‘जाडोमा छालाको बाहिरी स्याहारमा मात्रै ध्यान दिएर पुग्दैन’

काठमाडौं । शरीर र बाहिरी वातावरणबीच घनिष्ठ सम्बन्ध रहेको हुन्छ । जसकारण पनि बदलिंदो मौसमको प्रभाव हाम्रो शरीरमा स्वतः देखा पर्छ । अझ भनौं बाहिरी वातावरणको प्रभाव सबैभन्दा पहिले हाम्रो शरीरको बाहिरी भागमा रहेको छालामा देखा पर्छ ।

चिसो बढेसँगै छाला सुक्खा हुन थाल्छ, जसकारण छालाको नरमपन र चमक हराउन थाल्छ । छाला सुक्खा हुँदा हातखुट्टा फुट्ने, हातखुट्टाको छालामा चिरा पर्नेजस्ता समस्या आउँछन् । विशेषगरी एक्स्पोज एरिया जस्तै- अनुहार, घाँटी, कुहिनाभन्दा तलको भाग, घुँडाभन्दा तलको भाग बढी सुक्खा हुने गर्छ । जाडो महिनामा खुट्टा र ओठ प्रायः गरेर बढी फुट्ने हुन्छ ।

सुक्खापनले छालालाई खराब त गर्छ नै, असहज महसुस पनि गराउँछ । हात, खुट्टा र शरीरका अन्य भागको छाला धेरै सुक्खा र फुस्रो भयो भने छालामा सेतो दाग जस्तो पनि देखिन थाल्छ ।

जाडोमा छाला सुक्खा हुने र हातखुट्टा फुट्ने कारण

जाडोमा छाला सुक्खा हुनुमा शरीर र वातावरणको तापक्रम अन्तरसम्बन्धित हुने छाला तथा यौनरोग विशेषज्ञ डा. विक्रान्त ढकाल बताउँछन् ।

‘शरीरको तापक्रमभन्दा वातावरणको तापक्रम कम छ भने शरीरले त्यसमा समायोजित हुन शरीरमा भएको तापक्रमलाई बाहिर फाल्छ । त्यसले गर्दा तापक्रमसँगै शरीरमा पानीको मात्रा पनि कम हुन्छ र छाला सुक्खा हुन्छ’ उनी भन्छन् ।

जाडोमा तिर्खा कम लाग्ने भएकाले पानी कम पिउने गरिन्छ । जसले शरीर हाइड्रेटेड रहँदैन र छाला सुक्खा हुन्छ । जाडोमा शरीर न्यानो बनाउन आगो ताप्ने, हिटर ताप्ने र एसी चलाउने गरिन्छ । त्यसले पनि छाला सुक्खा बनाउने डा. ढकाल बताउँछन् ।

‘जाडोमा धेरै तातो पानीले नुहाउने धेरैको बानी हुन्छ । तर नुहाउँदा अत्यधिक तातो पानीको प्रयोग गर्नाले छालाको नरमपन कम हुँदै जान्छ । जसकारण छाला सुक्खा हुन्छ’ उनी भन्छन् ।

ओठ फुट्ने कारण

जाडोमा पानी कम पिउँदा ओठ सुक्खा हुन्छ । जाडो मौसममा हावा सुक्खा हुने भएकाले शरीरले हावाबाट पाउने मोइस्चराइजर पनि पाउँदैन । जसकारण ओठ बढी फुट्ने छाला तथा यौनरोग विशेषज्ञ डा. विकास पौडेल बताउँछन् ।

‘जाडोमा धेरै समय घाम तापेर बस्दा पनि ओठलाई सुक्खा गराउन सक्छ, किनभने सूर्यको किरणले ओठको नमी हटाउँछ र ओठ फुट्छ’ उनी भन्छन् ।

जाडोमा ओठ सुक्खा हुँदा हामी बारम्बार छोइरहन्छौं वा चाट्छौं, जसकारण ओठ बढी सुक्खा हुन थाल्छ र फुट्छ । ओठमा जलन हुने टाँसिने वा कस्मेटिक उत्पादनको प्रयोग गरेमा पनि ओठ फुट्न सक्ने डा. पौडेल बताउँछन् ।

सुक्खा छालाले निम्त्याउने अन्य समस्या

छाला सुकखा भएमा घामको एलर्जी हुने, चिलाउने, ओठ फुट्ने, घाउ आउने हुन्छ । त्यसैगरी अनुहारमा चायापोतो पहिलादेखि छ भने छाला सुक्खा राखेमा जाडोमा बल्झिने, डन्डीफोर आउने जस्ता समस्या देखिन्छ ।

