सिलिकन भ्यालीका सफल नेपाली

काठमाडौंमा जन्मे पनि बाल्यकाल दार्चुलाको गोकुलेश्वर र दाङमा बिताएका पुकार सी हमाल (३३) अहिले अमेरिकाको सिलिकन भ्यालीका एक सफल स्टार्टअप सेक्युरिटी पालका संस्थापक तथा प्रमुख कार्यकारी अधिकृत हुन् । सेक्युरिटी पाल प्रविधि कम्पनीहरूलाई डेटा सेक्युरिटी सेवा प्रदान गर्छ ।

पुकारको स्टार्टअप सेक्युरिटी पालले स्थापनाको दुई वर्षमा नै सन् २०२२ मा पहिलो चरणमा २ करोड १० लाख डलर अर्थात् करिब ३ अर्ब रुपैयाँ बराबर लगानी जुटाउन सफल भयो । विश्वचर्चित कम्पनीहरू ओपेनएआई, मन्डेडटकम, सेन्डोसो लगायत सयौं कम्पनी उनका ग्राहक छन् ।

दार्चुला गोकुलेश्वर पुर्ख्यौली घर भएका हमालका हजुरबुवालाई प्रजातान्त्रिक आन्दोलनमा लागेको भन्दै पञ्चायतकालमा जेल हालियो । काठमाडौंको केन्द्रीय कारागारमा सन् १९७३ मा उनको निधन भयो । सानै उमेरमा पिताको माया गुमाएका उनका बुबा काठमाडौंमा वकालत गर्दथे ।

पुकार यहीं जन्मे । तर उनकी आमा सरकारी शिक्षिका भएकाले उनी गोकुलेश्वरमै बाल्यकाल बिताए । केही वर्ष उनी मामाघर दाङमा पनि बसे । त्यसबेला गोकुलेश्वर पुग्न गाडीबाट झरेर एक दिन पूरै हिंड्नुपथ्र्याे । गाउँमा बिजुली थिएन । रातमा टुकी बाल्नुपर्थ्यो  । पटक–पटक हिंडेर घर पुगेको उनको मानसपटलमा आज पनि ताजै छ ।

उनका पिता सन् १९९६ मा अमेरिका गएका थिए । त्यसको तीन वर्षपछि सन् १९९९ मा उनले आमा र पुकारलाई पनि उतै लगे । आठ वर्षको उमेरमा उनी अमेरिका पुगे । न्युयोर्क सिटीमा उनीहरूको बसोबास थियो । उनले १२ कक्षासम्मको विद्यालय शिक्षा त्यहीं पूरा गरे ।

त्यसपछि उनले क्यालिफोर्नियाको स्टानफोर्ड विश्वविद्यालयमा भर्ना पाएः इन्टरनेशनल पोलिटिकल इकोनोमिक्समा । यो विश्वविद्यालयको निकै चर्चित कोर्स हो । उनलाई पूर्वअमेरिकी विदेशमन्त्री कोन्डोलिजा राइसले प्रमाणपत्र प्रदान गरेकी थिइन् । राइस सोही विश्वविद्यालयको हुवर इन्स्टिच्युटकी निर्देशक छिन् ।

विश्वविद्यालयको पढाइ सकेपछि उनले सन् २०१४ मा स्टार्टअपमा काम थाले । ट्यालेन्टबिन नामको सो कम्पनीमा उनले दुई वर्ष जति अनुभव हासिल गरे । त्यसलाई मोन्स्टरजब नामक ठूलो कम्पनीले किनेपछि सन् २०१६ मा उनले टिमेबल भन्ने अर्को एक रिक्युर्टिङ कम्पनी खोले सहसंस्थापक भए । त्यसमा उनले ३ वर्ष काम गरे सन् २०१९ सम्म ।

त्यसपछि टिमेबल पनि छोडेर उनले केही समय कन्सल्टिङ गरे । र मार्च २०२० मा आफ्नै कम्पनी स्थापना गरे सेक्युरिटी पाल । वास्तवमा त्यो त्यस्तो समय थियोः कोभिड–१९ को महामारीका कारण संसार पूरै लकडाउनमा थियो ।

