डिपसिक र दीपशिखा

चिनियाँ एआई कम्पनी ‘डिपसिक’ को आगमनसँगै विश्वभरि तहल्का मच्चिएको छ । न्युयोर्क स्टक एक्सचेन्जमा यसले हलचल पैदा गरिदियो । यो एप्लिकेसनले मात्र सात दिनभित्र १ सय ११ देशमा एप स्टोरको टप १० सूचीमा स्थान बनाएको छ भने १८ देशमा गुगल प्ले स्टोरमा टप १० मा पुगेको छ ।

डिपसिकको कुल डाउनलोडमध्ये ८० प्रतिशतभन्दा बढी गत सात दिनभित्र भएको छ । यसले प्रतिस्पर्धी एआई प्लेटफर्म पर्प्लेक्सिटी भन्दा ३ सय प्रतिशत बढी डाउनलोड हासिल गरेको छ । २६ जनवरीमा यो एप अमेरिकी एप स्टोरमा नम्बर १ स्थानमा पुगेको थियो भने २४ जनवरीमा गुगल प्ले स्टोरमा १ सय ३३ बाट नम्बर ५ मा उक्लिएको छ।

यसको दैनिक सक्रिय प्रयोगकर्ता संख्या २४ देखि २५ जनवरीसम्म १ सय १० प्रतिशतले वृद्धि भएको छ । चीन डिपसिकको सबैभन्दा ठूलो बजार हो, जसले कुल डाउनलोडको २३ प्रतिशत हिस्सा ओगटेको छ । अमेरिका १५ प्रतिशत र इजिप्ट ६ प्रतिशत छ ।

हालसम्म ३० लाख डाउनलोड भएको र त्योभन्दा बढी प्रयोगकर्ता बनाइएको यो एआईले अमेरिकी सेयर बजारमा भुइँचालो ल्यायो । प्रतिद्वन्द्वी च्याट जीपीटीको रेकर्ड उछिन्दै यो अघि बढिरहेको छ ।

उत्तरी छिमेकी चीनले डिपसिकको तोप चलाइरहेकै समयमा संयोगवश दक्षिणी छिमेकी भारतको प्रयागराजमा महाकुम्भ मेला चलिरहेको छ । यो लेख तयार गरिराख्दा प्रयागराजका सडक बन्द गरिएकाले मानव सागर अयोध्या अनि अन्य तीर्थस्थल उर्लिरहेको छ ।

८ करोड हाराहारी एकैदिन प्रयागराज पुगेर पृथ्वीमा एकैदिन एकै स्थानमा जम्मा भएका मान्छेको रेकर्ड कायम भएको छ । अयोध्यामा ठुल्ठूला स्पिकरबाट मेलामा छुटेका साथी र परिवारजनलाई आफू कहाँनेर भएको, यहाँ भेट्नू भन्ने सन्देश धाराप्रवाह भइरहेको छ । अपार संख्याका हिसाबले इन्टरनेट र फोन नेटवर्क नै प्रभावित हुने स्थितिमा एआईको दुनियाँबाट पर प्रयागराजमा जम्मा भएका तीर्थालु संख्याले दुई फरक संसार प्रष्ट्याएको छ । दुई फरक संसारबीचको ‘तरुल’ नेपालले दुवै क्षेत्र धर्म–अध्यात्म र एआईकै केन्द्रका रूपमा आफूलाई उभ्याउने सामर्थ्य राख्छ ।

पुराना हिन्दी फिल्ममा कुम्भ मेलामा हराउने अनि क्लाइमेक्समा भेटेर गुन्डालाई धुलाई गर्ने न्यारेटिभ बिकेको थियो । हलमा तालिको गडगडाहट यस्तै दृश्यमा आउने गर्थ्यो । अहिले व्याप्त अर्को न्यारेटिभले स-शरीर भेटिने, जम्मा हुने कार्यक्रममा सहभागी संख्या व्यापक घट्छ भन्नेलाई कुम्भका सहभागीले जवाफमात्र दिएका छैनन्, टेक्नोलोजी नै सबैथोक हो भन्ने भाष्यलाई पुनर्विचार गर्न कर पनि लगाएका छन् ।

डिपसिक आगमनपछि गुगल, माइक्रोसफ्ट र अमेजन जस्ता प्रमुख टेक कम्पनीहरूको सेयर मूल्यमा औसत ४.५ प्रतिशतले गिरावट आएको छ । यसको कारण डिपसिकले प्रदान गर्न सक्ने प्रतिस्पर्धात्मक लाभले प्रचलित टेक दिग्गजहरूलाई चुनौती दिएको हो । यसको विपरीत डिपसिकसँग सहकार्य गर्ने एआई कम्पनीहरूको बजार मूल्यमा १२ प्रतिशतले वृद्धि भएको छ । यसले एआई प्रविधिको भविष्यमा पार्न सक्ने प्रभावलाई दर्शाउँछ ।

डिपसिकको यो प्रगतिले मानवीय अनुभव प्रतिस्थापन गर्न सक्दैन । प्रयागराजमा आयोजित कुम्भ मेलाले यसको प्रमाण दिएको छ । यसपटकको कुम्भ मेलामा एकैदिन ८ करोडभन्दा बढी तीर्थयात्री जम्मा हुनुले मानवीय संयोजन र परम्पराको महत्त्व पुनः प्रमाणित गरेको छ ।

