रातो रङको पिसाब आउनु क्यान्सरको संकेत त होइन ?

पिसाबथैलीको क्यान्सर एक जटिल प्रकारको क्यान्सर हो, जुन मूत्राशयको कोषिकाहरूमा सुरु हुन्छ । मूत्राशय भनेको तल्लो पेटमा रहेको खोक्रो मांसपेशी अंग हो जसले पिसाब भण्डार गर्छ ।

पिसाबथैलीको क्यान्सर मूत्राशयको भित्री भागमा युरोथेलियल नामक कोषिकाहरुमा सुरु हुन्छ । युरोथेलियल कोषिकाहरू मिर्गौला र त्यसलाई म जोड्ने नली (युरेटरहरू)मा पनि पाइन्छ । युरोथेलियल क्यान्सर मिर्गौला र मूत्रनलीमा पनि हुनसक्छ । तुलनात्मक रुपमा मूत्राशयमा यो क्यान्सर साझा रुपमा देखिन्छ ।

अधिकांश पिसाबथैलीको क्यान्सर प्रारम्भिक चरणमा पहिचान हुन्छ । सुरुमै पत्ता लागे उपचार पनि सम्भव हुन्छ । प्रारम्भिक चरणमा पिसाबथैलीको क्यान्सर सफल उपचार भए पनि रोग पुन: फर्किन सक्छ । जसकारण पिसाबथैलीको क्यान्सर भएकालाई उपचारपछि वर्षौंसम्म फलोअपमा बोलाइन्छ ।

के कस्ता लक्षण देखिन्छ ?

पिसाबमा रगत देखापर्ने, चम्किलो रातो वा गाढा रङको देखिन सक्छ । क्यान्सर भए पनि कहिलेकाहीं पिसाब सामान्य देखिन पनि सक्छ । बारम्बार पिसाब लाग्नु, पिसाब फेर्दा दुख्ने, पोल्ने, ढाड दुख्ने, खाना नरुच्ने र तौल कम हुने जस्ता लक्षण देखिन सक्छ ।

के कारण हुन्छ पिसाबथैली क्यान्सर ?

कुनै कारणवश कोषिकाहरूको डीएनएमा परिवर्तनले (म्युटेसन) पिसाबथैलीको क्यान्सर सुरु हुन्छ । असामान्य कोषिकाहरूले ट्युमर बनाउँछन् जसले शरीरको सामान्य तन्तुलाई आक्रमण गरी नष्ट गर्छ । बिस्तारै असामान्य कोषिकाहरू फुटेर शरीरमा फैलिन (मेटास्टेसाइज) थाल्छन् ।

पिसाबथैली क्यान्सरको प्रकार

युरोथेलियल कार्सिनोमा

युरोथेलियल कार्सिनोमा मूत्राशयको भित्री भागको कोषिकामा हुन्छ । पिसाबथैली भरिएको बेला युरोथेलियल कोषिकाहरू विस्तार हुन्छन् र पिसाबथैली खाली हुँदा संकुचित हुन्छ । यी एउटै कोषिकाहरू मूत्रनली र मूत्रमार्गको भित्री भागमा हुन्छन् । ती ठाउँहरूमा पनि क्यान्सर हुनसक्छ ।

स्कुवामस सेल कार्सिनोमा

स्कुवामस सेल कार्सिनोमा मूत्राशय संक्रमण वा पिसाबथैलीमा पाइप क्याथेटरको लामो समयसम्म प्रयोगले हुनसक्छ । स्कुवामस सेल मूत्राशय क्यान्सर दुर्लभ छ ।

एडेनोकार्सिनोमा

एडेनोकार्सिनोमा कोषिकाहरूमा म्युकस स्रावित ग्रन्थीहरूमा सुरु हुन्छ, जसले मूत्राशयमा बनाउँछन् । मूत्राशयको एडेनोकार्सिनोमा धेरै दुर्लभ छ । केही मूत्राशय क्यान्सरहरूमा एकभन्दा बढी प्रकारका कोषिका समावेश हुन्छन् ।

जोखिम कारक

धुम्रपान : चुरोट पिउनाले पिसाबमा हानिकारक रसायन जम्मा भएर पिसाबथैलीको क्यान्सरको जोखिम बढाउन सक्छ । शरीरले धुवाँमा रहेका रसायनलाई प्रशोधन गर्छ । तीमध्ये केहीलाई पिसाबमा निकाल्छ ।

