अन्तिम समयमा पनि बल प्रयोग गर्ने पक्षमा थिइन् शेख हसिना

२२ साउन, काठमाडौं । धेरैले सोचेका थिएनन् कि १५ वर्षदेखि शक्तिमा रहेकी प्रधानमन्त्री शेख हसिना यसरी देश छाडेर जानेछिन् । बंगलादेशमा उनलाई धेरैले ‘आइरन लेडी’को उपमा समेत दिएका थिए ।

बंगलादेशको इतिहासमा कोही पनि सत्ताच्यूत भएपछि यसरी देश छाडेर जान बाध्य भएको थिएन । तर, शेख हसिना र उनकी बहिनी शेख रेहाना सोमबार हजारौं सहभागी प्रदर्शनका कारण देश छाड्न बाध्य भए ।

यस्तो परिस्थिति सिर्जना हुनुअघि आइतबार राति र सोमबार बिहान ढाकामा नाटकीय घटनाक्रमहरु भएका थिए । आन्दोलनकारी, अवामी लिगका नेता, कार्यकर्ता र प्रहरीबीच आइतबार ठाउँ–ठाउँमा झडप हुँदा कम्तीमा १०० जना मारिएका थिए । कतिपय प्रहरीलेसमेत ज्यान गुमाए ।

आइतबार अपराह्न अवामी लिगका केही वरिष्ठ नेता र सल्लाहकारहरुले हसिनालाई स्थिति नियन्त्रण बाहिर गएको जानकारी गराएका थिए ।

उनीहरुले प्रदर्शनकारीको प्रतिरोधका कारण अवामी लिगका कतिपय नेताहरुले विभिन्न स्थानमा पछि हट्नु परेको रिपोर्टिङ गरेका थिए ।

तर, हसिना परिस्थितिलाई स्वीकार्ने पक्षमा थिइनन् । उनलाई बल प्रयोगबाटै स्थितिलाई नियन्त्रणमा ल्याउन सकिन्छ भन्ने लागेको थियो । उच्च सुरक्षा अधिकृतहरुले उनलाई परिस्थिति नियन्त्रणमा लिन नसकिने अवस्थामा पुगिसकेको स्पष्ट जनाउ दिइसकेका थिए ।

त्यसपछि उनी मानसिक रुपमा राजीनामा दिने तयारीमा पुगिन् । प्रधानमन्त्री हसिनाका छोरा सजिब वाजेदले बीबीसीसँग कुरा गर्दै हसिनाले आइतबारदेखि राजीनामा दिनेबारे सोचेको बताएका थिए ।

नाम उल्लेख नगर्ने सर्तमा एक जना उच्च सैनिक अधिकृतले बीबीसी बंगला सेवालाई बताएअनुसार, हसिनाले राजीनामा दिएको र हेलिकप्टर चढेको विषय सुरुमा सीमित विशेष सुरक्षा फौज, सैनिक मुख्यालयका उच्च अधिकृतलाई मात्र जानकारी थियो । यो सबै काम एकदमै गोप्य तरिकाले गरिएको थियो ।

सैनिक स्रोतका अनुसार, हसिनाले गणभवन सोमबार बिहान ११ बजे नै छाडिसकेकी थिइन् । त्यहाँबाट हेलिकप्टरमा उनी भारतको त्रिपुरा गएकी थिइन् । यसको झण्डै डेढ घण्टापछि मात्र हसिनाले राजीनामा दिएको र देश छाडेको विषय सार्वजनिक भएको थियो ।

उनी त्रिपुराबाट इण्डियन एयर फोर्सको विशेष विमानमा दिल्ली गएकी थिइन् । बीबीसी बंगलाले सरकारी अधिकारीहरुसँग गरेको कुराकानीबाट हसिनाले अन्तिममा पनि दुई विकल्प खुला राख्न चाहेको देखिन्छ ।

एउटा, उनी देश छाड्ने तयारी गरिरहेकी थिइन् भने अर्को अन्तिम समयसम्म पनि बल प्रयोग गरेर शक्तिमा बसिरहन चाहन्थिन् ।

तर, सैनिक अधिकारीहरुले थप क्षति चाहेनन् । आइतबार कतिपय स्थानमा आन्दोलनकारी, आमनागरिक र सैनिक फिल्डमा घुलमिल भएका थिए । आन्दोलनकारीले सेनालाई फूल दिएको विवरण पनि बाहिर आएको थियो । परिस्थितिको विश्लेषणपछि उच्च सैनिक अधिकृतहरुले स्थिति सत्ताको नियन्त्रण बाहिर पुगेको निष्कर्ष निकालेका थिए ।

