स्कुलको खानपानले पनि निम्त्याउँदैछ बालबालिकामा ग्यास्ट्रिक र अल्सरको समस्या

पहिले प्रायजसो वयस्कलाई मात्रै ग्यास्ट्रिक र अल्सरको समस्या देखिन्थ्यो । तर हिजोआज स्कुल, कलेज पढ्ने बालबालिका र किशोरकिशोरी धेरैलाई ग्यास्ट्रिकको समस्या देखिन्छ ।

यसो हुनुमा बदलिंदो खानपान र जीवनशैली जिम्मेवार छ । साँच्चै भन्ने हो भने अहिलेका बालबालिकालाई खाना खाने फुर्सद समेत छैन, अनि खाने ठेगान पनि छैन ।

बालबालिकाको व्यस्तता कामकाजी वयस्को भन्दा बढी हुन थालेको छ । बिहान उठिनसक्दै स्कुल जाने तयारी गर्नुपर्छ । खाना पनि हतारहतारमा खानुपर्ने हुन्छ, नत्र स्कुलको गाडी छुट्छ । स्कुलमा पढाइको चाप त्यत्तिकै हुन्छ । नास्ता र खानाका लागि हुने ब्रेकमा उनीहरुले खाने हो । तर स्कुलमा हुने खानेकुरा पनि उनीहरुको स्वास्थ्य अनुकूल सबैतिर नहुन सक्छ ।

स्कुलमा बिहानै चिल्लो, तेलमा तारेको समोसा, पकौडा, चाउचाउ साँधेको चटपटे, चाउमिन, मःम उनीहरुको खाजा हुन्छ । क्यान्टिनको खाजामा मैदाजन्य कुरा नै धेरै हुन्छ ।

कतिपय कलेजमा पढ्ने विद्यार्थी पढाइसँगै जागिर गर्ने हुन्छन् । उनीहरुले बिहान पनि अफिसमा चाँडै पुग्नुपर्ने बाध्यताले खाना खान नपाउने र दिउँसो पनि खाजामा जंकफुड प्रयोग हुने, खाजा राम्रो खाउँ भन्दा पनि नपाइने हुन्छ । प्राय: खाजा भन्ने बित्तिकै समोसा, म:म, चाउमिन, चाउचाउ हुन्छ । नियमित यी खानेकुरा खाँदा ग्यास्ट्रिकले सताउन पुग्छ ।

ग्यास्ट्रिक भएपछि पेट दुख्ने, पोल्ने, भारी वा फुलेजस्तो हुनु, अम्लपित्त बढ्ने, डकार आउने, भोक नलाग्ने, वाकवाकी लाग्ने, पेट र छातीको बीचको वरिपरि दुख्ने लगायत समस्या देखिन्छ ।

कसरी हुन्छ ?

खाएको खाना पचाउनका लागि शरीरभित्र विभिन्न प्रकारका पाचन रसहरु निस्किन्छन् । खाना खाँदा हाइड्रोक्लोरिक एसिड नामक एक खालको कडा अम्ल पनि उत्पादन हुन्छ । यसले खाना पचाउनमा मद्दत गर्नुका साथै आमाशयभित्रका कीटाणुलाई मार्ने काम गर्छ । विद्यार्थीमा भने भोक लागेको बेला नखाने, खाना निश्चित समयमा खान नपाउने, तनाव, चिन्ता, जंकफुडको अत्याधिक सेवन गर्दा एसिडको उत्पादनमा गडबड भएर ग्यास्ट्रिकको समस्या हुन्छ ।

बिहानदेखि साँझसम्म बालबालिकालाई स्कुलमै राख्दा समस्या आइरहेको छ । यसतर्फ स्कुलले सोच्न जरुरी छ । बिहान ५ बजे जाने विद्यार्थी के खान्छन् होला ? बिहान उठ्ने बित्तिकै राम्रोसँग फ्रेस नै भएका हुँदैनन् । खाना खानका लागि १०-११ बजे छोडिन्छ । यसबेलासम्म पेटमा ग्यास भरिसकेको हुन्छ ।

त्यसमाथि अहिले धेरै सिंगल परिवारमा बस्छन् । बुवाआमा अफिस वा व्यवसायमा जानुपर्ने हुँदा घरमा खाजा-खाना बनाएर दिने कोही हुँदैन । यस्तो बेला जंकफुड खानुपर्ने उनीहरुलाई बाध्यता हुन्छ । त्यसले निम्त्याउने भनेको ग्यास्ट्रिक नै हो ।

कतिपय अभिभावकले बेलुका आफू अफिसबाट आउने समयसम्म स्कुलमै बच्चालाई होल्ड गराएर राख्छन् । यसले अझ बढी उनीहरुलाई शारीरिकका साथै मानसिक समस्या सिर्जना गरिरहेको हुन्छ ।

