+

वृद्ध उमेरको यौन जीवन : मिथक र यथार्थ

२०८१ भदौ  १९ गते १२:४८ २०८१ भदौ १९ गते १२:४८
वृद्ध उमेरको यौन जीवन : मिथक र यथार्थ

मानव जीवनका लागि यौन स्वास्थ्यको एक महत्त्वपूर्ण भाग हो । यो आनन्द प्राप्तिसँग पनि सम्बन्धित छ । मानिसहरु उमेर बढेसँगै उनीहरूको यौन क्रियाकलाप बन्द हुने वा यौन कार्यसँग टाढा हुँदैनन्, यद्यपि शारीरिक परिवर्तनको परिणाम स्वरुप आफ्नो यौन गतिविधि परिमार्जन गर्न सक्छन् ।

हाल विश्वभर मानिसको औसत उमेर बढेसँगै जनसंख्याको अनुपातमा ६५ वर्षको उमेर समूहका मानिसको संख्या पर्याप्त बढेको छ । नेपालमा विगत ३० वर्षको अवधिमा ६५ वर्ष र सोभन्दा माथिको जनसंख्या ५.८ प्रतिशतबाट बढेर ७.४ प्रतिशत भएको छ भने सोही अवधिमा कुल प्रजनन् दरबाट घटेर चार भन्दा पनि कम हुन पुगेको छ ।

स्वास्थ्य उपचार प्रणाली र प्रविधिको विकाससँगै ६०-६५ वर्षको उमेरमा पूर्ण रूपमा शारीरिक, मानसिक तथा संवेगात्मक रुपमा मानिस सक्रिय तथा तन्दुरुस्त भइरहेका छन् । उनीहरू नियमित कार्यसँगै यौन तथा प्रजनन् स्वास्थ्यका क्षेत्रमा पनि सक्रिय सहभागी हुन चाहन्छन् ।

यौन जीवनका लागि आवश्यक क्रिया हो । प्राकृतिक यौन क्रियाबाट शरीर शुद्धिको मान्यता रहेको मानिन्छ । उमेरको वृद्धिसँगै शरीरको सक्रियतामा पनि वृद्धि भए समयको अन्तराल र शारीरिक बनोटका साथै वृद्धवृद्धामा यौन चाहनाको आरोह-अवरोह भइरहेको हुन्छ ।

शरीर कमजोर भए पनि मनले यौनप्रति आकर्षित गरिरहने हुनाले वृद्ध-वृद्धामा प्रत्यक्ष वा अप्रत्यक्ष यौन आकर्षण भइरहेको हुन्छ, त्यसैले उनीहरू विपरीत लिङ्गीप्रति नजिक हुने, स्पर्श गर्ने र उनीहरूको सामीप्यमा रमाउने गर्छन् । कति वृद्धवृद्धामा यौन अतृप्तता रहिरहेकै कारण र त्यसप्रतिको थप आकर्षणले उनीहरू यौवनकै सरह यौनक्रीडामा सरिक हुन चाहन्छन् ।

शरीरको खानपानसँगै शरीरको सक्रियता र हर्मोनको उत्पादनसँगै यौनक्रियामा मन लाग्नु असान्दर्भिक होइन तर उमेरको वृद्धिसँगै कम हुनु स्वाभाविक हो । वृद्धवृद्धाको यौन आशक्तिलाई भिन्न दृष्टिले हेर्न नहुने तथा सामाजिक मर्यादा, नैतिक अनुशासनको दायरामा राखेर जैविक चाहनाका विषयलाई सामान्यीकरण गर्नु नै वृद्ध यौन मनोविज्ञानको अभीष्ट पनि हो ।