प्रतिदिन १० हजारभन्दा बढी घोषणा माइकबाट गरिन्छन्, जसले परिवार र साथीहरूलाई पुनः जोड्न मद्दत गर्छ । यो म्यानुअल प्रक्रिया ९० प्रतिशत सफलता दरसाथ काम गर्छ, जुन एउटा आफैंमा ठूलो उपलब्धि हो । यसले देखाउँछ कि प्रविधि अभावमा पनि मानवीय प्रयासले कस्तो अद्भूत परिणाम दिन सक्छ ।

नेपालले यसबाट एउटा महत्त्वपूर्ण पाठ सिक्न सक्छ । भारत र चीनबीच ‘स्यान्डविच’ भएको नेपालले सिलिकन भ्याली बनाउने ठूलो सम्भावना राख्छ । नेपालको भौगोलिक अवस्था डेटा सेन्टरहरूका लागि अनुकूल छ । हाम्रो हिमाली भूभागले प्राकृतिक रूपमा शीतल हावापानी प्रदान गर्छ, जुन डेटा सेन्टरहरूका लागि अत्यावश्यक हुन्छ । यसले ऊर्जा खपत घटाउन मद्दत गर्छ र स्थायित्व बढाउँछ ।

साथै, कुम्भ मेलामा जम्मा हुने करोडौं तीर्थयात्रीलाई पनि नेपालले आकर्षित गर्न सक्छ । धार्मिक पर्यटन प्रचार प्रसार गरेर भारत जस्तै ठूलो बजार नजिकै भएकाले नेपालले आफ्नो धार्मिक स्थललाई विश्वव्यापी गन्तव्यका रूपमा स्थापित हुन सक्छ । पशुपतिनाथ, मुक्तिनाथ, लुम्बिनीजस्ता तीर्थस्थललाई अन्तर्राष्ट्रिय स्तरमा प्रचार गरेर नेपालले धार्मिक पर्यटनबाट ठूलो आर्थिक लाभ कमाउन सक्छ ।

यो पनि पढ्नुहोस

डीपसीक : सिलिकन भ्याली हल्लाउने गरी ४० वर्षे युवकले पिटेको तहल्का

मोबाइल कोट्याउँदै एआईका कुरा प्रयोग गरेर जुन सहजता हासिल गर्न सकिन्छ, त्यसरी नै हराएका–छुट्टिएकालाई मेलामा माइकबाट बोलेर पनि हुन्छ, तत्काल प्रभावकारी सञ्चार गर्न सकिन्छ । विवादको कुरा ल्याएर कुन सान्दर्भिक भन्ने निर्क्योल भन्दा पनि चीन र भारतबाट नेपालले पाउन सक्ने फाइदामा जोड दिनुपर्छ ।

नेपालले आफ्नो भौगोलिक र सांस्कृतिक विशेषता पहिचान गरेर एआई र धार्मिक पर्यटन दुवै क्षेत्रमा आफूलाई केन्द्रित गर्न सक्छ । यसले नेपाललाई प्रविधि र पर्यटनको हब बनाउन मद्दत पुग्ने छ। डिपसिकलाई लोभ्याउँदै सँगसँगै दीपशिखा प्रज्वलन पनि गरौं ।

नेपालमा समृद्ध आध्यात्मिक सम्पदा र विविध धार्मिक स्थलहरूका कारण धार्मिक पर्यटनको अपार सम्भावना छ । पशुपतिनाथ, लुम्बिनी, मुक्तिनाथदेखि अनगिन्ती बौद्ध गुम्बासम्मका पवित्र तीर्थस्थलले यात्रुलाई गहिरो आध्यात्मिक अनुभव प्रदान गर्छन् ।

भारतसँगको निकट सांस्कृतिक र भौगोलिक सम्बन्धलाई ध्यानमा राख्दा, विशाल भारतीय बजार नेपालका लागि महत्त्वपूर्ण अवसरका रूपमा देखिन्छ । यस सम्भावना पूर्णरूपमा उपयोग गर्न नेपालले आफ्नो पर्यटन पूर्वाधार सुदृढ पार्नुका साथै सीमापार यात्रा सुविधा सुधार्नुपर्छ । साथै, पर्यटन व्यवस्थापनमा आधुनिक प्रविधिको एकीकरण आवश्यक छ।

प्रमुख धार्मिक स्थलहरूमा डिजिटल प्लेटफर्महरू मार्फत तीर्थयात्रा बुकिङ, भर्चुअल टुर र स्मार्ट सूचना प्रणालीहरू लागु गरिए आगन्तुकको अनुभव अझ समृद्ध हुनेछ।

नेपाललाई धार्मिक पर्यटन र प्रविधिको केन्द्रका रूपमा विकास गर्दा केवल अर्थतन्त्रलाई मात्र गति दिने छैन, भारत तथा विश्वव्यापी समुदायसँगको सांस्कृतिक सम्बन्ध समेत मजबुत बनाउने छ । परम्परा र नवीनताको समुचित समायोजन गरी नेपालले आफूलाई दक्षिण एसियाको अग्रणी आध्यात्मिक तथा प्राविधिक केन्द्रका रूपमा स्थापित गर्न सक्छ ।