+

‘सिंगल प्यारेन्टिङ’का के छन् चुनौती ?

२०८१ वैशाख  २० गते १८:२७ २०८१ वैशाख २० गते १८:२७
‘सिंगल प्यारेन्टिङ’का के छन् चुनौती ?

अहिले ‘सिंगल प्यारेन्टिङ अर्थात् एकल अभिभावकत्व भन्ने शब्द निकै सुनिन्छ । विकसित देशमा मात्रै होइन, नेपाल र भारतमा पनि पछिल्लो समय एकल अभिभावकत्वको चलन बढिरहेको छ ।

यसअघि आमा वा बुवामध्ये एक जना कुनै परिस्थितिवश हराएमा वा मृत्यु भएमा एकल अभिभावक बन्नुपर्ने बाध्यता थियो । त्यतिबेला एकल आमा वा बुवाले बालबालिकाको हेरचाह गर्थे । उनीहरूलाई एकल अभिभावक भन्ने चलन थिएन ।

पहिले कुमारी आमाको कल्पना पनि गरिएको थिएन, सभ्य समाजमा कुमारी आमालाई निकै घृणित शब्द मानिन्थ्यो, तर अहिले यो शब्द सामान्य बनेको छ । अहिले यो चलन र स्टाटसको सिम्बोल बनेको छ ।

अविवाहित पुरुषको अवस्था पनि उस्तै थियो, तर अहिले समय फेरिएको छ । त्यतिबेला विवाहित जोडीलाई मात्र सन्तान जन्माउने अधिकार थियो । श्रीमान् श्रीमती दुवैले सन्तानलाई सँगै हुर्काउने गर्थे, एकल अभिभावकले हुर्काउने चलन थिएन ।

पहिले दुईजना विवाहित महिला भेट्दा एउटी महिलाले आफ्नो छोरालाई देखाएर भन्ने गर्थे, बुवा बाहिर गएका छन्,  उसले मैले भनेको कुरा सुन्दैन र धेरै दुःख दिन्छ । यसको मतलब आमाबाबु एक्लै होइन, सहकार्यमा छोराछोरी हुर्काइरहेका छन् । तर अहिले एकल महिला वा पुरुषले एक्लै बच्चा हुर्काइरहेका छन् ।

युरोप र अमेरिकामा दुई प्रकारका एकल अभिभावक हुन्छन्, विवाहपछि सम्बन्धविच्छेद गरेर एकल अभिभावक बनेका र अविवाहित भएर सन्तान जन्माएका । बच्चालाई आफूसँगै राख्ने चाहनाले सम्बन्धविच्छेदपछि सन्तानको रेखदेखलाई लिएर पति-पत्नीबीच पटक-पटक झगडा हुने गर्छ ।

सन् २००९ मा रुसमा ७ लाख सम्बन्धविच्छेद भएको आँकलन छ । अमेरिकामा सन् १९६० मा एकल अभिभावकको संख्या ९ प्रतिशत थियो, जुन सन् २००० मा बढेर २८ प्रतिशत पुगेको छ ।

एक करोड ५० लाख बालबालिकाको हेरचाह आर्थिक अभावमा गरेको पाइन्छ । विवाहित जोडीको औसत आम्दानी करिब ८ लाख डलर र एकल आमाको औसत आम्दानी २४ हजार डलर रहेको छ । चीनमा १९औं शताब्दीमा १५ वर्षको उमेरमा सम्बन्धविच्छेदका कारण करिब ३३ प्रतिशत बालबालिकाले बाबु वा आमा गुमाएका थिए ।

सन् २०१० मा अमेरिकामा जन्मिएका सबै बालबालिकामध्ये ४०.७ प्रतिशत अविवाहित आमाबाट जन्मिएका थिए ।  एक अध्ययनअनुसार विश्वका करिब १५.९ प्रतिशत बालबालिका एकल अभिभावकसँग बस्छन् ।  अमेरिकी जनगणना ब्युरोका अनुसार ८४ प्रतिशत बालबालिका एकल आमासँग र १६ प्रतिशत एकल बुवासँग बस्छन् । ४५ प्रतिशत आमा सम्बन्धविच्छेद वा श्रीमानबाट अलग बस्दै आएका छन् भने ३४.२ प्रतिशत आमा अविवाहित छन् । विधवा आमाको संख्या १.७ प्रतिशत छ ।

व्यवसायीवर्गले एकल अभिभावकत्वको अभ्यासबाट सबैभन्दा बढी फाइदा लिन्छन् । एकल अभिभावकत्व सभ्य समाजका लागि अभिशाप र व्यापारी वर्गका लागि वरदान हो भनिन्छ । जब श्रीमान श्रीमतीले सम्बन्धविच्छेद गर्ने निर्णय गर्छ, वकिल र अदालतले काम र पैसा पाउँछन् ।

चर्चित व्यक्तिको सम्बन्धविच्छेद हुँदा मिडियामा यसको धेरै चर्चा हुन्छ । सम्बन्धविच्छेदपछि एकल आमाबाबु (पुरुष र महिला) डाक्टर, मनोचिकित्सक र विवाह सल्लाहकारहरूको कार्यालयमा जान्छन् । यस्तो अवस्थामा डिप्रेसनमा परेका एकल अभिभावकले लागूऔषधको समेत सहारा लिएको पाइएको छ । कतिपयले आत्महत्या समेत गरेका छन् ।

एकल अभिभावकत्वबारे महिला

एआई सिर्जित तस्वीर

सर्वेक्षणअनुसार सन् २०११ मा ४१ लाख महिलाले सन्तान जन्माएका थिए, जसमध्ये ३६ प्रतिशत महिला अविवाहित थिए, जुन सन् २००५ को तुलनामा ३१ प्रतिशतले बढी हो ।