वृद्धवृद्धामा यौन चाहना हुनुहुँदैन वा देखिनु हुँदैन भन्ने भ्रमबाट मुक्त गर्नु पनि वृद्ध यौन मनोविज्ञान हो । त्यसैले समाजमा रहेका वृद्धहरूका मनोभावना अनुरूपमा वृद्ध यौनमनोविज्ञान बुझ्न सक्नुपर्छ । यौन समग्र जीवनभन्दा भिन्न विषय होइन, केवल उमेरगत रूपमा भिन्न तरिकाबाट हेरिने र बुझिने भएकाले मात्र अलि यसका बारेमा भिन्न सोच रखिएको हो ।

यसका बारेमा ज्ञान तथा उमेरअनुसारको सीपको खोजीमा हुन्छन् । हाम्रो समाजमा यौनक्रियाको बारेमा छलफलहरू विरलै हुने गरेका छन् । किशोरावस्था तथा वयस्क अवस्थामा यौनका बारेमा कुरा नगर्ने हाम्रो समाजले जेष्ठ नागरिकहरू अझ धेरै भ्रममा बसिरहेको अवस्था छ ।

यौन जीवनको सन्दर्भमा उमेरको वृद्धिसँगै शारीरिक सक्रियता घट्न सक्छ, तर यौन चाहनामा आउने आरोह-अवरोह पनि सामान्य हो । वृद्धवृद्धाहरूमा यौन आकर्षण र चाहनाको अवस्था विभिन्न किसिमले देखिन्छ । यसको समाजले पुरानो र गलत दृष्टिकोणबाट हेरिराखेको छ, जसलाई बदल्नुपर्ने आवश्यकता छ । वृद्ध यौन मनोविज्ञानले यौन आकर्षणलाई उमेरको भिन्नतालाई ध्यानमा राखेर सामान्यीकरण गर्नुपर्छ । यस बारेमा हाम्रो समाजमा व्याप्त केही गतल धारणाबारे चर्चा यस प्रकार छ ।

पहिलो गलत धारणा यो हो कि ज्येष्ठ नागरिकहरू यौनसम्पर्कमा सक्रिय वा यौनमा रुचि छैन, त्यसैले उनीहरूको यौन स्वास्थ्यको बारेमा सोध्न नै पर्दैन । हुन त उमेरसँगै उनीहरूको यौन गतिविधिमा कमी तथा फरक हुन्छ तर पनि ज्येष्ठ नागरिकहरू वयस्क जत्तिकै यौनकार्यमा सक्रिय पनि छन् । इङ्ल्याण्डमा भएको एक अध्ययनमा ६०-६९ वर्षको उमेरका ८६ प्रतिशत पुरुष र ६० प्रतिशत महिला यौन क्रियाकलापमा सक्रिय भएको देखिएको छ ।

७०-७९ वर्ष उमेरका ५९ प्रतिशत पुरुष र ३४ प्रतिशत महिला र ८० वर्ष वा माथिका ३१ प्रतिशत पुरुष र १४ प्रतिशत महिला ९० वर्षभन्दा माथिका १० प्रतिशतले यौन क्रियाकलापमा सक्रिय रहेको देखाएको छ ।

अर्को, एक अमेरिकी अध्ययनमा ७५-८५ वर्ष उमेरका मानिसहरू जो यौन कार्यमा सक्रिय थिए, तिनीहरूको भनाइमा ५४ प्रतिशतले महिनामा दुई वा तीन पटक २३ प्रतिशतले प्रतिहप्ता एक वा धेरै पटक यौनसम्पर्क गरेको देखाएको छ । यसले ज्येष्ठ नागरिकहरूको जनसंख्यामा यौनमा रुचि हुन्छ र यौन कार्यमा संलग्न हुन्छन् भने धारणा स्पष्ट छ ।

अमेरिकन एसोसिएसन अफ रिटायर्ड पर्सन्स हेल्दीमा ६५-८० वर्ष उमेरका व्यक्तिहरूको सर्वेक्षणमा दुई तिहाइ व्यक्तिले यौनमा रुचि रहेको र ५० प्रतिशत भन्दा बढीले स्वस्थ जीवनका लागि यौन महत्त्वपूर्ण छ भन्ने धारणा व्यक्त गरेका छन् ।

