स्पन्डिलाइटिस : खराब जीवनशैलीका कारण निम्तिने दुखाइ

अस्वस्थकर खानपान, धुम्रपान, मदिरा सेवन, लागूपदार्थ दुर्व्यसनी, तनाव जस्ता कारणले अहिले मानिस दिनप्रतिदिन अस्वस्थ बन्दै गइरहेका छन् । आधुनिक जीवनशैलीकै कारण हुने एक प्रकारको दुखाइ हो स्पन्डिलाइटिस ।

एक अध्ययन अनुसार हरेक १० मध्ये ७ जना यो दुखाइको सिकार भएका छन् । जसले जीवन नै कष्टकर बनाएको छ ।

औद्योगिकीकरण र प्रविधिको विकासका धेरै पक्ष ल्याएको छ । तर यससँगै जीवनको गतिशीलता र कडा परिश्रम गर्ने बानी हराउन थालेको छ । आजभोलि कामको अवस्था यस्तो छ कि मानिसहरू लामो समय एकै ठाउँमा बस्न बाध्य छन् । शारीरिक मेहनत कम र आराम धेरै छ । जसले गर्दा विभिन्न रोगको जोखिम बढ्दै गइरहेको छ । स्पन्डिलाइटिस यो खराब जीवनशैलीबाट उत्पन्न हुने दुखाइ हो, साथै क्षयरोग जस्ता संक्रमणका कारण पनि यो समस्या निम्तिन्छ ।

के हो स्पन्डिलाइटिस ?

स्पन्डिलाइटिस मेरुदण्डसँग सम्बन्धित रोग हो । जसमा मेरुदण्ड सुन्निने र घाँटी दायाँ बायाँ र माथि तल झुक्दा कडा दुखाइ हुन्छ । स्पन्डिलाइटिस मुख्यतया तीन प्रकारका हुन्छन्, सर्किभल स्पन्डिलाइटिस, लुम्बर सर्किभल स्पन्डिलाइटिस र एन्काइलोजिङ सर्किभल स्पन्डिलाइटिस ।

सर्किभल स्पन्डिलाइटिसले पाठेघरको मेरुदण्डलाई असर गर्छ, घाँटी र टाउको दुख्छ । लुम्बर स्पन्डिलाइटिसमा ढाडको तल्लो भागमा कडापन र दुखाइ महसुस हुन्छ र हिंड्न वा ढाड झुकाउन गाह्रो हुन्छ ।

एन्काइलोजिङ स्पन्डिलाइटिस एक प्रकारको गठिया हो । जसमा मेरुदण्डमा निरन्तर दुखाइ र घाँटीदेखि तल्लो ढाडसम्म कठोरता रहन्छ । हड्डीको अत्यधिक विकासका कारण यो अवस्था उत्पन्न हुन्छ, जसकारण हड्डीहरूमा असामान्य रुपमा सुन्निने हुन्छ र प्रभावित व्यक्तिलाई दैनिक कार्य गर्न गाह्रो हुन्छ । एक स्वस्थ मेरुदण्ड कुनै पनि दिशामा झुकाउन सकिन्छ तर स्पन्डिलाइटिसबाट प्रभावित मेरुदण्ड कठोर हुन्छ, झुकाउन गाह्रो हुन्छ ।

कारण

स्पन्डिलाइटिस हुनुका धेरै कारण हुन सक्छन् । सबैभन्दा महत्त्वपूर्ण कारण भनेको हाम्रो जीवन र दैनिक दिनचर्यामा हुने शारीरिक परिश्रममा कमी आउनु हो । साथै क्षयरोग जस्ता सङ्क्रमणको कारण पनि यो समस्या निम्तन्छ ।

गतिशीलताको अभाव मेसिन र उपकरणहरूको प्रयोग र व्यायामको अभावका कारण पनि यो समस्या निम्तिन्छ । यी बाहेक घाँटीको मेरुदण्डको हड्डीको असामान्य वृद्धिले पनि स्पन्डिलाइटिस निम्त्याउँछ ।

कम्प्युटर वा ल्यापटपमा लगातार एउटै मुद्रामा काम गर्ने, घाँटी झुकेर फोनमा च्याट गर्ने । फास्टफुड र जंकफुडको सेवनले हड्डी कमजोर हुने मधुमेह र गठियाको समस्या हुन्छ । तर यो दुखाइको मूल कारण भनेको अनियमित जीवनशैली हो । कोही घण्टौंसम्म एउटै पोजिसनमा बसिरहन्छन् र मदिरा  तथा धुम्रपानको लतमा परेका छन् भने उनीहरूमा पाठेघरको स्पन्डिलाइटिसको जोखिम बढ्छ ।

कसरी पहिचान गर्ने ?