यी हानिकारक रसायनहरूले पिसाबथैलीको अस्तरलाई क्षति पारी क्यान्सरको जोखिम बढाउन सक्छ ।

बढ्दो उमेर : उमेर बढ्दै जाँदा पिसाब थैलीको क्यान्सरको जोखिम बढ्छ । यद्यपि यो कुनै पनि उमेरमा हुनसक्छ । धेरैजसो पिसाबथैलीको क्यान्सर भएको पत्ता लागेका व्यक्तिहरू ५५ वर्ष भन्दा माथिका हुन्छन् ।

पुरुषमा बढी जोखिम : महिलाको तुलनामा पुरुषलाई पिसाबथैलीको क्यान्सर हुने सम्भावना बढी हुन्छ ।

रसायन : मिर्गौलाले रक्तप्रवाहबाट हानिकारक तत्व र रसायनहरू फिल्टर गरी पिसाबथैलीमा सार्ने गर्छ । जसकारण केही रसायनहरू वरपर हुनुले पिसाबथैलीको क्यान्सरको जोखिम बढ्छ । मूत्राशयको क्यान्सरको जोखिमसँग जोडिएका रसायनहरूमा आर्सेनिक र रङहरु, रबर, छाला, कपडा र पेन्टहरूमा प्रयोग हुने रसायन छन् ।

क्यान्सर पूर्वको उपचार : एन्टी–क्यान्सर औषधि साइक्लोफोस्फामाइडको उपचारले मूत्राशयको क्यान्सरको जोखिम बढाउँछ । अघिल्लो क्यान्सरका लागि विकिरण उपचार प्राप्त गर्ने व्यक्तिलाई पिसाबथैलीको क्यान्सर हुने उच्च जोखिम हुन्छ ।

पिसाबथैलीमा पटक–पटक संक्रमण : पुरानो वा बारम्बार मूत्र संक्रमण वा सुन्निने, जस्तै पिसाब नलीमा पाइपको (क्याथेटर )को लामो समयसम्म प्रयोगले क्यान्सरको जोखिम बढाउन सक्छ ।

विश्वका केही क्षेत्रमा स्कुवामस सेल कार्सिनोमा स्किस्टोसोमियासिस भनिने परजीवी संक्रमणको कारण हुने पुरानो मूत्राशयको सुजनसँग जोडिएको छ ।

व्यक्तिगत वा पारिवारिक इतिहास : यदि मूत्राशयको क्यान्सर छ भने पुनः हुने सम्भावना बढी छ । यदि रगतका नातेदारहरू, आमाबाबु, भाइबहिनी वा बच्चाको मूत्राशयको क्यान्सरको इतिहास छ भने जोखिम हुनसक्छ ।  यद्यपि यो परिवारमा मूत्राशयको क्यान्सर हुने सम्भावना दुर्लभ छ ।

लिन्च सिन्ड्रोमको पारिवारिक इतिहास, जसलाई वंशानुगत ननपोलिपोसिस कोलोरेक्टल क्यान्सर पनि भनिन्छ । यस्तोमा भने मूत्र प्रणाली, आन्द्रा, पाठेघर, अण्डाशय र अन्य अंगहरूमा क्यान्सरको जोखिम बढाउन सक्छ ।

रोकथाम

पिसाबथैलीको क्यान्सर रोक्न कुनै ग्यारेन्टी तरिका छैन । केही प्रयासले केही रोकथाम भने हुनसक्छ ।

– धुम्रपान गर्नुहुन्न भने सुरु नगरेकै राम्रो हुन्छ । धुम्रपान गर्ने बानी भए त्याग्नुपर्छ ।

– कुनै पनि औषधि चलाउँदा सावधान रहने, रसायनहरूसँग काम गर्ने पेशा भए सुरक्षाका साधन अपनाउने ।

– विभिन्न रंगीन फलफूल र तरकारीहरूले भरिपूर्ण खानेकुरा नखाने, फलफूल र तरकारीमा पाइने एन्टिअक्सिडेन्टले क्यान्सरको जोखिम कम गर्न मद्दत गर्छ ।

– पिसाबथैलीमा पटक-पटक संक्रमण भए उपचारमा ढिलाइ नगर्ने ।

यो पनि पढ्नुहोस

बच्चामा पिसाब संक्रमण देखिए के गर्ने ?

यो पनि पढ्नुहोस

मिर्गौला र पित्तथैली बाहेक अन्य ठाउँमा पनि हुनसक्छ पत्थरी