त्यसैगरी नेपालको परिवेशमा अध्ययन भएको छैन तर ६५ वर्षभन्दा माथिका मानिसको विवाह तथा अनेक प्रकारमा यौनजन्य गतिविधिबारे चर्चा आउने गरेका छन् । तर किन त्यस्तो हुन्छ वा भइरहेका छन् भन्ने बारेमा कुनै अध्ययन अनुसन्धान भएको छैन । यसको आवश्यकता भने छ जसले समाजमा हुने अपराधमा पनि कमी ल्याउन सकिन्छ ।

दोस्रो सामान्य गलत धारणा के छ भने ‘सेक्स’ शब्दले साझेदार यौन सम्बन्धलाई मात्र जनाउँछ । सम्भोग, जुन धेरै ज्येष्ठ नागरिकका लागि यौन कार्यका लागि यौन दुर्बलता, योनी सुक्खापन, सीमित गतिशीलता, औषधिको प्रभाव वा गम्भीर स्वास्थ्य समस्याका कारण आफ्नो यौन गतिविधिलाई सामान्य सोचे जस्तो नहुन सक्छ ।

पोल्याण्डमा गरिएको एक अध्ययनमा ज्येष्ठ नागरिकहरूले शारीरिक र भावनात्मक आत्मीयताका लागि यौनिकताका विभिन्न अभिव्यक्ति दिएका छन्, जसलाई उनीहरूले यौनसम्पर्क मानेका छन् । ज्येष्ठ नागरिकहरूसँगको अन्तरक्रियामा विपरीत लिङ्गीसँगको यौनक्रियाभन्दा बाहिरका यौन गतिविधिहरू जस्तै– मुखमैथुन, चुम्बन, स्नेह र हस्तमैथुन गर्न सकिन्छ भन्ने छ । त्यसबाट शारीरिक तथा मानसिक स्वास्थ्यमा सकारात्मक प्रभाव पार्ने र स्वास्थ्य सेवा प्रदायक तथा परिवारहरूले यस कुरामा ध्यान दिनुपर्ने देखिन्छ ।

तेस्रो गलत धारणा भनेको ज्येष्ठ नागरिकहरू सरुवा यौन रोगहरूको जोखिममा छैनन् । त्यसैले त्यहाँ उनीहरूको यौन व्यवहार तथा यौन इतिहासको बारेमा सोध्न वा छलफल गर्न आवश्यक छैन । सरुवा यौन रोगको दर हेर्दा ५५ वर्ष वा सोभन्दा माथिका मानिसहरूमा संक्रमण लगातार बढेको छ । पछिल्लो दशकको तुलनामा दोब्बरभन्दा बढी मात्रामा बढेको देखाएको छ ।

यो पुस्ताले त्यस समयमा औपचारिक रूपमा यौन तथा प्रजनन् स्वास्थ्य सुरक्षाको बारेमा कुनै सूचना नपाएकाले सरुवा रोगको क्रम बढिरहेको छ । त्यस समयमा एचआईभी लगभग सुनिएको थिएन । यो समयको मुख्य चिन्ता गर्भ रहला कि भन्ने नै थियो ।

आजभोलि विभिन्न यौनजन्य तथा यौन सम्पर्कबाट संक्रामक रोग लाग्छ । त्यसैले कुनै सुरक्षाका विधिहरु प्रयोग नगरिने, यौन कार्यले ज्येष्ठ नागरिक तथा अन्य व्यक्ति संक्रमित हुने सम्भावना हुनसक्छ । त्यसैले यौन तथा प्रजनन् स्वास्थ्यमा कार्य गर्नेहरूले किशोरावस्था मात्र होइन वयस्क तथा ज्येष्ठ नागरिकहरूलाई पनि ध्यान दिनुपर्ने देखिन्छ ।