आइतबार बिहानसम्ममा प्रधानमन्त्रीको सरकारी निवास गणभवन पुग्ने सबै सडकमा प्रहरी र सेना तैनाथ भइसकेका थिए । सैनिक अधिकृतहरुका अनुसार, हसिना सजिलै सुरक्षित रुपमा निस्किन सकुन् भनेर यो व्यवस्था गरिएको थियो ।

अर्कोतर्फ बिहान ९ बजेतिर डेढ घण्टाका लागि देशभर इन्टरनेट सेवा बन्द गरिएको थियो । त्यो व्यवस्था यसकारण गरिएको थियो कि हसिनाको मुभमेन्टका कुराहरु सामाजिक सञ्जालमा नफैलियोस् ।

हसिना हेलिकप्टर चढेपछि मात्र इन्टरनेट सेवा सञ्चालन भएको थियो । ढाकास्थित बंगाली भाषाको दैनिक पत्रिका प्रोथोम आलोले सोमबार बिहान प्रधानमन्त्री हसिनाले तीनवटै सुरक्षा निकायका प्रमुखसँग छलफल गरेको लेखेको छ ।

त्यसक्रममा हसिनाले सुरक्षा निकायले किन परिस्थितिलाई नियन्त्रणमा लिन सकेन भनेर आक्रोश व्यक्त गरेको पत्रिकाले लेखेको छ ।

‘एक पटक हसिनाले आईजीपीलाई देखाउँदै उनीहरुले राम्रो गरिरहेका छन् भनेकी थिइन्’, समाचारमा भनिएको छ, ‘तर, आईजीपीले स्थिति यस्तो चरणमा पुगेको छ कि प्रहरीलाई पनि यो पोजिसन लामो समयसम्म कायम राखिराख्न गाह्रो छ भने ।’

त्यतिञ्जेलमा हजारौं प्रदर्शनकारीहरु सडकमा जम्मा भइसकेका थिए । एक जना उच्च सैनिक अधिकृतले बीबीसी बंगला सेवासँग भने, ‘प्रधानमन्त्री हसिनालाई नागरिकलाई लामो समयसम्म गणभवनतर्फ आउन रोकिराख्न सकिँदैन भनिएको थियो, त्यो अवस्थामा हसिनाको जीवन जोखिममा पर्नसक्छ भनिएको थियो ।’

तर, हसिनाले आन्दोलनकारीको ‘मार्च टु ढाका’ कार्यक्रम बल प्रयोगबाट रोक्न सकियो भने राजीनामा नदिने सोच बनाएकी थिइन् । यो सम्भव नभए देश छाड्ने उनको तयारी थियो । अर्थात्, दुवै विकल्प खुला राखेकी थिइन् ।

अधिकारीहरुका अनुसार, देश छाड्ने विषयमा भारतलाई पहिल्यै जानकारी गराइसकिएको थियो । भारतले उनी हेलिकप्टरमार्फत अगरतलसम्म आइपुगिन् भने त्यहाँबाट दिल्लीसम्म ल्याउने व्यवस्था गरिने जानकारी दिएको थियो । त्यहाँबाट उनलाई हिण्डोन विमानस्थलसम्म पुर्‍याइएको थियो ।

हसिनाका छोरा सजिब वाजेदले बीबीसीसँग कुरा गर्दै आमाले देश छाड्न नचाहेको बताएका थिए । तर, परिवारका सदस्यहरु उनको सुरक्षालाई लिएर चिन्तित भएको उनले बताएका छन् । सुरक्षाका कारणले उनलाई सुरक्षित स्थानमा जान जोड दिइएको वाजेदको भनाइ छ ।

प्रोथोम आलो पत्रिकाले लेखेअनुसार सोमबार बिहान प्रहरी र सेना प्रमुखले हसिनाकी बहिनी रेहनासँग छलफल गरेका थिए । त्यसक्रममा प्रधानमन्त्री हसिनालाई राजीनामा दिनका लागि मनाउन भनिएको पत्रिकाले लेखेको छ ।

‘प्रधानमन्त्री हसिनालाई परिस्थितिबारे खुलेर बताइदिन आग्रह गरिएको थियो, उनले त्यसबारे बताएकी पनि थिइन् । यद्यपि, हसिना सहमत भएकी थिइनन्’, प्रोथोम आलोले लेखेको छ, ‘अन्तिममा एक जना उच्च अधिकारीले विदेशमा रहेका छोरा सजिब वाजेदसँग कुरा गरेका थिए, त्यसपछि उनले आमा शेख हसिनासँग कुरा गरे ।’

बल्ल उनी राजीनामा दिन तयार भएको प्रोथोम आलाले लेखेको छ ।

बीबीसी बंगला सेवाबाट