन्धान भएका छन्। हामीकहाँ अब हामीले सुरु गर्ने हो। नागरिकको संघर्ष, शहीदको रगत, बलिदान र पुराना नेतृत्वले मुलुकलाई यहाँसम्म घचेटे। अब नयाँ पुस्ताको दृष्टिकोण र सपना देशले खोजिरहेको छ।
उदाउँदो पुस्ताले कस्तो शहरको परिकल्पना गर्छ, त्यसले ठूलो मात्रामा हाम्रो भविष्य निर्धारण गर्नेछ। भविष्यमुखी शहरका डीएनएका केही तत्वहरू केलाऔं।
विश्वव्यापी रूपमा पूर्वाधारको नौलो आयाम
बदलिंदो परिवेशमा अब कुनै पनि शहर विकासका लागि भौतिक पूर्वाधार मात्र पर्याप्त हुँदैन। डिजिटल पूर्वाधारले बत्ताउने विकासको गति अक्षम राष्ट्रले कल्पना समेत गर्न सक्दैन।
नोबेल पुरस्कार विजेता एडम स्मिथले प्रस्ताव गरेको आर्थिक वृद्धिले यसका दुई पक्षलाई संकेत गर्छ, पूर्व आधुनिक आर्थिक वृद्धि र आधुनिक आर्थिक वृद्धि।
पूर्व आधुनिक आर्थिक वृद्धि १८औं शताब्दीसम्म लागु भयो। त्यसबेला जनसंख्या वृद्धिको अनुपातमा मात्रै आर्थिक वृद्धि निर्भर रह्यो। नागरिकको औसत आय उल्लेखनीय हिसाबले बढ्न सकेन। १८औं शताब्दीमा आर्थिक वृद्धि ०.००५ प्रतिशतबाट १.०० प्रतिशतसम्म पुग्यो।
तर १८औं शताब्दीबाट १९औं शताब्दीसम्म आइपुग्दा १.०० प्रतिशतबाट २.०० प्रतिशत पुग्यो। यसको कारण थियो प्राविधिक क्रान्ति। पहिलो- औद्योगिक क्रान्ति, दोस्रो- विद्युतीकरण, तेस्रो- कम्प्युटर र इन्टरनेट मार्फत भएको सूचनाकरण, चौथो- इन्टिलिजेन्स आधारित बिग डाटा, क्लाउड कम्प्युटिङ र उदीयमान आर्टिफिसिअल इन्टिलिजेन्स।
पछिल्ला दशकमा आर्थिक वृद्धिलाई विकसित मुलुकले ठूलो मात्रामा माथि ठेलिरहेका छन्। यसमा प्रविधिको मुख्य भूमिका छ। प्रविधि सजिलो विषय होइन भन्ने हामी सबैलाई थाहा छ। प्रविधिको विकास खोज तथा अनुसन्धानमा आधारित हुन्छ। शहरको आर्थिक छलाङ र लोभलाग्दो अवसरको सिर्जनाका लागि साना–ठूला व्यवसायलाई उर्वर बजार र वातावरण चाहिन्छ। यसले सक्षम, उर्जावान्, सीप र हुटहुटी भएका सम्भावनायुक्त नागरिकलाई देशमै गर्ने सोच निर्माण गर्छ।
ठूलो व्यवसायहरूको ठूलै लगानी हुनेभयो। ठूलै प्रविधि प्रयोग हुनेभयो। जोखिम तथा असफल हुने सम्भावना पनि धेरै हुने भइहाल्यो। यदि प्रविधिको विकासमा राज्यले सहयोग गर्न नसक्दाको खण्डमा उक्त व्यवसाय असहाय सिद्ध हुन्छन्। प्याटेन्ट लाइसेन्स, सरकारी सहयोग, सुरक्षा, आधारभूत अनुसन्धान र आवश्यक पर्ने सरजामका लागि राज्यले जिम्मा लिन सक्नुपर्छ।
