५ दिनदेखि पोखराको फोहोर बाटोमै

२५ पुस, पोखरा । पोखरा महानगरको फोहोर नउठ्दा शहरी क्षेत्रमा दुर्गन्ध फैलिन थालेको छ । फोहोर व्यवस्थापनको जिम्मा लिएको ठेकेदारले भुक्तानी नपाएको भन्दै काम रोकेपछि ५ दिनदेखि फोहोर उठ्न छोडेको हो ।

महानगरको अस्थायी ल्यान्डफिल साइट व्यवस्थापन व्यवस्थापन समितिका अध्यक्षसमेत रहेका बुद्धिमान गुरुङले त्यहाँ प्रयोग भएको आफ्नो एस्क्काभेटरको भाडा र इन्धनको इन्धन रकम नपाएको भन्दै फोहोर फाल्न रोक लगाएका हुन् ।

महानगर सरसफाइ शाखा प्रमुख कल्पना बरालका अनुसार गुरुङलाई एस्क्काभेटरको भाडा र इन्धनको मूल्यवापत करिब १२ लाख रुपैयाँ भुक्तानी दिन बाँकी छ । उनले महानगरबाट प्रक्रियागत रुपमा जाँदा भुक्तानी दिन ढिलाइ हुने भएकाले भुक्तानी रोकेको भन्न नमिल्ने दाबी गरिन् ।

‘हामीले भनेरमात्रै हुँदैन । सरकारी प्रक्रिया पूरा गरेरमात्रै भुक्तानी दिने हो’, उनले अनलाइनखबरसँग भनिन्, ‘नियमको कुरा हो । लेनदेनको पनि आफ्नै प्रक्रिया हुन्छ । ढिलोचाँडोको कुरो हो ।’

बरालले फोहोर छिटो उठ्न सक्ने गरी आन्तरिक प्रक्रिया सुरु गरिसकेको बताइन् । ‘फोहोर रोक्यो भने माग पूरा भइहाल्छ भन्ने बुझाइ बन्दै गएको छ । फोहोर व्यवस्थापन महानगर एक्लैले गर्न सक्दैन सबैले साथ सहयोग गर्नुपर्ने हो,’ उनले भनिन् । उनका अनुसार पोखरामा दैनिक २०० टनभन्दा बढी फोहोर संकलन हुँदै आएको छ ।
किन पटकपटक उठ्न छोड्छ पोखराको फोहोर ?

गतवर्षदेखि पोखरा ३२ लामेआहालमा अस्थायी ल्यान्डफिल साइट सञ्चालनमा आएको थियो । स्थानीयबासिन्दासँग १६ बुँदे सहमति गरेर सेती किनारमा फोहोर फाल्ने सम्झौता भए पनि एक वर्षको बीचमा दर्जनौं पटक फोहोर फाल्न अवरोध भइसकेको छ ।

लामेआहालमा फोहोर फाल्न अवरोध पु¥याउने पहिलो कारक हुन्, बुद्धिमान गुरुङ । उनी लामेआहाल अस्थायी फोहोर व्यवस्थापन समितिका अध्यक्षसमेत हुन् । उनी आफैंले लामेआहाल व्यवस्थापन गर्ने ठेक्का लिएका छन् ।

अस्थायी ल्यान्डफिल साइट व्यवस्थापन गर्ने ठेक्का लिएका उनै गुरुङको कारण पोखराको फोहोर उठ्न छाडेको यो पहिलो पहिलो घटना भने होइन । यही वर्षमै पनि उनकै कारण पटकपटक फोहोर विसर्जनमा अवरोध हुँदै आएको छ ।

यसअघि जेठ अन्तिम साता पनि अस्थायी ल्यान्डफिल साइट व्यवस्थापनको जिम्मा लिएका गुरुङले भुक्तानी नपाएको भन्दै काम रोकेका थिए । उनले त्यतिबेला फागुनदेखि वैशाखसम्मको भुक्तानी नपाएको दाबी गरेका थिए । गुरुङ नेपाली कांग्रेसका नेतासमेत हुन् ।

