नाकबाट रगत बग्ने समस्यालाई हल्का लिनु हुँदैन

नाकबाट रगत बग्ने समस्या लिएर अस्पताल आउनेको संख्या बाह्रै महिना उत्तिकै रहन्छ । ६० प्रतिशत मानिसले आफ्नो जीवनकालमा नाकबाट रगत बग्ने समस्या भोगेका हुन्छन् ।

नाकबाट रगत बगेको केही समयमा रोकिएन भने अवस्था गम्भीर हुनसक्छ । किनकि यो समस्या सामान्यदेखि लिएर गम्भीर समस्याको संकेत पनि हो ।

त्यसैले यो समस्या कतिको जटिल वा सामान्य हो भनेर अनुमान लगाउनुको सट्टा नाकबाट रगत बगेमा अस्पताल लैजानु नै उचित हुन्छ ।

रगत नाकको कुन भागबाट आउँछ ?

नाकको माथिल्लो भागमुनि सेप्टम नामक कुरकुरे हड्डी हुन्छ । त्यो हड्डीको अगाडिपट्टि पाँचवटा रगतको नसा गुजुल्टिएर बसेको हुन्छ । यस्ता नसा संवेदनशील हुनुका साथै पातलो झिल्लीले ढाकिएको हुन्छ । कुनै कारणवश यस्ता झिल्ली फाटेर नसामा क्षति भएमा फुटेर रगत आउँछ ।

नाकबाट रगत आउने कारण सामान्यदेखि गम्भीर हुनसक्छ ।

चोटपटक : नाकमा चोटपटक लाग्नुमा सानोदेखि ठूलो दुर्घटना पनि हुनसक्छ । जस्तो कि बच्चाहरूमा धेरै नाक कोट्याउने बानी हुन्छ । नाक कोट्याउँदा नसामा घोचेमा नसा फुटेर रगत बग्न सक्छ । त्यस्तै, कतै लड्दा वा सडक दुर्घटनामा पर्दा कुरकुर हड्डीमा प्वाल पर्दा पनि रगत आउँछ ।

जुनसुकै उमेर समूहले पनि सिंगान फाल्न बल लगाएर सिं सिं गर्दा पनि थेग्न नसक्ने दबाब परी नसा फुटेर रगत आउँछ ।

संक्रमण : पिनास, एलर्जीका कारण रुघाखोकी बढी लाग्ने गर्छ । यस्तोमा नाक पनि टालिन्छ । जबरजस्ती सिंगान तान्न वा फाल्न खोज्दा रगतको नसामा असर गरी रगत बग्न सक्छ ।

साथै, संक्रमणबाट नाकमा पुगेको हानिकारक जीवाणुले पनि नाकको झिल्लीलाई असर गरिरहेको हुनसक्छ ।

मौसम परिवर्तन : जाडोबाट गर्मी र गर्मीबाट जाडो मौसम सुरु हुनै लाग्दा यस्तो समस्या बढी देखा पर्छ । यस्तो समयमा नाकको रक्तनली पातलो भइदिन्छ र रगत बाहिर निस्किन्छ ।

बाहिरी वस्तु छिर्नु : बच्चाहरू खेल्ने क्रममा गहुँ जस्ता अन्नको दाना, कागज, इरेजरको टुक्रा नाकमा छिरेर आफैं निकाल्न खोज्दा घाउ भएमा पनि यो समस्या हुने गर्छ । गाउँघरतिर धाराको पानी अञ्जुलीमा लिएर खाँदा नाकमा जुका छिरेमा पहिला थाहा नहुने तर परीक्षणमा हेर्दा जुकाले रगत खाने समस्या लिएर पनि अस्पताल आउने केसहरू भेटिन्छन् ।

जाडो मौसम : सामान्यतया, चिसो मौसममा नाकको माध्यमद्वारा भित्र जाने हावाले नाकभित्र रहेको झिल्लीलाई सुक्खा बनाएमा नाक पोल्न तथा नाकको भित्री भागमा बेस्सरी चिलाउन थाल्छ । जसले गर्दा नाकबाट रगत बग्न थाल्छ ।

गर्मी मौसम : गर्मीयाममा तातो हावा बहन्छ । यसले पनि नाकका रक्तनलीलाई सुक्खा पार्छ । नाक सुक्खा भइरहँदा त्यहाँका कोषिकहरु फुट्न सक्छ ।

यी बाहेक नाकको कुरकुरे हड्डी बाँगिएर, क्यान्सरका कारण नाकभित्र मासु पलाउनु, अत्यधिक उचाइमा जाँदा पनि वातावरणमा परिवर्तन भई नाकले सहन नसकेर रगत आउँछ ।

नेजल थेर्‍यांक्समा समस्या हुँदा पनि रगत देखा पर्छ । नाक र घाँटीसँग जोडिएको भागलाई नेजल थेर्‍यांक्समा भनिन्छ । बच्चाहरूमा सो भागमा मासु पलाएमा वा क्यान्सर भएमा रगत आउन सक्छ ।

