धेरैबेर उमालेर पकाइएको चिया पिउनु किन हानिकारक ?

मीठो चियाको चुस्कीसँगै दिनको सुरुवात गर्ने नेपाल, भारत लगायत दक्षिण एसियाली मुलुकको आम चलन नै हो । यी मुलुकमा चिया पिउने चलन अत्यधिक छ ।  चिया बनाउने पनि भूगोल र हावापानीअनुसार फरक-फरक तरिका छन् । हरेक व्यक्ति आफ्नो स्वाद अनुकूल चिया बनाएर यसको आनन्द लिन्छन् ।

नवभारत टाइम्समा प्रकाशित लेखअनुसार भारतका हरेक घरमा दूध हालेको चिया धेरै बनाउँछन् । नेपालको हकमा पनि यही कुरा लागू हुन्छ । अधिकांश मानिस चिया बनाउने यही एक तरिका अपनाउँछन्, चियापत्तीलाई पानीमा हालेर धेरैबेरसम्म आगोमा राखेर पकाउने ।

धेरैलाई लाग्छ चियालाई धेरैबेर उमालेर पकाउँदा यसको स्वाद मीठो हुन्छ । कतिपय व्यक्ति दूध र चियापत्तीलाई एकैसाथ उमाल्ने समेत गर्छन् । तर धेरैलाई थाहा छैन, धेरैबेर उमालेर चिया पकाउनु स्वास्थ्यका लागि हानिकारक हुन्छ ।

भारतीय पोषणविद् शिखा अग्रवाल शर्माका अनुसार चियालाई सही तरिकाले पकाउन जाने यसका फाइदा धेरै छन् । सही तरिकाले पकाइएको चिया पिउँदा रोगप्रतिरोधात्मक क्षमता बढाउने, वजन कम गर्ने, ब्लग सुगरको मात्रा नियन्त्रणमा राख्न सहयोग पुग्छ । तर चियापत्तीमा क्याफिन हुने भएकाले यसलाई धेरैबेर उमाल्नु हानिकारक हुने पोषणविद् अग्रवाल बताउँछिन् ।

क्यान्सरको जोखिम

विशेषज्ञका अनुसार चियामा ट्यानिन भरपुर मात्रामा हुन्छ । यो पोलिफेनोलिक बायोमोलीक्युल्सको एक समूह हो, जुन फलफूल, तरकारी, नट्स, वाइन र चियामा पाइन्छ । ट्यानिन एक अणु हो, जुन चिया र कफीमा धेरै पाइन्छ । यसले प्रोटिन, सेल्युलोज, स्टार्च र खनिजलाई जोडेर एकत्रित बनाउँछ । जसकारण शरीरमा आइरनको कमी हुन पुग्छ । चियालाई चार-मिनेट भन्दा बढी उमाल्नासाथ ट्यानिनको मात्रा बढ्छ, जसले आइरनको अवशोषणमा रोक्छ । साथै धेरै उमाल्दा चियामा हुने पोषक तत्व पनि कम हुन जान्छ । यसरी पकाइएको चियाले शरीरमा एसिडिटी बढाउँछ । यस्तो चिया धेरै पिउँदा क्यान्सरको समेत जोखिम निम्त्याउँछ ।

पोषक तत्व कम हुन्छ

चियापत्तीमा पोषक तत्व र मिनरल्स पाइन्छ । यसमा फ्लेवोनोइड्स, क्याटेचिन, पोलिफेनाल्स, पोटासियम, फस्फोरस, म्याग्नेसियम, कपर, जिंक, क्याल्सियम र फ्लोराइड । विज्ञहरुका अनुसार चियालाई धेरैबेर उमाल्दा चियापत्ती र दूधमा पाइने पोषक तत्व कम हुन्छ । यसमा पाइने भिटामिन बी १२ र सी पनि कम हुन्छ ।

आइरनको अवशोषणलाई रोक्छ

विज्ञहरुका अनुसार चियालाई धेरैबेर उमालेर पकाउँदा यसमा पाइने ट्यानिन तत्व कम हुन्छ । यो तत्व केही फलफूल, तरकारी र नट्समा पाइन्छ । चियालाई धेरैबेर उमाल्दा आइरनको अवशोषणमा अवरोध पुग्छ । जसले शरीरमा रगतको मात्रामा कमी हुनसक्छ ।

पेटमा समस्या

चियापत्ती र दूधलाई धेरैबेर उमालेर पकाउँला दूधमा पाइने प्रोटिन नष्ट हुन्छ । जसकारण दूध पचाउन समस्या भएर पेट दुख्ने, एसिडिटीको समस्या, पेट फुल्ने, ग्यास भरिने जस्ता समस्या आउन सक्छन् । दूध हालेको चियालाई धेरैबेर उमाल्दा डढेको गन्ध आएर पिउँदा पनि तीतो हुन्छ ।

चियापत्ती र दूधको एकसाथ धेरै उमाल्दा हानिकारक

उच्च तापक्रममा दूधको ल्याक्टोज प्रोटिनसँग मिलेर रासायनिक प्रतिक्रिया उत्पन्न हुन्छ । यसलाई ज्यादा मात्रामा पिउँदा शरीरमा हानिकारक चीजको उत्पादन हुन पुग्छ । यी दुईलाई मिसाएर धेरैबेर उमाल्दा दूधमा एक्रिलामाइड नाम तत्व बन्न सक्छ । यसमा कार्बोहाइड्रेट अत्यधिक मात्रामा हुन्छ । एक्रिलामाइड क्यान्सरको कारण समेत बन्न सक्छ ।

त्यसो भए के हो त चिया बनाउने सही तरिका ?

विज्ञहरुका अनुसार चियापत्तीलाई दुई मिनेटसम्म उच्च तापक्रम भएको पानीमा उमाल्दा यसमा पाइने पोषक तत्व पोलिफेनोल्स बढी मात्रामा मिल्छ । यसभन्दा बढी उमाल्नासाथ यसले चियाको गुण नै खराब बनाइदिन्छ ।

बढी उमाल्नुको कुनै फाइदा छैन, यसले चियाको स्वाद नै तीतो बनाइदिन्छ । चियाको स्वाद र फाइदा बढाउनका लागि चिया बनाउने सही तरिका अपनाउनु जरुरी हुन्छ ।

चिया बनाउने सही तरिका

– एक प्यान पानी उमाल्ने र फेरि ग्यास (आगोको कुनै पनि माध्यम) बन्द गर्ने

– त्यसमा एक चम्चा चियापत्ती हाल्ने र तीन-चार मिनेटका लागि छोपिदिने ।

– अब त्यसमा थोरै दूध र आफ्नो स्वादअनुसार चिनी हालेर चियाको मजा लिने ।

एजेन्सीको सहयोगमा