बुझ्नुपर्ने कुरा के छ भने प्रविधिमैत्री व्यवसाय त्यस्ता शहरमा लागु गर्न सकिन्छ जहाँ हार्ड र सफ्ट पूर्वाधारहरू उपलब्ध हुन्छन्।
पूर्वाधारलाई प्रायः हार्ड पूर्वाधार, सफ्ट पूर्वाधार र क्रिटिकल पूर्वाधार गरी तीन रूपमा वर्गीकृत गरिन्छ। हार्ड पूर्वाधार भनेको सडक, पुल, सुरुङ र रेलवे जस्ता संरचनाहरूको मूर्त, भौतिक संयोजन हो। सफ्ट पूर्वाधार भनेको जनसंख्याको आर्थिक, शैक्षिक, स्वास्थ्य र सामाजिक आवश्यकता कायम राख्न आवश्यक सेवाहरू हो।
क्रिटिकल पूर्वाधार एक प्रणाली हो जुन महत्त्वपूर्ण सामाजिक कार्यहरूको मर्मतका लागि आवश्यक छ। महत्वपूर्ण पूर्वाधारको क्षति, प्राकृतिक प्रकोप, आतंकवाद, आपराधिक गतिविधि वा दुर्भावनापूर्ण व्यवहारबाट यसको विनाश वा अवरोधले देशको सुरक्षा र यसका नागरिकको कल्याणमा महत्त्वपूर्ण नकारात्मक प्रभाव पार्न सक्छ। त्यसैले पनि यो आवश्यक तत्व हो। यी तीनै पूर्वाधारको संयोजन हरकोही सक्षम शहरका लागि अत्यावश्यक छ।
डिजिटल पूर्वाधारहरूको निर्माण
क्लाउड कम्प्युटिङ, बिग डाटा, फाइभ जी प्रविधि, इन्टरनेट अफ थिंग्स
विश्वको नयाँ अर्थतन्त्र हाल क्लाउड कम्प्युटिंग, बिग डाटा, फाइभ जी नेटवर्क र इन्टरनेट अफ थिंग्सको खोजीमा छ। पूर्वाधार विकासका अवधारणा जस्तै रेल, सडक, पुलहरू भने परम्परागत उद्योग व्यवसायका लागि लक्षित हुन्। तर आधुनिक विकासका लागि डिजिटल पूर्वाधारहरू थप आवश्यक छन्। केही डिजिटल पूर्वाधारबारे प्राविधिक रूपमै बुझाउनुपर्ने लाग्यो।
क्लाउड कम्प्युटिङ: क्लाउड कम्प्युटिङ भनेको आईटी स्रोतहरूको इन्टरनेटमा भुक्तानी, मूल्य निर्धारणको साथमा मागमा-डेलिभरी हो। भौतिक डाटा केन्द्र र सर्भरहरू किन्न, स्वामित्व र मर्मत गर्नुको सट्टा, अमेजन वेव सेवा जस्ता क्लाउड प्रदायकबाट आवश्यक आधारमा कम्प्युटर सेवा, जस्तै कम्प्युटिङ पावर, भण्डारण र डाटाबेसहरू पहुँच गर्न सकिन्छ।
क्लाउड कम्प्युटिङले इन्टरनेट मार्फत भण्डारण, प्रशोधन, नेटवर्किङ र सफ्टवेयर लगायत विभिन्न कम्प्युटिङ सेवाहरूको डेलिभरीलाई जनाउँछ। स्थानीय कम्प्युटर वा सर्भरहरूमा अनुप्रयोगहरू चलाउनु वा डाटा भण्डारण गर्नुको सट्टा, व्यक्ति र संस्थाहरूले क्लाउड सेवा प्रदायकद्वारा व्यवस्थित गरिएका रिमोट डाटा केन्द्रहरूबाट यी स्रोतहरू पहुँच गर्न सक्छन्। क्लाउड कम्प्युटिङले स्केलेबिलिटी, लचिलोपन, लागत-दक्षता, र पहुँच प्रदान गर्दछ, यसले व्यवसाय र व्यक्तिहरूलाई अनुप्रयोगहरू चलाउन र डाटा भण्डारण गर्नको लागि लोकप्रिय विकल्प बनाउँछ।