गुरुङले यसरी भुक्तानी नभएको कारण देखाउँदै पटकपटक महानगरको फोहोर फाल्न रोक्दै आएका छन् । तर, महानगर विवश छ । महानगरले गुरुङसँग ०७९ पुसदेखि पोखरा ३२, लामेआहाल सेती किनारमा फालेको फोहोर व्यवस्थापन गर्न सम्झौता गरेको थियो । सम्झौताअनुसार महानगरले एस्क्काभेटरको मासिक ४ लाख भाडा तिर्ने र इन्धन घन्टाको हिसाबले दिने उल्लेख छ ।

यसअघि पोखरा महानगरले पोखरा १४, बच्छेबडूवामा फोहोर व्यवस्थापन गर्दै आएको थियो । तर, पोखरा अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थल आएसँगै नजिकै रहेको ल्यान्डफिलमा उड्ने चराका कारण दुर्घटना जोखिम हुने भन्दै लामेआहाललाई अस्थायी ल्यान्डफिल तोकिएको हो ।

सुरुमा महानगरले लामेआहालमा ६ महिनामात्रै फोहोर फाल्ने र त्यसपछि विकल्प खोजेर स्थायी ल्यान्डफिल बनाउन स्थानीयबासिन्दासँग महानगरले मौखिम सहमति गरेको थियो । तर, ६ महिना बित्दा पनि महानगरले नयाँ ल्यान्डफिल साइटको विकल्प नखोजेको र लिखित सम्झौता पनि पूरा नगरेको भन्दै स्थानीयबासिन्दा आन्दोलित बने ।

आन्दोलित स्थानीयले सम्झौताबमोजिम काम नभएको भन्दै साउन दोस्रो साता १२ दिनसम्म महानगरको फोहोर बोक्ने गाडी चल्नै दिएनन् । ६ महिनाका लागि अस्थायी रुपमा फोहोर फाल्ने, फोहोर बिसर्जन गरिसकेपछि माटोले पुर्नेलगायत सहमति भए पनि लागू नभएको भन्दै स्थानीयले फोहोर फाल्न रोक लगाएका थिए ।

लामो समयसम्म सडकमा थुप्रिएका फोहोर नउठेको र वर्षातले गर्दा दुर्गन्ध झनै फैलिएको भन्दै सर्वत्र विरोध हुन थालेपछि महानगरले मुख्य बजार क्षेत्रको फोहोर उठाउँदै पोखरा ९, शान्तिवनमा रहेको दमकल कार्यालयमा खाल्डो खनेर पुर्न सुरु गरिसकेको थियो ।

यसबीचमा महानगर मेयर, उपमेयरसहित आन्दोलित स्थानीयसँग पटकपटक बसेको बैठक सहमतिमा पुग्न सकेन । पछि प्रमुख जिल्ला अधिकारी वासुदेव घिमिरेको नेतृत्वमा अध्यक्षतामा सरोकारवाला निकायसँग बैठक बसेर नै बल प्रयोग गरेरै भए पनि लामेआहालमै फोहोर फाल्ने निष्कर्षमा महानगर पुग्यो ।

पछि महानगरले बल नै प्रयोग गर्ने भएपछि आन्दोलित स्थानीय केही लचक बने । उनीहरुसँग महानगरले साउन २५ गते पुनः १४ बुँदे सहमति गर्दै लामेआहालमै फोहोर फाल्न दिन राजी भए ।