प्रचलन अनुसारको असजिलोका बाबजुद जुनसुकै उमेर समूहका बिरामी आएपनि चिकित्सकले यौनको बारेमा छलफल गर्न र नियमित स्वास्थ्य परीक्षणमा यौन स्वास्थ्य र यसले पार्ने प्रभावको चिन्तालाई पनि एक हिस्सा बनाउन आवश्यक छ ।

संयुक्त राज्य अमेरिकामा गरिएको एक अध्ययन अनुसार पछिल्लो दुई वर्षमा यौन समस्याबारेमा केवल १७ प्रतिशतले आफ्नो चिकित्सकसँग कुरा गरेको सुनाए र यीमध्ये ६१ प्रतिशत बिरामीद्वारा छलफल सुरु गरियो । यौन स्वास्थ्य समस्या एक चेतावनीको संकेत हुनसक्छ । निदान नभएको अवस्था, औषधिको साइड-इफेक्ट वा यौनबाट सर्ने संक्रमणको संकेत, ती सबै सम्भावित रूपमा उपचार योग्य र महत्त्वपूर्ण छन् । यस बारेमा हाम्रो समाज राज्य तथा अन्य निकायबाट समयमा निदानका उपयुक्त कदम चालिएका छैनन् ।

आजभोलि पत्रपत्रिका, रेडियो, टेलिभिजनमा दैनिकजसो यौनका समाचार आउँदैछन् । जहाँ कुनै उमेर समूह छुटेका छैनन् । त्यसमा पनि ज्येष्ठ नागरिकको विवाह, सम्बन्ध विच्छेद, यौन दुर्व्यवहार, जबर्जस्ती करणी लगायत समाचार छुटेका छैनन् । तर हामीले अझैपनि उनीहरूको यौन स्वास्थ्यको बारेका नीति योजना तथा कार्यक्रम बनाउन ध्यान दिएका छैनौं । यस बारेमा सोच्नेबेला आइसक्यो ।

(अनुसन्धाता अधिकारी अपाङ्गता भएका व्यक्तिको यौन तथा प्रजनन् स्वास्थ्यको क्षेत्रमा कार्यरत छन् । उनी नेनल इन्स्टिच्युट अन एजिङ एण्ड हेल्थका सहसंस्थापक समेत हुन् ।)

यौन जीवन वृद्धवृद्धा
लेखक
अनुप अधिकारी
यो खबर पढेर तपाईलाई कस्तो महसुस भयो ?
Khusi chhu

खुसी

Dukhi chhu

दुःखी

Achammit chhu

अचम्मित

Utsahit Chhu

उत्साहित

Akroshit Chhu

आक्रोशित

प्रतिक्रिया

भर्खरै पुराना लोकप्रिय

फिचर

हड्डी खिइने समस्या ‘ओस्टियोआर्थराइटिस’बारे भ्रम र सत्य  

हड्डी खिइने समस्या ‘ओस्टियोआर्थराइटिस’बारे भ्रम र सत्य  

बाल क्यान्सरको लक्षणलाई बेवास्ता नगरौं (भिडियो)

बाल क्यान्सरको लक्षणलाई बेवास्ता नगरौं (भिडियो)

गुणस्तरीय खाद्यवस्तु उत्पादन गर्न उद्योगले ध्यान दिनुपर्ने १४ कुरा  

गुणस्तरीय खाद्यवस्तु उत्पादन गर्न उद्योगले ध्यान दिनुपर्ने १४ कुरा  

आत्महत्याको सोच आउनै नदिन के गर्ने ?

आत्महत्याको सोच आउनै नदिन के गर्ने ?

क्यान्सरका बिरामीलाई होम केयर सेवा कसरी दिने ?

क्यान्सरका बिरामीलाई होम केयर सेवा कसरी दिने ?

अचानक चक्कर आउनु कस्तो स्वास्थ्य समस्याको संकेत हो ?

अचानक चक्कर आउनु कस्तो स्वास्थ्य समस्याको संकेत हो ?