बिग डाटा: बिग डाटा भनेको अत्यन्त ठूला र जटिल डेटासेटहरू वर्णन गर्न प्रयोग गरिने शब्द हो जुन परम्परागत डाटा प्रोसेसिङ उपकरण र विधिहरू ह्यान्डल गर्न अपर्याप्त छन्। भोल्युम (ठूलो मात्रामा डेटा), वेग (डेटा उत्पन्न र द्रुत रूपमा प्रशोधन), र विविधता (विविध डेटा प्रकारहरू, जस्तै पाठ, चित्र, भिडियो र थप) विश्लेषण गर्न र ठूला डाटाबाट बहुमूल्य अन्तर्दृष्टिहरू निकाल्न, विशेष प्रविधि र विश्लेषणात्मक प्रविधि जस्तै मेसिन लर्निङ र डाटा माइनिङ प्रयोग गरिन्छ। बिग डाटासँग व्यवसाय, स्वास्थ्य सेवा, वित्त र थप सहित विभिन्न क्षेत्रहरूमा अनुप्रयोगहरू छन् संगठनहरूलाई डेटा-संचालित निर्णयहरू गर्न मद्दत गर्दछ।
फाइभ जी (पाँचौं पुस्ता) ताररहित प्रविधि: फाइभ जी पाँचौं पुस्ताको मोबाइल नेटवर्क हो। यो वान जी, टु जी, थ्री जी र फोर जी नेटवर्क पछिको नयाँ विश्वव्यापी ताररहित मानक हो। फाइभ जीले एउटा नयाँ प्रकारको नेटवर्कलाई सक्षम बनाउँछ जुन मेसिन, वस्तुहरू र उपकरण सहित लगभग सबै जना र सबै चीजहरू सँगै जडान गर्न डिजाइन गरिएको हो।
फाइभ जी वायरलेस टेक्नोलोजीले उच्च बहु-जीबीपिएस पीक डेटा गति, अल्ट्रा कम विलम्बता, अधिक विश्वसनीयता, विशाल नेटवर्क क्षमता, बढ्दो उपलब्धता र अधिक प्रयोगकर्ताहरूलाई थप एकसमान प्रयोगकर्ता अनुभव प्रदान गर्नको लागि हो। उच्च प्रदर्शन र सुधारिएको दक्षताले नयाँ प्रयोगकर्ता अनुभवहरूलाई सशक्त बनाउँछ र नयाँ उद्योगहरूलाई जोड्छ।
इन्टरनेट अफ थिङ्ग्स: इन्टरनेट अफ थिङ्ग्स यन्त्रहरू र क्लाउडसँग जडान र डेटा आदानप्रदान गर्ने अन्तरसम्बन्धित उपकरणहरूको नेटवर्क हो। यी यन्त्रहरू सामान्यतया सेन्सर र सफ्टवेयर जस्ता प्रविधिसँग इम्बेडेड हुन्छन् र मेकानिकल र डिजिटल मेसिनहरू र उपभोक्ता वस्तुहरू समावेश गर्न सक्छन्।
बढ्दो रूपमा, विभिन्न उद्योगहरूमा संगठनहरूले इन्टरनेट अफ थिङ्ग्सको अधिक कुशलतापूर्वक सञ्चालन गर्न, परिष्कृत ग्राहक सेवा प्रदान गर्न, निर्णय लिने सुधार गर्न र व्यवसायको मूल्य बढाउन प्रयोग गर्दैछन्।
इन्टरनेट अफ थिङ्ग्सको साथ, डाटा मानव-देखि-मानव वा मानव-देखि-कम्प्युटर अन्तरक्रियाको आवश्यकता विना नेटवर्कमा स्थानान्तरण योग्य छ।
