नख्खु खोला वितण्डाले चाडबाडको मुखमा उजाडिए बस्ती

१४ असोज, काठमाडौं । दुई दशकअघि श्रीमान्ले ललितपुर नख्खु खोला पुल नजिकै छाडेर हिँडेपछि रेनुका लिम्बुलाई ओत लाग्न सानो टहरामात्र थियो । खोला छेउ बनाएको टहरामा उनले दुई वर्षकी छोरी र छोरालाई काखमा च्यापेर बसिन् ।

२० वर्ष उनले खोला किनारमै बसेर दुई सन्तान हुर्काइन्, बढाइन् । दुई छाक गुजारा गर्न र सन्तानलाई पढाउन लेखाउन कुखुरा, बंगुर र हाँस पालिन् । यही उनको दुई छाक जोड्ने मेलो थियो ।

चाडबाड नजिकिँदै गर्दा उनको घरमा पनि एक खालको रौनक छाउँदै थियो । दशैंलाई भनेर सरसामान किनमेल गर्ने सोच्दै थिइन् । चाडबाडको खर्च जुटाउन भनेर कुखुरा, बंगुर र हाँस बेच्न तयार थिइन् ।

तर, दशैं सुरु हुन हप्तादिन बाँकी हुँदा शनिबार बिहान नख्खु खोलामा आएको भयानक बाढीले रेनुकाको सबैथोक लग्यो । शनिबार बिहान २ बजे आएको बाढीमा उनको घरसहित, दशैंमा बेच्न तयार ७० हाँस, ५ बंगुर र २२ लोकल कुखुरा सबै खोलामा मिसियो ।

‘शुक्रबार दिउँसोदेखि खोलामा पानी बढ्दै गयो,’ उनले भनिन्, ‘हरेक साल खोला बढे पनि आँगनसम्म मात्र आउँथ्यो । यो पालि हेर्दाहेर्दै खोलाले ठूलो रूप लियो । हामी चाहिँ भागेर ज्यान जोगायौं ।’

बिहीबार रातिदेखि परेको अविरल वर्षाका कारण शनिबार नख्खु खोलामा आएको बाढीले खोला करिडोर छेउछाउका सबैथोक बगाएर लग्यो । त्यसमा रेनुकाको घर पनि थियो ।

‘टहरै भए पनि ओत लगाउने घर थियो,’ उनले भनिन्, ‘दशैं आएकै बेला खोलाले यही बास पनि खोसेर लग्योे ।’

अहिले उनीसँग खानलाई गास छ, न बस्न बास । खोलामा आएको बाढीले लत्ता कपडादेखि खाने सबै बगाएर लग्यो । उनीसँग जाने ठाउँ कतै छैन । शनिबारको रात जसोतसो छिमेकीको घरमा गुजारा गरिन् । ‘के गर्ने, कसो गर्ने सोच्न सकिरा छैन,’ उनी भन्छिन्

***

नख्खु खोलामा आएको बाढीले ललितपुर बागडोलकी ४३ वर्षीया चन्द्रकला नगरकोटीको बस्ने घरबाहेक सबैथोक बगायो ।

उनी आफू बस्ने घर नजिकैको ब्लक उद्योगमा काम गर्थिन् । शनिबार राति नख्खु खोलामा आएको बाढी घरभित्रै छिर्‍यो । जसोतसो उनी तीन छोरीसहित जोगिएर निस्किन सकिन् ।

यो पनि पढ्नुहोस

हेर्दाहेर्दै नख्खु खोलाले लग्यो घर

‘बाढीले आधा घर डुबायो,’ उनले भनिन्, ‘रातिको समयमा खोला बस्ती छिरेपछि भागाभाग गरेर ज्यान जोगायौं ।’

लगातार झरीले शुक्रबार बेलुकासम्म खोलामा पानी बहाब बढ्दै गएको थियो । तर, बस्तीसम्म आइपुग्ला भनेर सोचेकी थिइन् ।

‘यहाँ बस्न थालेको १० वर्ष भयो,’ उनले भनिन्, ‘यतिका वर्षमा खोलाको यो रूप देखेकी थिइन । खोलामा पानी बढे पनि बस्तीसम्म आइपुग्दैनथ्यो । यो पटक नसोचेको भयो ।’

उनी पनि दशैं मनाउने सुरसारमा थिइन् । तर, चाडबाडकै मुखमा बाढीले सबै थोक लगिदिएप्छि उनी चिन्तामा छिन् । उनी बस्ने घर, घरजस्तो छैन ।

