नयाँ आधार वर्ष बनाएर ‘उपभोक्ता मूल्य सूचकांक’ सार्वजनिक गर्दै राष्ट्र बैंक

९ असोज, काठमाडौं । नेपाल राष्ट्र बैंकले नयाँ आधार वर्ष बनाएर ‘उपभोक्ता मूल्य सूचकांक’ सार्वजनिक गर्ने भएको छ। यसअघि २०७१/७२ लाई आधार वर्ष मानेर गणना हुँदै आएको थियो। यो वर्षबाट २०८०/८१ लाई नयाँ आधार वर्ष मानेर उपभोक्ता मूल्य सूचकांक सार्वजनिक गर्ने भएको हो ।

राष्ट्र बैंकले हाउसहोल्ड बजेट सर्वेक्षण गर्ने गरेकोमा यो वर्ष केन्द्रीय तथ्याकं कार्यालयले गरेको नेपाल जीवनस्तर सर्वेक्षण र आधार मूल्यको तथ्यांक राष्ट्र बैंकले संकलन गरेको हो ।

त्रिभुवन विश्वविद्यालय तथ्यांक विभाग, केन्द्रीय तथ्यांक कार्यालय र राष्ट्र बैंकको संयुक्त कमिटीले उपभोक्ता मूल्य सूचकांक तयार गरेको हो ।

आधार वर्ष परिवर्तन किन ?

केन्द्रीय बैंकले उपभोगको प्रवृत्ति, मूल्य संकलन केन्द्र विस्तार गरी ७७ जिल्लाको ८७ मूल्य भार पाँच वर्षमा परिवर्तन हुनुपर्ने मान्यता अनुसार आधार वर्ष परिवर्तन गरिएको हो ।

पहिले प्रयोग नहुने वस्तु प्रयोग हुने र विगतमा प्रयोग हुने वस्तु अहिले प्रयोग नहुँदा हटाउनुपर्ने कारण आधार वर्ष परिवर्तन भएको हो ।

यस्तै देश संघीयतामा गएपछि संघीय संरचना अनुसार तथ्यांक संकलन गर्न पनि आधार वर्ष परिमार्जन भएकाले नयाँ आधार वर्षमा उपभोक्ता मूल्य सूचकांक गणनामा भएको परिमार्जनबारे राष्ट्र बैंकका उपनिर्देशक सुमन न्यौपानेले बताए ।

उनका अनुसार १ लाख २ हजार भन्दा बढी मूल्यका भार अंकसहित औसत निकालेर उपभोक्ता मूल्य सूचकांक निकालिन्छ । ५ सय २५ वस्तु तथा सेवाको मूल्यका आधारमा नयाँ मूल्य सूचकांक निकालिएको छ ।

जसमा प्रत्येक साता ५९ वस्तु तथा सेवा मासिक ९४ वस्तु तथा सेवा र त्रैमासिक रूपमा ३ सय ७२ वस्तु तथा सेवाको मूल्य संकलन हुने भएको छ ।

पुरानो आधार वर्ष अनुसार खाद्य तथा पेय पदार्थ समूहको भार ४३.९१ प्रतिशत रहेकोमा नयाँ आधार वर्षमा ४५.७९ प्रतिशत पुगेको छ । गैरखाद्य तथा सेवा समूहको भार ५६.०९ बाट ५४.२१ प्रतिशत भएको छ ।

सात प्रदेशको उपभोक्ता मूल्य सूचकांक पनि सार्वजनिक गर्ने राष्ट्र बैंक आर्थिक अनुसन्धान विभाग प्रमुख डा. गुणाकर भट्टले बताए।

त्यसैगरी राष्ट्र बैंक उपनिर्देशक वीरेन्द्रबहादुर बुढाले शोधनान्तर स्थितिको तथ्यांक संकल विधि परिमार्जन भएको बताए । ‘बीपीएम म्यानुअल ५’ अनुसार सार्वजनिक गर्दै आएकोमा बीपीएम म्यानुअल ६ अनुसार सार्वजनिक हुने उनको भनाइ छ ।

अन्तर्राष्ट्रिय मुद्रा कोषको बीपीएम अनुसार शोधनान्तर स्थितिको तथ्यांक सार्वजनिक भएको बुढाको भनाइ छ । शोधनान्तर स्थिति तथ्यांक २००४ बाट बीपीएम ५ अनुसार तथ्यांक प्रकाशित हुँदै आएको थियो ।