अल्जाइमर के हो, यसबाट कसरी बच्ने ?

अल्जाइमर रोग एक प्रकारको डिमेन्सिया हो जसले व्यक्तिको सोच्ने क्षमता, सम्झन सक्ने शक्ति र व्यवहारमा असर पुर्‍याउँछ ।

डिमेन्सिया भनेको मानिसको चेतनामा क्रमिक रूपमा सोच्ने क्षमतामा कमी आउने प्रक्रियालाई जनाउँछ।

यो रोग विशेष गरी वृद्धावस्थामा प्रकट हुन्छ र यसले जीवनको गुणस्तरलाई गम्भीर रूपमा प्रभावित पार्न सक्छ। यो लेखमा, हामी अल्जाइमर रोगको चिनारी, कारण र उपचारको बारेमा चर्चा गर्नेछौं ।

विश्व अल्जाइमर दिवस

विश्व अल्जाइमर दिवस प्रत्येक वर्षको सेप्टेम्बर २१ तारिखमा मनाइन्छ । यो दिवसको उद्देश्य अल्जाइमर रोग र अन्य डिमेन्सिया अवस्थाबारे जनचेतना फैलाउनु, यसको चिनारी र उपचारको महत्त्व बुझाउनु र रोगीहरूको समर्थनमा थप प्रयासहरू गर्नु हो ।

वृद्ध जनसंख्याको वृद्धिसँगै, डिमेन्सियाको व्यापकता बढ्दो छ। विभिन्न जनसंख्या समूहहरूमा मध्यमदेखि गम्भीर डिमेन्सियाको व्यापकता रहन्छ । ६५ वर्षभन्दा माथिका सामान्य जनसंख्यामा लगभग ५ प्रतिशत, ८५ वर्षभन्दा माथिका सामान्य जनसंख्यामा २० देखि ४० प्रतिशत यसको व्यापकता छ ।

अल्जाइमर रोग के हो ?

अल्जाइमर रोग एक न्यूरोडिजेनेरेटिव अवस्था हो जसमा मस्तिष्कका कोशिकाहरू ह्रास हुन थाल्छन्। यसले स्मृति, सोच्ने क्षमता र दैनिक क्रियाकलापहरूमा कठिनाइ ल्याउँछ।

यो रोग प्रायः ६५ वर्षको उमेरपछि देखा पर्दछ, तर केही व्यक्तिमा यसले युवा अवस्थादेखि नै असर पुर्‍याउन सक्छ।

लक्षणहरू

अल्जाइमर रोगका लक्षणहरू विभिन्न व्यक्तिमा भिन्न हुन सक्छन्, तर सामान्यतया निम्न लक्षणहरू देखिन्छन्:

१. स्मृतिसम्बन्धी समस्याहरू : नजिकका व्यक्तिहरूको नाम र घटनाहरू सम्झन कठिनाइ हुनु।

२. सोच्ने क्षमता मा कमी : सोच्न र निर्णय गर्नमा समस्या आउन सक्छ, जसले दैनिक गतिविधिहरूमा असर पार्छ।

३. भूल्ने व्यवहार : समय र स्थान बुझ्न गाह्रो हुन सक्छ, जसले व्यक्तिलाई अनिश्चितता र असहजता महसुस गराउँछ।

४. अव्यवस्थित व्यवहार : अनावश्यक वा आपत्तिजनक क्रियाकलाप गर्न थालेको देख्न सकिन्छ।

कारणहरू:

अल्जाइमर रोगको स्पष्ट कारण अझै पत्ता लाग्न सकेको छैन, तर यसमा केही प्रमुख कारणहरू संलग्न छन्:

१. वंशाणुगत प्रभाव : परिवारमा यो रोगको इतिहास भएको व्यक्तिहरूमा यसको सम्भावना बढी हुन्छ।

२. मस्तिष्कको संरचनात्मक परिवर्तन : अमिलाँयड प्लाक्स र ट्याँगल्स नामक पदार्थहरूको संलग्नता।

३. वृद्धावस्था: उमेर बढ्दै जाँदा जोखिम बढ्छ।

४. अन्य स्वास्थ्य समस्याहरू : उच्च रक्तचाप, मधुमेह, र हृदय रोग जस्ता अवस्थाहरूले पनि यस रोगको जोखिम बढाउन सक्छ।

उपचार र व्यवस्थापन

अल्जाइमर रोगको कुनै पूर्ण उपचार छैन, तर लक्षणहरूलाई व्यवस्थापन गर्नका लागि केही उपायहरू अपनाउन सकिन्छ:

१. औषधि : डोनेपेजिल, रिवास्टिगमाइन, र गलान्टामाइन जस्ता औषधिहरूले लक्षणहरूलाई कम गर्न मद्दत गर्छ।

२. कॉग्नेटिव थेरापी: सोच्ने क्षमता र दैनिक क्रियाकलापलाई सुधार्न विभिन्न थेरापीहरूको उपयोग गर्न सकिन्छ।

३. सामाजिक र पारिवारिक सहयोग : पारिवारिक सदस्य र साथीहरूको सहयोगले रोगीलाई मानसिक सान्त्वना र दिनचर्या व्यवस्थापनमा मद्दत गर्न सक्छ। सामाजिक गतिविधिहरू र संलग्नता मस्तिष्कलाई सक्रिय राख्न सहयोग पुर्‍याउँछ ।

अल्जाइमर रोगबाट बच्ने उपाय

हालसम्म अल्जाइमर रोगबाट पूर्ण रूपमा बच्ने कुनै निश्चित उपाय छैन, तर स्वास्थ्यकर जीवनशैली अपनाउनाले जोखिमलाई कम गर्न सकिन्छ:

१. स्वस्थ आहार : फलफूल, तरकारी, र ओमेगा-३ फ्याटी एसिडहरूको सेवन बढाउनुहोस्।

२. शारीरिक व्यायाम : नियमित व्यायामले मस्तिष्कको स्वास्थ्यलाई लाभ पुर्‍याउँछ ।

३. मानसिक चुनौती: किताब पढ्न, पजल हल गर्न, वा नयाँ सीप सिक्न जस्ता गतिविधिहरू मस्तिष्कलाई सक्रिय राख्न मद्दत गर्छ ।

अल्जाइमर रोग एक चुनौतीपूर्ण अवस्थाको हो । तर यसको लक्षणहरूको पहिचान र सही व्यवस्थापनले रोगीको जीवनलाई अझ सहज बनाउन मद्दत गर्न सक्छ । हाम्रो समाजमा यस रोगको प्रति जागरूकता बढाउन र आवश्यक सहयोग उपलब्ध गराउन महत्त्वपूर्ण छ ।

टाउको, नसा तथा मानसिक रोग विशेषज्ञ कार्की भैरहवाको युनिभर्सल कलेज अफ मेडिकल साइन्सेसमा कार्यरत छन् ।