मानिसहरू आफ्नो सुरक्षाका लागि घरबाट बाहिर ननिस्किरहेको बेला हमालले भने संसारका कम्पनीहरूको साइबर सुरक्षामा काम गर्ने प्रडक्ट ल्याइरहेका थिएः सान फ्रान्सिस्कोको एउटा सानो अपार्टमेन्टबाट । किन उनले यो कम्पनी स्थापना गरे त ? उनले टिमेबलमा सफ्टवेयर बेच्दा क्लाइन्टले सधैं सोध्ने प्रश्न हुन्थ्योः यसमा साइबर सेक्युरिटी के छ ?

यस्तो समस्या अधिकांश टेक कम्पनीहरूलाई पर्ने गरेको थियो । तर कुनै पनि उत्पादनको साइबर सेक्युरिटी र गभर्नमेन्ट रिस्क कम्प्लायन्समा काम गर्ने कम्पनीहरू एकदमै कम थिए । त्यो हुँदा कुनै पनि प्रविधि उत्पादनको सुरक्षासँग सम्बन्धित विषयहरू रिभ्यु गर्ने र तिनको डेटा सुरक्षित छ भनेर प्रमाणित गरिदिने कम्पनीको आवश्यकताबोध उनलाई भयो ।

यही समस्या समाधान गर्न उनले आफ्नै कम्पनी खोलेः सेक्युरिटी पाल । यसले कुनै कम्पनीले बनाएको सफ्टवेयर वा प्लेटफर्म सुरक्षित छ भनेर सर्टिफाई गर्छ । सेक्युरिटी पालले कम्पनीहरूको सुरक्षा सम्बन्धी डकुमेन्टेसनलाई अटोमेटेड बनाउँछ र त्यस मार्फत प्लेटफर्महरूको साइबर सेक्युरिटीको अडिट गर्छ ।

त्यसका साथमा कम्पनीमा मानिसहरूले समेत प्रमाणित गर्ने प्रणाली छ । सेक्युरिटी पालले साइबर सुरक्षा प्रमाणित गरेको उत्पादन भनेपछि बजारमा त्यो उत्पादनको सुरक्षा सम्बन्धमा ग्राहकहरू ढुक्क हुन सक्छन् । यस्तो सुरक्षा परीक्षण हरेक वर्ष हुने हमाल बताउँछन् ।

जम्मा दुई वर्षको सञ्चालनमा आएको कम्पनीका लागि त्यो निकै ठूलो लगानी थियो । पुकारले यसलाई ग्लोबल कम्पनी बनाउने सपना त देखेका थिए । तर पहिलो चरणमा नै त्यति ठूलो लगानी आइसकेपछि उनको आत्मविश्वास ह्वात्तै बढ्यो ।

सन् २०२० मा कम्पनी सुरु गरेपछि सेक्युरिटी पाल चाँडै लोकप्रिय भयो । कम्पनीहरूले यसको खोजी गर्न थाले । अमेरिकाको सिलिकन भ्यालीको विशेषता नै हो कि लगानीकर्ताहरू कुन कम्पनीले नाफा कमाइरहेको छ भनेर खोजिरहेका हुन्छन् र त्यो छानेर लगानी गर्छन् । खासगरी यस्ता कम्पनीका ग्राहकले नै यो कम्पनी चाहिं राम्रो छ, यसको सम्भावना छ भनेर लगानीकर्ताहरूलाई भनिदिन्छन् ।

पुकारलाई पनि कम्पनी विस्तार गर्नु थियो । लगानीकर्ता पनि उनको जस्तो कम्पनी पाए पैसा खन्याउन तयार थिए । त्यसो हुँदा कम्पनी स्थापनाको दुई वर्षमा नै उनले सन् २०२२ को सेप्टेम्बरमा पहिलो चरणको लगानी उठाए २ करोड १० लाख डलर अर्थात् करिब २ अर्ब ९० करोड रुपैयाँ ।