‘आगनदेखि घरभित्रसम्म माटोको लेदो छिरेको छ,’ घरतिर देखाउँदै उनले भनिन्, ‘न लगाउने कपडा छ, न खाने बास छ । खानेकुरा बिग्रिएर केही छैन ।’

उनलाई आफ्नोमात्र होइन, साथमा भएका तीन छोरीको पनि चिन्ता थपिएको छ ।

शुक्रबारदेखि निरन्तर परेको पानीले शनिबार नख्खु खोलाले ठूलो रूप लियो । चार दशकपछि नख्खुमा आएको भयानक बाढीले करिडोर छेउछाउ ठूलो जनधनको क्षति गर्‍यो । खोला छेउछाउका बस्ती बगायो भने केही घरसमेत डुबानमा परे ।

शनिबार राति नख्खु खोलामा आएको अनपेक्षित बाढीले खोला छेउछाउका बस्ती डुबानमा परेपछि शोकमा डुबेको छ ।

अहिले खोला करिडोर छेउछाउका केही घर माटोले पुरिएका छन् भने कतिपय घर र टहरा तहसनहस भएका छन् । माटोको बाक्लो लेदो बस्ती छिरेको छ ।

घटनाको दोस्रो दिन आइतबार मध्याह्न अनलाइनखबरको टिम पुग्दा नख्खु खोला छेउछाउका बस्ती उजाडिएका थिए । घर डुबानमा परेको स्थानीय चिन्तित देखिन्थे ।

कोही घरको आँगनसम्म माटो थुप्रिएकाले भर्‍याङ लगाएर झ्यालबाट सामान बाहिर निकाल्दै थिए । कोही घरअघि थुप्रिएको माटोको लेदो बाहिर फाल्दै थिए । कोही भत्किएको घरतिर हेर्दै टोलाइरहेका देखिन्थे । कोही माटोले पुरिएका ठाउँबाट सामान झिक्दै थिए ।

चोरभारको गल्छी नजिकै नख्खु खोला र बागमती जोडिने भएकाले बागडोल आसपास क्षेत्रमा ठूलो क्षति पुगेको स्थानीय बताउँछन् ।

‘एकातिर नख्खु खोला, अर्कातिर बागमती मिसियो,’ स्थानीय प्रविण देवकोटाले भने, ‘लगातार झरीले ठूलो रूप लिएका दुइटा खोला एकापसमा मिसिँदा बस्तीसम्म छिर्‍यो ।’

चाडबाडको मुखमा भएको क्षतिले बस्ती उजाडिएको उनले सुनाए । ‘कसैले केही न केही गुमाएका छन्,’ उनले भने, ‘कसैको घर डुबेको छ, कसैको आफन्ती गुमेका छन् । कतिका घर बस्न लायक छैनन् । खानलाई केही छैन ।’

 उद्योग कलकारखानामा क्षति

नख्खु खोलामा आएको बाढीले छेउछाउका बस्तीसँगै उद्योग, कलकारखानामा समेत क्षति पुर्‍याएको छ । त्यहाँका उद्योगमा समेत ठूलो जनधनको क्षति भएको छ ।

बागडोलस्थित जय बालकुमारी हलो ब्लक तथा सिमेन्ट टायल उद्योगमा पूर्णरूपमा क्षति पुगेको छ । बाढीले उद्योगमा भएका मेसिन, जेनेरेटर बिग्रिएका छन् भने कच्चापर्दाथमा क्षति पुगेको छ ।

ब्लक उद्योगका सञ्चालक अनुप महर्जनका अनुसार उद्योगको पाँच कोठा भएका संरचना भत्किएको छ । ब्लक इँटा, मेसिन र कच्चापर्दाथ गरी ७० लाखसम्म क्षति पुगेको छ ।

त्यस्तै सनराइज अर्पाटमेन्ट, मेडिसिटी हस्पिटल डुबानमा परेर क्षति पुगेको छ । त्योसँगै ग्यारेज, होटल, ड्राइभिङ सेन्टर, कृषि फार्महरू समेत डुबानमा परेका छन् ।

भक्तपुर महानगरपालिकाका अनुसार झन्डै ३ सय घरधुरी डुबानमा परेका छन् । बस्तीसँगै खोला छेउछाउका थुप्रै उद्योगमा आंशिक क्षति र पूर्णक्षति भएका छन् ।

 तस्वीरहरू: विकास श्रेष्ठ