इन्टरनेट अफ थिंग्समा एउटा चिज हृदय मोनिटर प्रत्यारोपण भएको व्यक्ति, बायोचिप ट्रान्सपोन्डर भएको पालुवा जनावर, टायरको चाप कम हुँदा चालकलाई सचेत गराउनको लागि निर्मित सेन्सर भएको अटोमोबाइल वा अन्य कुनै प्राकृतिक वा मानव- बनाइएको वस्तु जुन इन्टरनेट प्रोटोकल ठेगाना तोक्न सकिन्छ र नेटवर्कमा डाटा स्थानान्तरण गर्न सक्षम छ।
१५ मिनेटको शहर अवधारणा
१५ मिनेटको शहरको अवधारणा नागरिकले हिंडेर वा साइकल प्रयोग गरी सेवा प्रदायक निकायहरू जस्तै अस्पताल, विद्यालय, सार्वजनिक कार्यालय, पुस्तकालय, होटल, रेस्टुरेन्ट, मनोरञ्जनात्मक स्थल जस्तै फिल्म हल, किनमेलका लागि बजार आदिमा १५ मिनेटमै यात्रा गरेर पुग्न सक्ने अवधारणा हो। शहरी विकासको सार भनेको नागरिकलाई निर्वाध र स्वतन्त्र राख्नु हो। कुनै पनि शहरमा जति कम समय यात्राका लागि सवारी साधनमा खर्च हुन्छ उति नागरिकको जीवनको गुणस्तर सुधार हुन्छ।
शहरलाई १५ मिनेटको शहरको अवधारणा कायम गर्न सके नागरिकको पहुँच सुधार, आर्थिक लाभ, न्यून वातावरणीय प्रभाव, थप समावेशी समुदाय, गुणस्तरीय मानसिक र शारीरिक स्वास्थ्य, समुदायप्रति परिष्कृत भावना निर्माण गर्न सकिन्छ। विकेन्द्रीकरणको अभ्यासलाई थप मजबुत बनाउँछ।
१५ मिनेटको शहर अवधारणाले एक परिवर्तनकारी शहरी योजनालाई प्रतिनिधित्व गर्दछ। जुन शहर, नगरीय क्षेत्रहरूको डिजाइन र विकासको लागि वकालत गर्दछ त्यसले कम्प्याक्ट, अन्तरसम्बन्धित छिमेकहरू सिर्जना गर्नुलाई प्राथमिकतामा राख्दछ। नागरिकले आवश्यक सेवा र सुविधाहरूको सहज पहुँच अनुभव गर्न सक्छन्।
रोजगारीका ठाउँदेखि सेवाहरू सबै सुविधाजनक रूपमा उनीहरूको निवासबाट १५ मिनेट पैदल वा साइकल यात्रामा अवस्थित भएमा यसले निजी सवारी साधनहरूको निर्भरतालाई उल्लेखनीय रूपमा घटाउँछ। यसले ट्राफिक जाम कम गर्छ, वातावरणीय प्रभावलाई न्यूनीकरण गर्छ, जनस्वास्थ्य प्रवर्द्धन गर्छ, सामुदायिक संलग्नता बढाउँछ, शहरी जीवनको समग्र गुणस्तर वृद्धि गर्छ। भविष्यमुखी शहरका आधारभूत सिद्धान्तहरूको प्रयोग गरी दीर्घकालीन, लचिलो र समावेशी बनाउने प्रयत्न गर्दछ।
शहरी मौलिकता, स्थानीय सभ्यतासँगै नवीनताको सम्मिश्रण
स्थानीय संस्कृतिले शहरको विशिष्ट पहिचानलाई आकार दिई शहरी विकासमा निर्णायक भूमिका खेल्छ। यसले त्यहाँका बासिन्दाहरूका बीचमा आफ्नो सम्पदामा गर्व र आत्मीयताको भावना जगाउँछ। यस सांस्कृतिक पहिचानले चाडपर्व, परम्परा, ऐतिहासिक स्थल र स्थानीय खानाहरू मार्फत स्थानीय अर्थतन्त्रलाई बलियो बनाउँदै पर्यटनको लागि शक्तिशाली आकर्षणको रूपमा काम गर्दछ।
