२०८१ असोज ६ गते १४:०१ 
दौड, योग, पौडी, खेलकुद, साइकल चलाउनु लगायत विभिन्न प्रकारका फिटनेस व्यायाम बिस्तारै मानिसको जीवनको एक हिस्सा बन्दै गइरहेका छन् । तर यदि शारीरिक क्रियाकलाप वैज्ञानिक ढंगले गरिएको छैन भने यसले चोट पुर्याउन सक्छ, जसकारण खेलकुद इन्जुरी हुनसक्छ ।
खेलकुद इन्जुरी भनेको खेलकुदको क्रममा हुने, खेलसँग सम्बन्धित प्रविधि, तरिकासँग सम्बन्धित मानव शरीरका अंग र तन्तुहरूमा हुने चोटपटक हो ।
चाहे खेल्ने खेल होस् वा दैनिक जीवनमा भारी सामान उठाउने वा सार्ने क्रममा असावधानीका कारण मांसपेशी, स्नायु वा नरम तन्तुहरूमा क्षति हुने सम्भावना हुन्छ । कहिलेकाहीं हाड, जोर्नी वा कार्टिलेजको पनि चोट हुनसक्छ । यस्ता चोटपटक हुँदा पारम्परिक चिनियाँ चिकित्सा पद्धति अन्तर्गतको अकुपञ्चर उपचार एउटा राम्रो विकल्प हुनसक्छ ।
बिन्दुहरूमा सुईको माध्यमबाट ऊर्जा सन्तुलन मिलाउने, शरीरको प्रतिरक्षा प्रणालीलाई सुदृढ गर्ने र रोगको उपचार गर्ने प्रयास यस विधिबाट गरिन्छ ।
सन् १९९६ मा विश्व स्वास्थ्य संगठन (डब्लुएचओ)ले अकुपञ्चरलाई ११ प्रकारका खेलकुद इन्जुरीहरूको उपचारमा समावेश गरेको थियो । अमेरिकामा मात्र हरेक वर्ष करिब ४० लाख मानिसले यो उपचार लिन्छन् ।
नेपालमा पनि यो चिकित्सा पद्दतिप्रति सर्वसाधारणमा विश्वास बढ्दै गएको देखिन्छ । चीनमा त अझै दशकौंदेखि युद्ध मैदानमा समेत अकुपञ्चरको प्रयोग हुँदै आएको छ । जर्मनी र अस्ट्रेलियामा सन् २००० मा र सन् २०१९ मा अमेरिकी सेनाले पनि युद्ध मैदानमा यसको प्रयोगलाई स्वीकृति दिएको थियो । रियो ओलम्पिकमा खेलाडी माइकल फेल्प्सको कुम र ढाडमा देखिएका कपिङ थेरापीका डामले सबैको ध्यान खिचेको थियो । फलस्वरूप, सन् २०२२ को बेइजिङ शीतकालीन ओलम्पिकमा अकुपञ्चर निकै लोकप्रिय भयो, खेलाडीहरूले यसको चमत्कारी प्रभावलाई सराहना गरे, जसले अकुपञ्चरको अन्तर्राष्ट्रिय रुपमा लोकप्रियता बढेको देखिन्छ ।
खेलकुद इन्जुरीमा अकुपञ्चरको प्रयोग
सामान्यतया अकुपञ्चरले तीव्र वा दीर्घकालीन पीडालाई प्रभावकारी रूपमा कम गर्न सक्छ । जस्तै- दाँत दुखाइ, टाउको दुखाइ, जोर्नी दुखाइ जस्ता समस्याबाट उत्पन्न हुने विभिन्न पीडा, स्नायुसम्बन्धी रोगहरू जस्तै अनुहार स्नायु पक्षघात, न्युराइटिस, स्नायु पीडा र स्नायु अपक्षयी रोगहरूमा अकुपञ्चरको विशेष लाभ छ ।
खेलकुदसँग सम्बन्धित निम्न समस्यामा अकुपञ्चर प्रभावकारी
लिगामेन्ट इन्जुरी
खेलकुदको क्रममा हुने लिगामेन्ट इन्जुरीमा अकुपञ्चरको प्रयोगले धेरै राम्रो परिणाम दिन्छ । चाहे तीव्र होस् या दीर्घकालीन लिगामेन्ट इन्जुरी अकुपञ्चरका माध्यमबाट उपचार गर्न सकिन्छ ।
तीव्र लिगामेन्ट इन्जुरीमा इन्जुरीपछि सुन्निएको भाग र पीडा कम गर्न अकुपञ्चर प्रभावकारी हुन्छ । र, यो इन्जुरी भएको स्थानको सुजन कम गर्न सहयोग गर्छ । दीर्घकालीन लिगामेन्ट इन्जुरीमा पनि अकुपञ्चरले इन्जुरी वरपरका मांसपेशीहरूलाई फुकाउन मद्दत गर्छ ।
काँध इन्जुरी
धेरैजसो बिरामीमा खेलकुदको बेलामा गलत हिंड्डुलका कारण काँध इन्जुरी हुन्छ । पश्चिमी चिकित्सा उपचारमा यस्तो इन्जुरीको उपचार मुख्य रूपमा पीडानाशक र सुजन कम गर्ने औषधिहरूबाट गरिन्छ । तर चिनियाँ चिकित्सा पद्धतिमा, अकुपञ्चरको प्रयोगले काँधको दुखाइ कम गर्न र रक्तसञ्चारलाई सुधार गर्न मद्दत गर्छ, जसले काँध इन्जुरीबाट उत्पन्न पीडामा राहत पुर्याउँछ ।
घुँडा जोर्नीको पीडा
खेलकुदका कारण अगाडिको क्रुसिएट लिगामेन्ट, आन्तरिक पक्षीय लिगामेन्ट वा बाह्य पक्षीय लिगामेन्ट इन्जुरी हुँदा बिरामीले हिंड्दा खुट्टामा पीडा महसुस गर्छन् र बल लगाउन डराउँछन् । यस्ता घुँडा जोर्नीको पीडामा अकुपञ्चरले घुँडाको चारैतिरका विशेष बिन्दुहरूमा सुई लगाएर उपचार गर्छ । उपचारको क्रममा सुजन र हल्का पीडा महसुस हुनु सामान्य नै हो ।
अकुपञ्चर विधि कसलाई उपयुक्त हुँदैन ?
