के छ सेतो दुभीको उपचार ?

२०८१ असार २० गते १३:०३

डा. विकास पौडेल छाला, यौन तथा सौन्दर्य विशेषज्ञ

छालाको समस्याको कुरा गर्नासाथ यसमा सौन्दर्य जोडिएर आइहाल्छ । छालामा आउने विभिन्न रोग र समस्याले सौन्दर्यमा प्रत्यक्ष प्रभाव पारिरहेको हुन्छ । यस्तैमा एक हो दुभी । यो छालामा आउने एक किसिमको समस्या हो ।

दुभीमा पनि सेतो दुभीले छालाको सौन्दर्यमा निकै ठूलो असर पार्छ । सेतो दुभीलाई लिएर मानिसहरूको मनमा विभिन्न प्रश्न पनि उब्जिरहेका हुन्छन् । छालामा दुभी आउने कारण के हो ? यसको उपचार सम्भव छ छैन होला ? आदि ।

खासगरी भूगोलअनुसार मान्छेको छालाको रङ फरक-फरक हुन्छ । तर यसमा भूगोल मात्रै कारण भने होइन । कसैको कालो, कसैको गोरो र कसैको गहुँगोरो हुन्छ । हाम्रो छालालाई कलर दिने ‘मिलानिन’ भन्ने कोषिका हुन्छ, जसले ‘मेलानोसाइट’ उत्पादन गर्छ र छालामा रङ दिन्छ । छालामा रङ दिने  ‘मेलानोसाइट’ नष्ट भएर छालाको बाहिरी भागमा सेतो दाग देखिने र फैलिने समस्यालाई अंग्रेजीमा ‘भिटिलिगो’ भनिन्छ र नेपालीमा दुभी भनिन्छ ।

दुभी रोग नभएर सौन्दर्य समस्या हो । छालामा सेतो दागहरू देखिने, कपाल खैरो वा सेतो हुने आदि दुभीको लक्षण हो ।

दुभी आउने कारण

सेतो दुभी, शरीरमा रङ उत्पादन गर्ने ‘मेलानोसाइट’ नष्ट भएर हुन्छ । दुभीले शारीरिक रूपमा कुनै असर पार्दैन । तर यसले मानसिक रूपमा हीनताबोधको सिकार बनाउँछ । सेतो दुभीले ओठ तथा औंलाहरू पूरै सेतो बनाउँछ । ‘मेलानोसाइट’ कोषले शरीरमा रङ उत्पादन गर्ने काम गर्छ । यो कुनै कारणले नष्ट भयो भने शरीरमा रङ हराउँदै जान्छ ।

केही व्यक्तिमा वंशाणुगत कारणले पनि यो समस्या देखिने गर्छ । कसैलाई गहिरो चोटपटक लाग्यो र त्यसले गर्दा रङ बनाउने कोषमा असर पर्न गयो भने पनि यो समस्या देखिन सक्छ । बढी तनावमा रहने मानिसमा पनि सेतो दुभी देखिन सक्छ । यो समस्या जुनसुकै उमेर समूहलाई हुनसक्छ । कसैको कुनै निश्चित भागमा मात्र रङ हराउन सक्छ । कसैको शरीरभरको रङ हराउँछ । यसको लक्षण भनेको छालाको रङ सेतो हुनु मात्र हो । अन्य कुनै पनि लक्षण यसमा देखिंदैन ।

दुभीले अन्य अंगमा गर्दैन असर

छालाको सौन्दर्य बिगार्ने बाहेक यसले अरू कुनै असर गर्दैन । शारीरिक रूपमा दुभीले कुनै असर पार्दैन । तर सौन्दर्यसँग जोडिएको हुनाले यसले मानसिक रूपमा हीनताबोधको सिकार बनाउँछ । यसले व्यक्तिलाई मानसिक र सामाजिक रूपमा मात्र असर गर्छ ।

दुभी विभिन्न प्रकारको हुन्छ । कसैको कुनै निश्चित भागमा मात्र रङ हराउन सक्छ । कसैको शरीरभरको रङ हराउँछ । लाइन जस्तै गरी शरीरका विभिन्न भागमा लहरै आउने दुभीलाई चिकित्सकीय भाषामा ‘सेग्मेन्टल’ (लहरे) दुभी भनिन्छ ।

विभिन्न तरिकाले थोप्ला–थोप्ला तथा सम्पूर्ण शरीरै ढाक्ने किसिमले दुभी आउन सक्छ । जसलाई चिकित्सकीय भाषामा नन–सेग्मेन्टल भनिन्छ ।

कतिपय अवस्थामा मिश्रित किसिमका दुभी आउँछन् । कतिपय दुभी त यही प्रकारको भनी यकिन गरेर प्रकारै छुटाइँदैन ।

यो पनि पढ्नुहोस

छालामा सेतो दुभी किन आउँछ ?

उपचार

सामान्य दुभी भएमा औषधि लगाएर तथा सेवन गरेर नै उपचार हुन्छ । धेरै फैलिएमा फोटो थेरापीबाट यसको उपचार गरिन्छ । गर्भवती महिला तथा बालबालिकाका लागि पनि यो उपचार गर्न मिल्छ । यी दुई प्रविधिबाट निको नभएको खण्डमा शल्यक्रिया गर्नुपर्छ । समयमा उपचार भयो भने यो रोग पूर्ण रुपमा निको हुन सक्छ तर धेरै फैलिएको अवस्था छ भने उपचार सम्भव नहुन पनि सक्छ ।

ध्यान दिनुपर्ने कुरा

– दुभी आएका व्यक्तिले चोटपटक लाग्ने काम नगर्ने

– टाइट कपडा नलगाउने

– कडा घाममा नबस्ने

– धुम्रपान, मद्यपान नगर्ने

– तनाव नलिने ।

यो पनि पढ्नुहोस

छालामा आउने सेतो दाग के हो ? यसबाट कसरी बच्ने ?

हट टपिक्स

अल्जाइमर

आयुर्वेद

इन्डोक्राइन (हर्मोन रोग)

एचआईभी

नेत्ररोग

प्रसूति तथा स्त्रीरोग

बालरोग

मानसिक स्वास्थ्य (डिप्रेसन, एन्जाइटी)

मिर्गौला तथा मुत्र रोग

मुख तथा दन्त स्वास्थ्य

योग तथा प्राणायाम

हेपटाइटिस