यसबाहेक, स्थानीय संस्कृतिले सांस्कृतिक आदानप्रदान र समझदारीलाई बढावा दिन्छ। विभिन्न समुदायबीच सहिष्णुता र सामाजिक एकतालाई बढावा दिन्छ। यसले ऐतिहासिक र वास्तुकला सम्पदाको संरक्षण पनि समावेश गर्दछ।
शहरको सौन्दर्य अपीलमा योगदान पुर्याउँछ। सांस्कृतिक जीवन्तताले नवप्रवर्तन र रचनात्मकतालाई उत्तेजित गर्छ। रचनात्मक व्यक्ति र उद्यमीहरूलाई आकर्षित गर्दछ। दिगो शहरी वातावरणलाई प्रवर्द्धन गर्दै, स्थानीय मूल्यहरूसँग बलियो सम्बन्ध कायम गर्छ। स्थानीय संस्कृतिलाई अँगालेर शहरी जीवनमा विविध समुदायहरूलाई समावेश गरेर सामाजिक समावेशीकरणलाई बढाउँछ। शैक्षिक स्रोत, सांस्कृतिक संस्था र संग्रहालयहरूले शहरको इतिहास र सम्पदाको बारेमा बासिन्दा र आगन्तुकहरूलाई शिक्षित गर्न मद्दत गर्छन्।
थप रूपमा, एक बलियो स्थानीय संस्कृतिले शहरको ब्रान्डिङ र प्रतिष्ठामा योगदान पुर्याउँछ, जसले व्यवसाय, प्रतिभा र लगानीकर्ताहरूलाई आकर्षित गर्छ। अन्त्यमा, संकट वा परिवर्तनको समयमा, स्थानीय संस्कृतिले लचिलोपन र स्थिरताको स्रोत प्रदान गर्दछ, निरन्तरता र पहिचानको भावना प्रदान गर्दछ जसले समुदायहरूलाई चुनौती पार गर्न र नयाँ परिस्थिति अनुकूल गर्न मद्दत गर्दछ।
सिर्जनशील र चुस्तदुरुस्त सार्वजनिक सेवा प्रवाह
विकसित शहरी परिदृश्यमा, एक नवीन र स्मार्ट सरकारको भूमिका सर्वोपरि छ। सरकारले शहर व्यवस्थापनको दक्षता र प्रभावकारिता बढाउन प्राविधिक विकास र डाटा-संचालित रणनीतिहरू प्रयोग नगरी सुखै छैन। स्मार्ट सेवाले डाटा एनालिटिक्स, डिजिटल प्लेटफर्महरू र स्वचालनको लाभ उठाएर, यसले नोकरशाही प्रक्रियाहरूलाई मात्र सुव्यवस्थित बनाउँदैन तर शहरका बासिन्दाहरूको विविध आवश्यकतालाई सम्बोधन गर्ने सूचित निर्णयहरू पनि गर्छ।
यो दृष्टिकोणले पारदर्शिता र जवाफदेहीलाई बढावा दिन्छ। यसले नागरिकहरूलाई सरकारी तथ्याङ्कहरूको पहुँच, नीति निर्माणमा भाग लिन र कर्मचारीलाई उनीहरूका कार्यहरूका लागि जिम्मेवार बनाउने बाटो खोल्छ।
अझ भन्दा एक सिर्जनशील सरकारले दिगोपन र लचिलोपनलाई प्राथमिकता दिन्छ। शहरी योजनामा पर्यावरण-मैत्री अभ्यासहरू र प्रकोप तयारीलाई एकीकृत गर्दछ। यसले प्राविधिक केन्द्रहरू र अनुसन्धान संस्थाहरूलाई निर्माण गर्छ। आर्थिक वृद्धि र रोजगारी सृजनालाई चलायमान गराएर जीवन्त नवप्रवर्तन इकोसिस्टमलाई बढावा दिन्छ।