सबै किसिमका जोर्नी तान्नु वा मांसपेशीको समस्या भने अकुपञ्चर र थेरापी मार्फत समाधान गर्न सकिंदैन । उदाहरणका लागि यदि हाड भाँचिएको वा जोर्नी खुस्किएको छ भने शल्यक्रिया वा अन्य उपचारको आवश्यकता पर्छ ।
त्यस्तो अवस्थामा बाह्य उपचारपछि मात्रै अकुपञ्चर गर्न सकिन्छ । जोर्नी वरिपरि संक्रमण, हाडको सङ्क्रमण भएमा पहिले सङ्क्रमणको उपचार गरी त्यसपछि मात्रै अन्य उपचारहरू विचार गर्न सकिन्छ ।
अकुपञ्चरले कसरी काम गर्छ ?
अकुपञ्चरले शरीरका विशेष बिन्दुहरूमा सुईले उत्तेजित गरेर तन्तुहरूलाई आराम दिने, स्नायु प्रणाली र हर्मोनल प्रणालीलाई नियन्त्रण गरेर मांसपेशीहरूको तनाव र सुन्नाइ घटाउँछ ।
शरीरका ऊर्जा मार्गहरूलाई उत्तेजित गरी रक्तसञ्चार सुधार गर्छ, जसले गर्दा चोट लागेका ठाउँमा सुजन कम गर्न मद्दत गर्छ । अकुपञ्चरले प्रतिरक्षा प्रणालीलाई सन्तुलनमा ल्याएर सुजनका कारण हुने समस्यालाई कम गर्छ ।
सुईको प्रभावले स्नायु प्रणालीलाई सन्तुलनमा राख्न मद्दत गर्छ, जसले गर्दा मांसपेशीहरूमा देखिने पीडा घट्छ । साथै अकुपञ्चरले मांसपेशीलाई फुकाउन, रक्तसञ्चार सुधार गर्न र थकान कम गर्न मद्दत गर्छ, जसले गर्दा चोटबाट चाँडै निको हुन सघाउँछ ।
अकुपञ्चरको कुनै साइड–इफेक्ट हुन्छ ?
अकुपञ्चर परम्परागत चिनियाँ चिकित्सा बाह्य उपचार पद्धति हो, जसमा सामान्यतया कुनै गम्भीर साइड- इफेक्ट हुँदैन । अकुपञ्चर उपचारको क्रममा, सुईले जब विशेष बिन्दुहरूमा छेडिन्छ, बिरामीले स्थानीय रूपमा अमिलो, झन्झनाहट वा हल्का दुखाइ महसुस गर्न सक्छन् ।
विशेषगरी पहिलो पटक अकुपञ्चर गराउनेहरूलाई यो अलि असहज हुन सक्छ, तर यो सामान्य हो । सुईले उत्पन्न गर्ने संवेदना अकुपञ्चरको उपचारको आधार हो, त्यसैले बिरामीले धेरै तनाव लिनु पर्दैन । उपचार समाप्त भएपछि सुईहरू हटाउँदा, केही बिरामीको छेडिएको स्थानमा सानो रक्तश्राव वा छालामा निलो दाग देखा पर्न सक्छ, जुन सामान्यतया दुईदेखि तीन दिनभित्र आफैं हराउँछ ।
यसका लागि कुनै विशेष उपचारको आवश्यकता हुँदैन । कतिपय बिरामीले सुई लगाएकोपछि थकान वा न्यानोपन महसुस गर्न सक्छन्, जुन सुईले शरीरको ऊर्जा सक्रिय गरेपछि हुन्छ । अकुपञ्चरको मुख्य उद्देश्य शरीरको आन्तरिक पुनर्स्थापना क्षमतालाई सक्रिय र सन्तुलित बनाउनु हो ।
सामान्यतया आराम गरेपछि यो थकान हराउँछ । यसबाहेक केही बिरामीहरू भावनात्मक तनावका कारण हल्का चक्कर, वाकवाकी वा मुटुको धड्कन बढेको महसुस गर्न सक्छन्, जसलाई आराम गरेर नियन्त्रण गर्न सकिन्छ ।
यी सबै लक्षण छोटो समयमै हराउँछन् । त्यसैले अकुपञ्चरमा सामान्यतया कुनै गम्भीर साइड-इफेक्ट हुँदैन । उपयुक्त अकुपञ्चर चिकित्सकको मार्गदर्शनमा मात्र उपचार गराउनुपर्छ ।
प्रतिक्रिया 4