शरीरको अन्य भागमा समस्या भएमा पनि रगत आउन सक्छ । जस्तै, मुटुको भल्बमा खराबी, रगत पातलो बनाउने औषधि, दुखाइ कम गर्ने औषधि लामो समयदेखि लिंदा, उच्च रक्तचाप र गर्भावस्थामा नाकबाट रगत आउन सक्छ ।

ब्लड क्यान्सर, लहरेखोकी, दादुरा, महिनावारी, कलेजोसम्बन्धी समस्या र मिर्गौलाको समस्या भएमा रगत आउन सक्छ । कहिलेकाहीं कुनै कारणविनै रगत आउन सक्छ ।

घरमै गर्न सकिने प्राथमिक उपचार

सुरुमा रगतको मात्रा पहिल्याउन सकिन्छ । रगत थोरै आएको छ भने त्यसलाई रोक्न प्रयास गर्न सकिन्छ । त्यसका लागि बूढी औंला र चोर औंलाले नाक च्याप्प पारेर नाक बन्द गरी मुख खोलेर अगाडिपट्टि ढल्किएर बस्नुपर्छ । लामो सास तानेर पाँच मिनेटसम्म बस्नुपर्छ । यति गर्दा सामान्य चोटपटक लागेको छ भने आफैं निको हुन्छ । पाँच मिनेट भन्दा बढी समय लाग्दा पनि रगत कम भएन भने तत्काल अस्पताल लैजानुपर्छ ।

रगत आएपछि शिर ठाडो पार्नु हुँदैन

नाकबाट रगत आएपछि शिर ठाडो पारेर रोकिन्छ भन्ने गलत भ्रम छ । यस्तो गरेमा नाकबाट बगेको रगत श्वासनली हुँदै फोक्सोमा पुग्न सक्छ । जसकारण सास फेर्न समेत कठिन हुन जान्छ ।

उपचार

रगत नरोकिएको बिरामी अस्पताल पुग्दा उसको पहिला कुर्सीमा आरामसँग बस्न लगाइन्छ । त्यसका लागि रगत आएको क्षेत्र र कारण पत्ता लगाउनुपर्छ ।

कारण जे होस्, पहिला नाकको कुन भागबाट रगत बगिरहेको छ भनेर हेरेर नाक र घाँटीको परीक्षण र रक्तचाप परीक्षण गर्दैगर्दा यसको नियन्त्रणतर्फ चाँडो भन्दा चाँडो लागिन्छ । बच्चामा रगत बगिरहेको छ भने नाकको अगाडि रगत आएको हुन्छ । चोटपटक लागेको अवस्थामा भने नाकको अगाडि भागबाटै रगत बग्छ ।

त्यस्तै, पाको व्यक्तिमा प्राय: पछाडिबाट रगत बग्छ । यस्तामा अगाडिबाट रगत आएमा नियन्त्रण गर्न सहज हुन्छ भने पछाडिबाट रगत आएमा नियन्त्रण गर्न कठिन पर्छ । यसको उपचारमा गर्नुपर्ने मुख्य भनेको रगत रोकाउनु हो । किनकि उच्च रक्तचापमा अत्यधिक रगत बग्यो र नियन्त्रण गर्न सकिएन भने ज्यान नै जान सक्छ ।

नसाबाट रगत बगेको पहिचान भएमा कटरी भन्ने केमिकल हुन्छ । त्यो नसामा राखिन्छ । त्यसले भएन भने एक मिटर जति रिवनगज हालिन्छ । त्यसपछि ४८ घण्टासम्म राखेर हेरिन्छ । त्यसपछि पनि रगत भएन भने अर्को ४८ घण्टासम्म राखेर हेरिन्छ । यो विधिबाट ९० प्रतिशत रगत बगेको नियन्त्रण हुन्छ ।

यति गर्दा पनि रगत बगिरहेको अवस्थामा भने नसाको शल्यक्रिया नै गर्नुपर्ने हुन्छ । जसमा इन्डोस्कोपी विधिबाट हेरेर नसालाई नष्ट गर्ने वा बाँध्नुपर्ने हुनसक्छ ।

नाकबाट रगत आउन नदिन के गर्ने ?

– बालबालिकालाई नाकमा औंला राख्न दिनु हुँदैन भनेर सिकाउने, शिशुलाई पन्जा लगाइदिने गर्नुपर्छ । यसो गर्दा आँखा तथा नाकसम्म औंला पुग्न पाउँदैन ।

– संक्रमणबाट बच्न बाहिर मास्क लगाएर मात्र हिंड्डुल गर्नुपर्छ ।

– बच्चाको सिंगानको रङ र गन्धमा ध्यान दिनुपर्छ । असामान्य खालको परिवर्तन आए चिकित्सकलाई देखाउनुपर्छ ।

– जथाभावी दुखाइको औषधि खान हुँदैन ।

– बल गरेर सिंगान फाल्ने प्रयास गर्नुहुँदैन ।

यो पनि पढ्नुहोस

नाकबाट रगत बग्नु सामान्य हो ?

यो पनि पढ्नुहोस

रुघाखोकीले दुःख दिनसक्छ, कसरी अपनाउने सतर्कता ?