यसबाहेक, डिजिटल सेवाहरू, सुधारिएको पूर्वाधार र सार्वजनिक सुरक्षामा प्रगतिहरू मार्फत, यसले सुनिश्चित गर्दछ कि नागरिकहरूले उनीहरूको दैनिक जीवनमा सुविधा, पहुँच र सुरक्षाको अनुभूति गरुन्। दीर्घकालीन रूपमा, यो दृष्टिकोणले शहरको तत्काल आवश्यकता मात्र पूरा गर्दैन, प्रभावकारी स्रोत खोजी र कम परिचालन खर्चहरू मार्फत लागत बचत पनि गर्छ। अन्ततः शहरी समुदायको समग्र कल्याण र समृद्धिमा योगदान पुर्याउँछ।
सामाजिक न्याय र नागरिकसँगको गहिरो भावनात्मक सम्बन्ध
सामाजिक न्यायले शहरको सन्दर्भमा गहिरो मूल्य राख्छ। नैतिक आधारशिला गठन गरी अवसर, स्रोत र सार्वजनिक सेवाहरूमा समान पहुँचको निर्णायक सिद्धान्तहरू समेटेर, निष्पक्ष, समान र समावेशी शहरी समाजको जग निर्माण गर्छ। सामाजिक-आर्थिक स्थिति, जाति, लिङ्ग, धर्म वा अन्य विशिष्ट विशेषताहरूको पर्वाह नगरी, यसरी प्रणालीगत भेदभाव र बहिष्कार विरुद्ध लड्दै सबै बासिन्दा बीचको आपसी भावनाको विकास गर्दछ। साथै शहरी परिदृश्य, फराकिलो आम्दानी, आवास, शिक्षा र स्वास्थ्य सेवालाई प्रभावित पार्ने स्पष्ट असमानताहरूलाई सुधार गर्न लगनशीलताका साथ प्रयास गर्छ।
यसले गर्दा धनी र सीमान्तकृतहरू बीचको खाडललाई साँघुरो पार्ने प्रयास गर्दछ, सामाजिक एकताको पालनपोषण गर्दछ र सामाजिक उथलपुथलको जोखिमलाई रोक्छ। गुणस्तरीय स्वास्थ्य सेवा, किफायती आवास, शिक्षा र स्वच्छ वातावरणमा पहुँच सुनिश्चित गर्ने नीति र पहलहरू मार्फत प्रत्येक शहरी बासिन्दाको कल्याणलाई बढाउन प्रतिबद्ध गराउँछ। अन्ततः सुखी, स्वस्थ र अधिक उत्पादनशील जनसंख्या र सामाजिक न्याय सहितको समाजलाई बढावा दिन्छ।
बलियो सामाजिक बन्धन कायम गरी शहरी समुदायहरूलाई भड्काउने भेदभाव, जातिवाद र असमानताका मुद्दाहरूलाई सम्बोधन गरी सामाजिक न्यायले सामाजिक एकतालाई सुदृढ गर्नको लागि एक शक्तिशाली उत्प्रेरकका रूपमा उभिन्छ।
जुन शहर विभिन्न जनसंख्याको एकता र सहअस्तित्वको लागि चनाखो रहन्छ, असहमतिलाई रोक्न कोसिस गर्छ र समावेशितालाई बढावा दिन्छ त्यसमा नागरिक स्वतन्त्र रूपमा जीवन बिताउन सक्छन्। यसबाहेक नागरिकको असन्तुष्टि र गुनासोहरूलाई सम्बोधन गरेर, आवश्यकता र सरोकारलाई समेटी क्षमतामा विश्वास बढाएर अगाडि बढे मात्र सुशासन कायम गर्न सकिन्छ।