अचम्मको कुरा, २०–२४ वर्ष उमेरका महिलामा यो ६२ प्रतिशत थियो । सर्वेक्षणमा सहभागी ३० प्रतिशत महिलाले पनि एकल आमाले दम्पतीले जस्तै सन्तान हुर्काउन सक्ने बताएकी छन् भने २७ प्रतिशतले नकारात्मक जवाफ दिएका छन् । ४३ प्रतिशतले यो सबै परिस्थितिमा भरपर्ने बताएका छन् । यसबाहेक ४२ प्रतिशत महिला र २४ प्रतिशत पुरुषले भविष्यमा एकल अभिभावक बन्नसक्ने अनुमान गरेका छन् भने ३७ प्रतिशत महिलाले सन्तान धर्मपुत्रलाई समर्थन गरेका छन् ।

३७ प्रतिशत विवाहित महिलाले श्रीमान् भन्दा बढी पारिश्रमिक पाउने अनुसन्धानले देखाएको छ । सन् १९६० मा ११ प्रतिशत परिवार मात्र आमाको आम्दानीमा निर्भर थिए । २००७ मा धेरै महिलाले पूर्ण–समय काम गर्ने इच्छा व्यक्त गरे, कोही काम नगर्ने पक्षमा थिए ।

एकल अभिभावकत्वको अवधारणाले परिवार टुक्रिन्छ

सम्बन्धविच्छेदपछि एक्लोपन हटाउन, समय बिताउन साथी खोज्छन् । उनीहरू नाचगान, बार, सिनेमा हल वा आफ्ना नयाँ महिला साथी वा पुरुष साथीलाई बाहिर घुम्न लैजाने गर्छन् । यस्तोमा बालबालिका पनि अभिभावकसँग बाहिर जाने भए र खर्च पनि बढ्ने भयो । यसरी धेरै खर्च अनावश्यक कुरामा हुँदा अत्यावश्यक कुरा पूरा गर्न भने गाह्रो हुन्छ । अनि परिवारमा झैझगडा हुने सम्भावना बढ्छ ।

अमेरिकामा सम्बन्धविच्छेदपछि महिलाले प्रायः दम्पतीले खरिद गरेको घर पाउँछन् । महिलाले दुई पटक सम्बन्धविच्छेद गरेमा दुईवटै घर पाउँछन् । बच्चाहरूको रेखदेखको जिम्मा महिलाले नै पाउँछन् । यस्तोमा बच्चाको पालनपोषणका लागि पुरुषले महिलालाई खर्च दिनुपर्छ । सामान्यतया, केटाकेटीले सप्ताहन्तमा सम्बन्धविच्छेद भएका बुबालाई भेट्न सक्छन् । समग्रमा, एकल अभिभावकत्वले बालबालिकाको भविष्यमा भने खासै नराम्रो प्रभाव पार्दैन ।

सम्बन्धविच्छेद रोक्न सकिंदैन तर सम्बन्धविच्छेदलाई न्यूनीकरण गर्नुमा समाजको हित हुन्छ । एकल अभिभावकको अवधारणा बढेपनि आमाबुबा दुवैको सहकार्यमा हुर्किनु बच्चाको लागि फाइदाजनक हुन्छ ।

एक सर्वेक्षणका अनुसार करिब ४० प्रतिशत अविवाहित महिलाले विवाह नगरी सन्तान जन्माउने इच्छा व्यक्त गरेका छन् । सर्वेक्षणमा सहभागी एक तिहाइ एकल आमाले बच्चालाई धर्मपुत्र बनाउने इच्छा व्यक्त गरेका छन् । अमेरिकी जनगणना ब्युरोले द्रुत रूपमा परिवर्तन हुँदै गएको पारिवारिक संरचनामा धेरै विषयमा सर्वेक्षण गरेपछि एकल आमाको प्रचलन बढ्दै गएको पाएको छ ।

एजेन्सीको सहयोगमा

एकल अभिभावक सिंगल प्यारेन्टिङ
लेखक
अनलाइनखबर
यो खबर पढेर तपाईलाई कस्तो महसुस भयो ?
Khusi chhu

खुसी

Dukhi chhu

दुःखी

Achammit chhu

अचम्मित

Utsahit Chhu

उत्साहित

Akroshit Chhu

आक्रोशित

प्रतिक्रिया

भर्खरै पुराना लोकप्रिय

फिचर

बढ्दो उमेरसँगै खानपानमा परिवर्तन गर्नु किन जरुरी छ ?

बढ्दो उमेरसँगै खानपानमा परिवर्तन गर्नु किन जरुरी छ ?

क्यान्सरका कारण पनि देखिन सक्छ मुटुमा समस्या

क्यान्सरका कारण पनि देखिन सक्छ मुटुमा समस्या

हड्डी खिइने समस्या ‘ओस्टियोआर्थराइटिस’बारे भ्रम र सत्य  

हड्डी खिइने समस्या ‘ओस्टियोआर्थराइटिस’बारे भ्रम र सत्य  

बाल क्यान्सरको लक्षणलाई बेवास्ता नगरौं (भिडियो)

बाल क्यान्सरको लक्षणलाई बेवास्ता नगरौं (भिडियो)

गुणस्तरीय खाद्यवस्तु उत्पादन गर्न उद्योगले ध्यान दिनुपर्ने १४ कुरा  

गुणस्तरीय खाद्यवस्तु उत्पादन गर्न उद्योगले ध्यान दिनुपर्ने १४ कुरा  

आत्महत्याको सोच आउनै नदिन के गर्ने ?

आत्महत्याको सोच आउनै नदिन के गर्ने ?