२०८१ वैशाख १० गते १८:४२ 
बेचैनी, तनाव, चिन्ता, डर, क्रोध, पीडा, उदासी, इर्ष्या सबै मनोविकार हुन्, जसले तन र मन दुवैलाई सताउँछ । विभिन्न कारणले हामी यस्तो मनोदशाबाट गुज्रिरहेका हुन्छौं । यसले अरुलाई केही गर्दैन, हामी स्वयंलाई जलाउँछ । किनभने बेचैनी, तनाव, उदासी, क्रोध आदिको स्थितिमा हाम्रो शरीरले त्यसरी नै काम गर्दैन, जुन सामान्य अवस्थामा गर्नुपर्ने हुन्छ ।
त्यसैले त अनेक प्रतिकूलताका बाबजुद पनि शान्त रहने, खुसी रहने कोसिस गर्नुपर्छ भनिन्छ । क्रोध, चिन्ता, डर जस्ता मनोविकारबाट पूर्ण रुपले अलग हुन सकिंदैन । यद्यपि त्यसलाई व्यवस्थापन गर्न असम्भव पनि हुँदैन ।
मनोविकारलाई कम गर्ने औषधि हुन्– खुसी, उमंग, आनन्द, उत्साह आदि । सकारात्मक चिन्तन, आनन्द भाव, उत्साहित मनले दुःख, पीडा, तनावको स्तरलाई घटाइदिन्छ । त्यसो भए कसरी शान्त, खुसी रहने ? कसरी मनलाई फुरुंग बनाउने ?
हिंडौं
पैदल हिंड्नु शारीरिक स्वास्थ्यका लागि मात्र लाभदायक छैन, यसले मनलाई पनि उत्तिकै लाभान्वित बनाउँछ । फटाफट हिंड्दा जसरी शरीरमा उर्जा र सक्रियता बढ्छ, त्यसले सेरोटोनिन र डोपामाइन जस्ता हार्मोन पैदा हुन्छ । यसले हामीलाई आनन्दित र खुसी राख्न मद्दत गर्छ ।
गीत सुनौं
संगीत सुन्नु आफैंमा एक थेरापी पनि हो । हामीले महसुस गरेकै छौं, संगीत सुनिरहँदा हाम्रो शरीरका अवयव स्वत:स्फूर्त तंगिन्छन् । संगीत सुन्दा शरीर र मनमा कस्तो प्रभाव पार्छ भनेर केही अध्ययन समेत भएका छन् । अध्ययनअनुसार संगीत सुनिरहँदा कार्टिसोल हार्मोनको स्तर घट्ने देखिएको छ ।
कार्टिसोल त्यही हार्मोन हो, जसको मात्रा बढ्दा वा गडबड हुँदा हामी तनावग्रस्त हुन्छौं । यसैगरी संगीत सुनेको बखत हृदयको गति र रक्तचाप पनि सन्तुलित हुने अध्ययनबाट थाहा भएको छ । यसले शरीरलाई शान्त बनाउन र विश्रामको स्थितिमा राख्न मद्दत गर्छ ।
मीठोमसिनो खानेकुरा खाऔं
तपाईं-हामीले अनुभव गरेकै हो, मीठो मसिनो खानेकुरा खाइरहँदा बेग्लै खुसी र सन्तुष्टि प्राप्त हुन्छ । न्युट्रेसन अस्ट्रेलियामा प्रकाशित एक रिपोर्टअनुसार स्वादिष्ट खानाले हाम्रो मनोभाव सुधार गर्न सहयोग गर्छ । यद्यपि, यसका लागि सही खानाको छनोट गर्न सक्नुपर्छ । खानेकुरा स्वादिलो मात्र होइन, पोषिलो र ताजा पनि हुनुपर्छ । स्वादिष्ट खानाले हाम्रो मानसिक स्वास्थ्यलाई फाइदा पुग्ने न्युयोर्क टाइम्सको एक लेखमा उल्लेख छ ।
साथीभाइसँग समय बिताऔं
मनप्रिय साथीभाइसँग समय बिताउनु पनि मनमा ऊर्जा, खुसी र आनन्दको भरपाई गर्नु हो । जब हामी हैतिषीसँग भेट गर्छौं, आपसमा कुराकानी गर्छौं, रमाइलो ख्यालठ्टा गर्छौं, नयाँ योजना र सपना बुन्छौं त्यसक्षण दुःख र उदासी रहँदैन । मेन्टल हेल्थ फाउन्डेसनको एक रिपोर्टअनुसार मानसिक समस्या भएको बखत साथीभाइसँग भेटघाट गर्दा, मनको भावना साझेदार गर्दा त्यसले औषधि समान काम गर्छ । यद्यपि साथीभाइ सकारात्मक, उत्साहित हुनुपर्छ ।
वन–बगैंचा घुमौं
खोला, जंगल, झरना, डाँडा, खोंच, चराचुरुंगी, फूलहरुसँग जति एकाकार हुन्छौं, मन उत्ति नै रमाउँछ । वनजंगल एवं बगैंचामा चहार्दा हाम्रो इन्द्रियहरु स्वत:स्फूर्त जागृत हुन्छ । त्यसक्षण हामीमा बेग्लै उत्साह र ऊर्जा महसुस हुन्छ । जंगलमा घुमफिर गर्दा स्नायु प्रणालीको गतिविधि मात्र बढाउँदैन, मानसिक स्वास्थ्यमा फाइदा पनि गर्छ ।
एक्लै रमाऔं
कहिलेकाहीं सारा दुनियाँबाट विच्छेद भएर आफैंसँग मग्न हुनु पनि बिछट्टै आनन्द हुन्छ । काम-व्यवहार मात्र होइन, साथीभाइ, आफन्त र परिवारलाई समेत भुलेर आफैंसँग रमाउन सकिन्छ । यसका लागि हामी एक्लै कतै घुम्न निस्कन सक्छौं वा घरमा पनि एकान्तमा रमाउन सक्छौं ।
प्रतिक्रिया 4