नयाँ सम्झौताअनुसार फोहोर व्यवस्थापन गरिएको क्षेत्रको वातावरणीय प्रभाव मूल्यांकन गर्ने, फोहोरका गाडीहरु बिहान ६ बजेदेखि बेलुका ५ बजेसम्म ल्याडफिलमा प्रवेश गरिसक्नुपर्ने र त्यसपछि तत्कालै माटोले फोहोर पुर्ने, फोहोर विसर्जन स्थलबाट दुर्गन्ध नआउने गरी कीटाणुनाशक औषधि छर्किनुपर्ने, फोहोर वर्गीकरणबिनै व्यवस्थापन गर्ने र कवाडीजन्य पदार्थ संकलन गर्न रोक लगाउने, प्रभावित क्षेत्रका स्थनीयको स्वास्थ्य बिमा गरिनेलगायत बुँदा उल्लेख छन् ।

फोहोर बोकेका गाडी नै रोक लगाएर आन्दोलित हुनुको पछाडि भने ल्यान्डफिल व्यवस्थापनको जिम्मा लिएका उनै बुद्धिमान गुरुङ थिए । उनकै छविका कारण फोहोर व्यवस्थापन विवाद गिजोलिएको थियो । महानगरले सुरुमा लामेआहालमा अस्थायी रुपमा फोहोर व्यवस्थापन गर्न २ जना स्थानीयलाई रोजगार दिनुपर्ने सहमति गरेको थियो ।

तर, उक्त सहमतिअनुसार स्थानीयलाई रोजगार दिनुको साटो लामेआहाल फोहोर व्यवस्थापन समितिका अध्यक्षसमेत रहेका उनै गुरुङले आफ्नो छोरा र सालो नाता पर्ने २ जनालाई भर्ती गरेको भन्दै स्थानीय रुष्ट थिए । समिति गठन गर्दा पनि आफूखुसी गरेको र समितिलाई महानगरले दिने रकम पनि हिनामिना गर्दै आएको स्थानीयको आरोप थियो ।

आफ्नै अगुवाइमा लामेआहालमा अस्थायी ल्यान्डफिल बनाउन भूमिका खेलेका गुरुङले आफ्नै नेतृत्वमा व्यवस्थापन समिति बनाएका छन् । त्यसकै बलमा फोहोर व्यवस्थापन गर्न पनि उनकै स्काभेटर महानगरले भाडामा प्रयोग गरिरहेको छ । त्यसवापत तेलको मूल्यबाहेक मासिक ४ लाख रुपैयाँ पाउँछन् ।

पोखराको फोहोर व्यवस्थापनमा अवरोध भएको बारेमा कुराकानी गर्न लामेआहाल फोहोर व्यवस्थापन समितिका अध्यक्ष बुद्धिमान गुरुङ सम्पर्कमा आउन चाहेनन् ।

एस्क्काभेटरको भाडा र इन्धनमै करोड खर्च !

अस्थायी ल्यान्डफिल व्यवस्थापनको नाममा पोखरा महानगरले ०७९ पुसदेखि ०८० असारसम्ममात्रै एस्क्काभेटर भाडावापत गुरुङलाई ७१ लाख ८२ हजार रुपैयाँ बुझाइसकेको छ ।

अनलाइनखबरलाई उपलब्ध कागजातअनुसार हालसम्म ल्यान्डफिल व्यवस्थापनका लागि इन्धनमा २१ लाख २१ हजार रुपैयाँ खर्च गरिसकेको देखिन्छ । त्यसबाहेक अस्थायी ल्यान्डफिल साइटमा माटो पुर्न पनि हालसम्म ५४ लाख ७० हजार रुपैयाँ भुक्तानी दिइसकेको छ ।

‘अघिल्लो आर्थिक वर्षमा माटो प्रयोग भएको थिएन । तर, यो आर्थिक वर्षदेखि फोहोर माटोले पुर्न थालेदेखि त्यसमा पनि खर्च हुन थालेको छ,’ महानगर लेखा शाखाका एक अधिकृतले भने, ‘यो वर्ष सबैभन्दा बढी खर्च नै एस्क्काभेटरको भाडामा हुन जाने देखिन्छ ।’