बस्ने गलत तरिका, अत्यधिक तनाव र लामो समयसम्म एकै ठाउँमा बसेर काम गर्ने कारणले हड्डी र जोर्नीका रोग बढ्दै गएको छ । स्पन्डिलाइटिस पनि यो वर्गको रोग हो । एक अध्ययनअनुसार ३० देखि ५० वर्ष उमेर समूहका मानिस प्रायः स्पन्डिलाइटिसबाट पीडित हुन्छन् । सामान्यतया, कुनै लक्षण नदेखिने र मांसपेशीहरूमा कडापन र तनाव बढ्दा दुखाइ महसुस हुन्छ ।

यी लक्षणका आधारमा समस्या पहिचान गर्न सकिन्छ

– घाँटी र हातदेखि काँधसम्म दुख्ने गर्छ । कहिलेकाहीं यो दुखाइ औंलादेखि टाउकोसम्म फैलिन सक्छ ।

– घाँटीमा कठोरता, टाउको चलाउन पनि कठिनाइ हुने र दुखाइ महसुस हुने हुन्छ ।

– झनझन् महसुस हुने वा सुन्निने, संवेदनशीलता वा अंगहरु पोलेको जस्तो हुन्छ ।

– शरीरको तल्लो भागमा कमजोरी, पिसाब र दिसामा नियन्त्रण नहुने समस्या हुन्छ ।

– टाउकोको पछाडि दुखाइ हुन्छ, विशेषगरी काँध र हातमा ।

– वाकवाकी लाग्नु वा चक्कर आउनु, सुतेपछि तुरुन्तै उठ्दा चक्कर लाग्नु ।

– मांसपेशी कमजोरी वा काँध, हातको मांसपेशीहरूमा क्षति पुग्नु ।

उपचार

सङ्क्रमणको कारण स्पन्डिलाइटिस भएको हो भने सङ्क्रमणको उपचार गर्नुपर्छ । स्पन्डिलाइटिसका कारण नसामा दबाब, तनाव, कठोरता र दुखाइ कम गर्न, मेरुदण्डको हड्डीमा हुने क्षति रोक्न उपचारहरू उपलब्ध छन् । तर यस रोगका लागि सबैभन्दा प्रभावकारी उपचार गतिशीलता र नियमित व्यायाम हो ।

‘सर्किभल कलर’को सहायताले घाँटीको चाललाई नियन्त्रण गरेर दुखाइ कम गर्न सकिन्छ । यदि कम्प्युटरमा लामो समयसम्म काम गर्नुपर्छ भने मनिटर सिधा राख्नुपर्छ ।

लगातार बस्नुको सट्टा, छोटो अन्तरालमा उठ्नुपर्छ र शरीरलाई चलाउनुपर्छ । दैनिक हल्का व्यायाम गर्नुपर्छ । कुर्सीमा बस्दा पछाडिको भागलाई सिधा राख्नुपर्छ ।

स्पन्डिलाइटिसको सुरुको अवस्थामा यी कुरामा ध्यान दिंदा नै समस्या कम हुन्छ । समस्या बढ्दै गएपछि सुन्निन कम गर्ने औषधि दिनुपर्छ । समस्या बढ्दै गएर क्रोनिक स्पन्डिलाइटिस भएको छ र दुखाइ एकदमै धेरै छ भने सुन्निने समस्या र दुखाइ कम गर्ने सुई लगाइन्छ । समस्या अझै बढ्दै गएर नसामा छोएर हातखुट्टा झमझम गर्न थालेको अवस्थामा शल्यक्रिया नै गर्नुपर्छ ।

यो पनि पढ्नुहोस

हड्डीको अवस्था पत्ता लगाउने डेक्सा स्क्यान कसरी गरिन्छ ?

यो पनि पढ्नुहोस

युरिक एसिडले बाथरोग हुन्छ ? (भिडियो)

यो पनि पढ्नुहोस

जनैखटिरामा दुखाइको कारण र उपचार (भिडियो)

यो पनि पढ्नुहोस

घुँडा दुखाइको उपचार के छ ?