नागरिकको विचारको आदान-प्रदानको कदर गर्ने, उनीहरूको आवाज सुन्ने र उनीहरूको दृष्टिकोणलाई नीतिनिर्माणमा समाहित गर्ने सरकारको स्थापना गर्न सकियो भने प्रभावकारी राज्यव्यवस्थालाई बलियो बनाउँछ। जसले गर्दा समुदायको आवश्यकता र आकांक्षाहरूको गहिरो बुझाइद्वारा नीतिहरूलाई सूचित गरी शासनको प्रभावकारितामा वृद्धि हुन्छ। नागरिक संलग्नतालाई मतदान, स्वयंसेवा र सामुदायिक निर्माण जस्ता नागरिक गतिविधिमा सक्रिय सहभागितालाई उत्प्रेरित गर्दछ, जुन सबै आधारशिलाको रूपमा काम गर्छन्।
चिर्नैपर्ने भाष्य: शहर धनीहरूको मात्र होइन
शहर धनीहरूका लागि मात्र होइन। यसले विविधता र समावेशिताका सिद्धान्तहरूलाई मूर्तरूप दिनुपर्छ। बहुआयामिक, गतिशील इकोसिस्टमको रूपमा सेवा गर्दै सबै सामाजिक-आर्थिक पृष्ठभूमिका व्यक्तिहरूलाई अवसर, सेवा र सुविधामा समान पहुँच गर्दै, जीवन्त, अन्तरसम्बन्धित र समतामूलक शहरी समुदायलाई निर्माण गर्नुपर्छ। आफ्नो विविध जनसंख्याको अद्वितीय योगदान र अनुभवहरू मार्फत कुनै पनि शहर विकास हुने हो। आर्थिक समानताले नागरिकलाई अवसर, सम्भावनाहरूबाट लाभ उठाउने क्षमताको विकास मात्र गर्दैन, सामाजिक न्याय र समानताको मूल सिद्धान्तहरूको उदाहरण दिन्छ।
नागरिक सचेतना, जागरुकता र सशक्त हस्तक्षेप
शहरी विकासमा सार्वजनिक हस्तक्षेप र सहभागिता आवश्यक मात्र होइन अपरिहार्य पनि छ। किनकि यसले लोकतान्त्रिक राज्यको सारलाई जीवित राख्छ। यसले शहरको वर्तमान र भविष्यका नीति निर्णयहरूलाई सामूहिक रूपमा निर्णय लिने वातावरण सिर्जना गर्दछ। पारदर्शिता र जवाफदेहीलाई कायम गर्छ।
शहरी विकासमा सार्वजनिक हस्तक्षेप र सहभागिताले नागरिक बीच अपनत्व र स्वामित्वको भावना जगाउँछ । समुदायको अद्वितीय आवश्यकता र प्राथमिकताहरूको लागि उत्तरदायी नीति र परियोजनाहरू उत्पादन गर्न सघाउँछ । रचनात्मक संवाद र सहमति-निर्माणको माध्यमबाट विवादहरू समाधान गर्ने बाटो देखाउँछ । सामाजिक एकतालाई सुदृढ बनाउँछ।
त्यस्तै सामुदायिक बन्धनहरू बढाउँदै विकासशील शहरी गतिशीलता र चुनौतीको लागि अनुकूलनको सुविधा उपलब्ध गराउँछ । स्थानीय शासनको वैधता र विश्वसनीयता बढाउँछ । नागरिक जीवनमा सक्रिय रूपमा संलग्न हुन नागरिकहरूलाई सशक्त बनाउँछ । यसले रचनात्मक समस्या-समाधानलाई बढावा दिंदै सबैले सामूहिक रूपमा दिगो विकासमा योगदान पुर्याउन सक्छन्।
यो खबर पढेर तपाईलाई कस्तो महसुस भयो ?
खुसी
दुःखी
अचम्मित
उत्साहित
आक्रोशित
प्रतिक्रिया
Hot Properties
.png)
.png)
प्रतिक्रिया 4