जम्मा दुई वर्षको सञ्चालनमा आएको कम्पनीका लागि त्यो निकै ठूलो लगानी थियो । पुकारले यसलाई ग्लोबल कम्पनी बनाउने सपना त देखेका थिए । तर पहिलो चरणमा नै त्यति ठूलो लगानी आइसकेपछि उनको आत्मविश्वास ह्वात्तै बढ्यो ।

त्यसलगत्तै उनले काठमाडौंमा सेक्युरिटी अपरेसन्स कमान्ड सेन्टर (एसओसीसी) स्थापना गरेः सन् २०२३ को सुरुमा नै । नेपालका लागि अमेरिकी राजदूत डीन आर थम्पसनले त्यो कार्यालय उद्घाटन गरेका थिए । काठमाडौंको बालुवाटारमा रहेको यो कार्यालयमा हाल १५० देखि १६० कर्मचारीले काम गर्छन् ।

सेक्युरिटी पालबाट उनले अहिले संसारका २० भन्दा बढी देशका सयौं ग्राहकहरूलाई सेवा दिइरहेका छन् । तर तीमध्ये धेरैजसो अमेरिकामा छन् । ओपन एआई, स्न्यापच्याट, मोङ्गोटीभी, अमेरिकी स्टक एक्सचेञ्ज नासड्याकमा लिस्टिङ भएका फिग्मा, मन्डेडटकम, लुम उनका प्रमुख ग्राहक हुन् ।

उनी भेञ्चर क्यापिटल तथा एन्जल इन्भेष्टरहरूबाट थप लगानी जुटाउने सोचमा छैनन् तर यो कम्पनीलाई एस एन्ड पी ५०० बनाउने ठूलो सपना पछ्याइरहेका छन् । आगामी १० वर्षमा सेक्युरिटी पाललाई अमेरिकी स्टक एक्सचेञ्जमा लिस्टिङ गराउने धोको छ, हमालको ।

यसलाई १०० अर्ब डलरको कम्पनी बनाउने अठोट बोकेर काम गरिरहेको उनी बताउँछन् । आईपीओमा जानकै लागि ४० करोडदेखि ५० करोड डलरको कम्पनी बनाउनुपर्छ । त्यसको लागि हरेक वर्ष ३४ देखि ४० प्रतिशतले व्यापार बढाउनुपर्छ भन्ने हेक्का उनलाई छ ।

सिलिकन भ्यालीमा पनि प्रविधि कम्पनीका विभिन्न केन्द्र छन् । जस्तै सिलिकन हार्वर, सिलिकन पिक । त्यस्तै नेपाललाई पनि प्रविधिको त्यस्तै केन्द्र बनाउन सकिने सम्भावना देख्छन् हमाल । ‘नेपाल सिलिकन पिक किन हुन सक्दैन ? सक्छ’, उनी भन्छन् ।

कम्पनी विस्तार हुँदै जाँदा लगानी विविधीकरणको के योजना छ भन्ने प्रश्नमा हमाल स्पष्ट उत्तर दिन्छन्– ‘हामीले काम गर्ने साइबर सेक्युरिटी र गभर्नमेन्ट कम्प्लायन्समा हो । यही क्षेत्रमा जति विस्तार हुनसक्छ गर्छौं । अन्य क्षेत्रमा जाँदैनौं ।’

त्यो सपना पूरा हुँदा नेपाल कहाँ हुन्छ त भन्ने प्रश्नमा उनी भन्छन्, ‘अहिल्यै पनि हाम्रो दुईवटा प्रधान कार्यालय छन् । एउटा नेपालमा, एउटा सान फ्रान्सिस्कोमा । भोलि यो कम्पनी जति ठूलो भए पनि नेपाल हाम्रो हेडक्वार्टर नै हुनेछ ।’