हिजोआज किशोरकिशोरीमा कफी कल्चर अर्थात् बिहानैदेखि कफी पिउने, चुरोट खाने, हुक्का तान्ने चलन बढ्दो छ । निकोटिनयुक्त पेय पदार्थले पनि पेटमा एसिडको मात्रा बढाउँछ, जसले पनि पेट र कलेजोको समस्या निम्त्याइरहेको छ । कतिपय बिरामीलाई ग्यास्ट्रिक भनेर हेलचेक्र्याइँ गर्दा अल्सर समेत भइसकेको हुन्छ ।

पेट वा सानो आन्द्रामा हुने संक्रमण, घाउ वा प्वाललाई पेटको अल्सर पनि भन्ने गरिन्छ । यसलाई ग्यास्ट्रिक अल्सर पनि भन्ने गरिन्छ । कहिलेकाहीं पेट तथा आमाशयमा प्वाल परी त्यसको असरले मानिसको मृत्यु समेत हुनसक्छ । नौ कक्षादेखि प्लस टु पढ्ने विद्यार्थीमा यसको जोखिम बढ्दै गइरहेको देखिन्छ ।

खानपानसँगै अल्सर हेलिकोव्याक्टेर पाइलोरी (एच पाइलरी) किटाणुको संक्रमणबाट हुन्छ, जुन दूषित पानीमा हुने गर्छ । हिजोआज जारको पानी, मूलको पानी भनेर एकदम सस्तोमा बिक्री वितरण भइरहेको पाइन्छ । यसमा पनि शंका गर्नुपर्ने देखिन्छ । के हामीले दैनिक शुद्ध मानेर पिउने पानी साँच्चै स्वस्थवर्द्धक छ ?

यो पनि पढ्नुहोस

छाती दुख्यो : मुटुको समस्या हो कि ग्यास्ट्राइटिस ?

के गर्ने त ?

बिहान उठेको एक घण्टाभित्र कालो चिया वा तातो पानी पिउने, ७ देखि ८ बजे ब्रेकफास्ट वा खाना खाने, ३ देखि ४ बजे खाजा खाने र ७ देखि ८ बजे पेटलाई हलुंगो हुने अर्थात् पचाउन सहज हुने खानेकुरा खानुपर्छ ।

बच्ने उपाय

– धारा वा जारको पानी उमालेर मात्र पिउने

– दिनमा कम्तीमा दुई छाक घरमै बनाएको पौष्टिक खानेकुरा खाने

– अफिस जाँदा मिल्छ भने घरबाट खाजा बोकेर जाने

– पढाइलाई मात्र नभई खेलकुदका लागि पनि समय निकाल्ने, सकिन्छ भने दिनमा आधा घण्टा व्यायाम गर्ने

– सकेसम्म तारेको, भुटेको, चिल्लो, मसलेदार खानेकुराबाट टाढा रहने

यो पनि पढ्नुहोस

अल्सरका बिरामीले के खाने, के नखाने ?

रोकथाम

विद्यार्थीलाई स्कुलमा किताबी ज्ञानका साथै स्वस्थ र अस्वस्थ खानेकुराबारे विस्तृत रुपमा जानकारी दिनुपर्छ । स्कुलमा पोषणविद्द्वारा खानपानका कारण हुने स्वास्थ्य समस्याको बारेमा शिक्षा दिने र दैनिक कस्तो खानपान गर्नुपर्छ भन्ने कक्षा सञ्चालन गर्नुपर्ने देखिन्छ । किनभने २४ घण्टामा ८ देखि १२ घण्टा त स्कुलमा नै हुन्छन् विद्यार्थी । त्यसैले स्कुलले नै स्वस्थ खानेकुराको व्यवस्था गर्नुपर्ने देखिन्छ । कि त घरबाटै खाजा ल्याउनुपर्ने वा जंकफुड खान नपाउने नीति नियम बनाउनुपर्छ ।

त्यस्तै किशोरकिशोरी अवस्थामा अर्थात् ९ देखि प्लस टु पढ्ने विद्यार्थी कुलतमा फस्ने गर्छन् । यसबेला धुम्रपान तथा मद्यपान तथा नशालु पदार्थको सेवन गर्ने गर्छन् । यसले पनि ग्यास्ट्रिकको समस्या नित्याउँछ । त्यसैले ग्यास्ट्रिकबाट विद्यार्थीलाई जोगाउन स्वस्थ खानपानसँगै अभिभावकले कुलतबाट जोगाउन विशेष ध्यान दिनुपर्छ ।

यो पनि पढ्नुहोस

ग्यास्ट्रिक बिग्रिएर बालबच्चामा हुन सक्छ अल्सर