चिसो धेरै बढ्दै जाँदा हात-खुट्टा, औंला सुन्निने, एलर्जी हुने, बच्चाको छालामा घाउ खटिरा आउनेजस्ता समस्या हुन्छ । छाला धेरै सुक्खा भएमा हातखुट्टामा चिरा पर्ने, चिरा परेको ठाउँमा विभिन्न किसिमको जीवाणुको सङ्क्रमण भई सामान्यदेखि जटिल छालाका समस्या निम्तिने समेत हुन्छ ।

मोइस्चराइजरले कसरी काम गर्छ ?

छाला विभिन्न तहले बनेको हुन्छ । त्यसमा पनि माथिल्लो तह ‘एपिडर्मिस’ले छालाभित्रको राम्रो कुरालाई बाहिर जान नदिने र बाहिरको फोहोर, संक्रमणलाई भित्र जान दिंदैन । त्यसैले छालाको माथिल्लो  स्वस्थ र नरम हुन जरुरी हुन्छ । यस्तोमा छालाको माथिल्लो तहलाई स्वस्थ र नरम बनाउन मोइस्चराइजरको प्रयोग गर्नु राम्रो हुने छाला तथा यौनरोग विशेषज्ञ डा. उमा केयल बताउँछिन् ।

‘छाला नरम हुन छाला हाइड्रेट र मोइस्चराइज हुनु जरुरी हुन्छ । छाला हाइड्रेट पानीले हुन्छ भने मोइस्चराइज तेलले हुन्छ’ उनी भन्छिन्, ‘हाम्रो शरीरमा पानी त हुन्छ नै साथै छालालाई नरम बनाउन चिल्लो पदार्थ उत्पादन गर्ने ग्रन्थी पनि हुन्छ । यस्तोमा विभन्न कारणले छालाको प्राकृतिक चिल्लो पदार्थ र पानी कम भएमा मोइस्चराइजरले त्यो कमीलाई पूरा गरेर छालालाई नरम बनाउने काम गर्छ ।’

मोइस्चराइजिङ क्रिमको मुख्य काम भनेकै छालामा भएको नरमपनालाई ‘लक’ गरेर राख्नु हो । छालाको नरमपना यथावत् रहेमा छाला फुट्ने, छाला निस्कने तथा पोल्ने समस्या कम हुने भएकाले पनि मोइस्चराइजिङ क्रिमको सही तरीकाले प्रयोग गर्न जरुरी हुने डा. केयल बताउँछिन् ।

‘मोइस्चराइजर क्रिम, लोसन र जेल तीन प्रकारको हुन्छ । क्रिममा चिल्लो पदार्थको मात्रा धेरै हुन्छ, लोसनमा चिल्लो पदार्थ कम र पानी धेरै हुन्छ भने जेलमा पानीको मात्रा धेरै हुन्छ चिल्लो हुँदैन’ उनी भन्छिन्, ‘यस्तोमा व्यक्तिको छालाको प्रकृतिअनुसार मोइस्चराइजरको प्रयोग गर्नुपर्ने हुन्छ । कसैको छाला एकदमै चिल्लो भने जेल बेस मोस्चराइजर लगाउनुपर्छ ।’

कसैको छाला धेरै चिल्लो पनि छैन र धेरै सुख्खा पनि छैन भने लोसन बेस मोस्चराइजर लगाउनुपर्छ । कसैको छाला धेरै सुक्खा छ भने क्रिमबेस मोइस्चराइजर लगाउन डा. केयल सुझाउँछिन् ।

यो पनि पढ्नुहोस

छाला किन चिलाउँछ ? हुनसक्छ जटिल समस्या पनि

छाला सुक्खा भए के गर्ने ?