अहिले पनि सेक्युरिटी पालको अमेरिकाको कार्यालयमा २५ जनाले काम गरिरहेका छन् भने नेपालमा १६० जनाले । त्यसमा पनि महिला र जनजातिहरूको हिस्सा ठूलो रहेको उनी बताउँछन् । नेपालको अपरेसन हेर्ने लक्ष्मण बस्नेत सेक्युरिटी पालका सुरुका सदस्य हुन् । उनले भाइस प्रेसिडेन्ट तथा जनरल म्यानेजरका रूपमा यहाँको सञ्चालनलाई मात्रै होइन विश्वव्यापी काममा पनि महत्वपूर्ण योगदान गरेको पुकार बताउँछन् ।

संसारका अन्य ठाउँको भन्दा नेपालका प्रतिभाहरू राम्रो रहेको उनको अनुभव छ । यहाँ अझै अवसर सृजना गर्न सकियो र लगानी गर्ने हो भने नेपालले संसारकै उत्कृष्ट जनशक्ति उत्पादन गर्न सक्ने विश्वास उनलाई छ ।

अहिलेसम्म नेपालमा काम गर्न आफूहरूले सहज नै महसुस गरेको उनी बताउँछन् । ‘हामी संसारका अन्य मुलुकमा पनि कार्यालय खोल्न सक्थ्यौं । तर नेपाल जन्मभूमि हो, त्यही भएर यहीं रोजें’, उनी भन्छन् ।
नेपाल कार्यालयको उद्घाटनको अवसरमा उनले भनेका थिए, ‘मेरो हजुरबा रामचन्द्र हमाल नेपालमा स्वतन्त्रता माग्दा करिब ५० वर्षअघि यहीं नजिककै कारागारमा मारिएका थिए । अहिले उसको नाति संसारकै स्वतन्त्रताको महत्वपूर्ण अभ्यास गर्दैछ ।’

‘संसारको सबैभन्दा ठूलो प्रविधिको केन्द्र सिलिकन भ्यालीमा खोलेको उद्यम लिएर काठमाडौं हुँदै एसिया प्यासिफिक क्षेत्रमा प्रवेश गरेको छ । यो देख्न पाउनुभएको भए उहाँ पक्कै गौरवबोध गर्नुहुन्थ्यो’ यसो भनेर हमाल आफ्ना पुर्खा र माटोप्रति सम्मान प्रकट गर्छन् ।

सिलिकन भ्यालीमा पनि प्रविधि कम्पनीका विभिन्न केन्द्र छन् । जस्तै सिलिकन हार्वर, सिलिकन पिक । त्यस्तै नेपाललाई पनि प्रविधिको त्यस्तै केन्द्र बनाउन सकिने सम्भावना देख्छन् हमाल । ‘नेपाल सिलिकन पिक किन हुन सक्दैन ? सक्छ’, उनी भन्छन् ।

दायाँबायाँ चार घण्टाको हवाई यात्रामा करिब ३ अर्ब जनसंख्या भएको नेपाल निकै महत्वपूर्ण रणनीतिक पोजिसनमा रहेको उनको अनुभव छ । यहाँको हावापानी राम्रो छ । त्यसो हुँदा यो टेक हब हुनसक्ने उनको अनुभव छ । ‘नेपाल जमिनका हिसाबले भूपरिवेष्ठित होला तर प्रविधिका हिसाबले काठमाडौं विश्वबजारबाट निकै नजिक छ । त्यसो हुँदा नेपाल डिजिटल महासागरमा जान कुनै समस्या छैन’, उनी भन्छन् ।

स्टानफोर्डलाई आजभोलि स्टार्टअप विश्वविद्यालय पनि भन्न थालिएको छ । किनभने यहाँ पढेका विद्यार्थीहरूले संसारभर ठूला र सफल स्टार्टअप बनाएका छन् । नेपाललाई पनि त्यस्तै युनिक विशेषता सहितको मुलुक बनाउन सकिने पुकारको विश्वास छ ।

जनार्दन बराल