जाडो मौसममा वाटर बेस्ड मोइस्चराइजर क्रिमको सट्टा आयल बेस्ड मोइस्चराइजर लगाउनुपर्छ । किनकि आयल बेस्ड मोइस्चराइजरले छालालाई सुरक्षा प्रदान गर्छ । दैनिक मोइस्चराइजरको प्रयोग गर्ने, ओट मिल, शियाबटर र हाइल्युरोनिक एसिड प्रयोग भएको मोस्चराइजरको प्रयोग गर्नुपर्छ । मोइस्चराइजर क्रिम छैन भने तोरीको तेल, नरिवलको तेल, ग्लिसरिन पनि लगाउन सकिन्छ ।

छाला सुक्खा र फुटेको बेला मोइस्चराइजर लगाउँदा पनि निको नभएको भन्ने गुनासो धेरैको सुनिन्छ । ‘यस्तोमा मोइस्चराइजर प्रयोग गर्ने सही तरिका थाहा नभएर हो । सुक्खा भएको ठाउँ र फुटेको ठाउँलाई राम्ररी सफा गरेर मात्र मोइस्चराइजर तथा तेल लगाउनुपर्छ’ डा. केयल भन्छिन् ।

खुट्टामा मोइस्चराइजर लगाएर त्यसपछि मोजा लगाउँदा त्यसमा थप फोहोर टाँसिन पाउँदैन । हातलाई समय-समयमा धोइरहने भएकाले पटक-पटक मोइस्चराइजर लगाइरहनुपर्छ ।

छाला धेरै नै सुक्खा हुन्छ र त्यसको कारण अन्य समस्या पनि देखिएको छ भने अस्पताल गएर छालारोग विशेषज्ञको सल्लाह लिनुपर्छ ।

छालालाई सुक्खा हुनबाट बचाउने घरेलु उपाय

छालालाई हाइड्रेटेड राख्न महत्त्वपूर्ण छ । छाला हाइड्रेसनका लागि मोइस्चराइज गर्ने, पर्याप्त मात्रामा पानी पिउने गर्नुपर्छ । दिनमा कम्तीमा दुईदेखि तीन लिटर पानी पिउनु जरुरी हुन्छ ।

अनुहारमा तातो पानीको बाफ लिंदा बन्द भएको रोम छिद्र खुल्छ । हातले हलका छालाको मसाज गर्न सकिन्छ । यसले अनुहारमा रक्तसञ्चार हुन्छ र छालाको सौन्दर्य कायम राख्छ ।

साबुनले अनुहार धुने बानी राम्रो होइन । सम्भव भएसम्म छाला सुक्खा नहुने फेसवासको प्रयोग गर्नुपर्ने डा. केयल बताउँछिन् । जाडोमा सुक्खा छालाको समस्याबाट बच्न लामो समय आगो ताप्नु हुँदैन र हिटरमा पनि धेरै बस्नु हुँदैन । बारम्बार ओठ छुनु हुँदैन । फोहोर हातले ओठमा संक्रमण हुनसक्छ ।

ओठमा सुक्खापन आउनासाथ धेरैले ओठमा जिब्रो घुमाउने गर्छन् । तर यस्तो गर्नु हुँदैन, किनकि यसो गर्नाले ओठ अझ बढी सुक्खा हुने डा. केयल बताउँछिन् ।

‘जाडोमा चिसो हावा, घामको किरण र अन्य धेरै कारणले ओठ धेरै प्रभावित हुन्छ । त्यसैले बाहिर निस्कनुअघि ओठमा लिप बाम वा कुनै मोइस्चराइजर लगाउनुपर्छ । बाहिर चिसोमा निस्कनुअघि ओठलाई छोप्न मास्क लगाउने गर्नुपर्छ’ उनी भन्छिन् ।

नुहाउँदा अत्यधिक तातो पानीको प्रयोग गर्नाले छालाको नरमपन कम हुन्छ । त्यसैले नुहाउँदा मनतातो पानी प्रयोग गर्नुपर्छ । साथै नुहाउनासाथ मोइस्चराइजर क्रिम लगाउनुपर्छ । बाहिर हिंड्नुअघि सन-प्रोटेक्सन क्रिम लगाउनुपर्छ । धुलो र धुवाँबाट छालालाई जोगाउन मास्कको प्रयोग गर्ने, पूरा बाहुला भएको लुगा लगाउने गर्न सकिन्छ ।

छालाको बाहिरी स्याहारमा मात्र ध्यान दिएर हुँदैन, छालालाई कसरी स्वस्थ राख्ने भन्ने कुरामा सचेत हुनुपर्छ । त्यसका लागि खानपानमा खास ध्यान दिनुपर्छ । स्वस्थ र सन्तुलित खानेकुरा खानुपर्छ ।

यो पनि पढ्नुहोस

जाडोमा चाया पर्ने समस्याबाट कसरी जोगिने ?