के हो संसारको सबैभन्दा स्वास्थ्यवर्द्धक खानेकुरा ?

भर्खर नुहाएको व्यक्तिको कपाल र खाएको व्यक्तिको गाला फरक देखिन्छ । बुढापाकाहरू यसै भन्छन्। सुन्दा यो भनाइ सामान्य लाग्छ । तर, यसको अर्थ गहन छ। जस्तो तपाइको खानपान हुन्छ, अनुहारमा चमक पनि सोही अनुसारको देखिन्छ।

व्यापार र कारोबारमा मात्र लगानी हुन्छ भन्ने लाग्न सक्छ । तर, स्वस्थ शरीर पनि एउटा लगानी हो । जति राम्रो लगानी त्यति धेरै मुनाफा । प्रतिफल लगानीमा आधारित नै हुन्छ।

यसो भन्नुको अर्थ के हो भने जति स्वस्थ खानपिन र दिनचर्या त्यति नै राम्रो स्वास्थ्य र राम्रो दिनचर्या हुन्छ ।

स्वस्थ खानु भनेको सन्तुलित आहार लिनु हो। यसको अर्थ खानामा शरीरलाई चाहिने सबै आवश्यक पोषक तत्वहरू समावेश हुनुपर्छ।

अधिकांशको रोजाइमा धेरै मसलेदार र तारेको खाना पर्छ। जुन खाँदा मिठो र वास्तविकरुपमा दुःखद् कुरा हो।

यी खानेकुराले पोषण कम र रोग बढी दिन्छ । र, हामी सन्तुलित आहारलाई प्लेटबाट पन्छाउँदै गइरहेका छौँ । यसको कारण भनेको सधैं केही न केही कुरामा दौडिरहन्छौं।

हामीसँग हरेक काम गर्न समय छ । तर, शान्तिपूर्वक खाना खाने समय छैन। त्यसैले, हामीलाई जे मिल्छ, हामी त्यो छिटो खान्छौँ । र, पेट भर्छौँ।

कतिपयलाई थाहा हुँदैन। कुन चीज खाँदा कुन पोषकतत्व प्राप्त हुन्छ।

हामी सबैले आफूलाई कसरी फिट र स्वस्थ राख्न सक्छौँ भनेर पत्ता लगाउन धेरै प्रकारका अनुसन्धानहरू भइरहेका छन्।

वैज्ञानिकहरूले एक सयवटा यस्ता चीजहरूको सूची बनाएका छन्, जसलाई हाम्रो आहारको हिस्सा बनाएर हामी हाम्रो शरीरलाई आवश्यक पर्ने सबै पोषक तत्वहरू प्रदान गर्न सक्छौँ। यी मध्ये केही खानेकुरा छन्, जुन गाउँघरमै पाइन्छ । बजारमै पाइन्छ। खल्तीमा ठूलो भार पर्दैन। सहजै उपलब्ध हुनेछन्।

के के हुन त ?

१. बदाम

बदाम प्रोटिनको राम्रो स्रोत हो। यसमा मोनो–अनस्याचुरेटेड फ्याटको राम्रो मात्रा हुन्छ, जसले मुटु रोगसँग लड्न शक्ति दिन्छ।दैनिक पाँचदेखि सातवटा बदाम खानु स्वास्थ्यको लागि फाइदाजनक हुन्छ।

एक सय ग्राम बदाममा ५९७ किलो क्यालोरी हुन्छ। वैज्ञहरूका अनुसार यसको पोषण स्कोर ९७ दिएको छ। बदामसँगै ओखर, किसमिस पनि स्वास्थ्यका लागि फाइदाजनक हुन्छ।

२.समुद्री खाना

यदि मांसाहारी हो भने समुद्री खाना स्वस्थवर्द्धक रहन्छ। जसमध्ये रेड स्नाइपर नामक माछामा विशेष पोषक तत्वहरू हुन्छन् । यी माछा नेपाली बजारमा प्राप्त छन्। जुन स्वास्थ्यका लागि धेरै फाइदाजनक हुन्छन्। तर यसलाई खाँदा सावधानी अपनाउनु आवश्यक छ किनभने यसमा खतरनाक विषाक्त पदार्थहरू पनि हुन्छन्।

यदि राम्ररी सफा गरिएन भने, रेड स्निपरले फाइदा भन्दा बढी हानि पुर्‍याउन सक्छ। वैज्ञानिकहरूका अनुसार यसको पोषण स्कोर ६९ छ।

३.जुनार /सुन्ताला

जुनार, सुन्ताला कागतीको प्रजातिमा पर्ने फल हो । जसमा भिटामिन सी प्रशस्त मात्रामा पाइन्छ । यसले छालालाई चम्किलो बनाउँछ। जसकारण खाना पचाउने क्षमतामा पनि सुधार हुन्छ।

एसिडिटीबाट पीडितहरूका लागि यो फल रामबाण औषधि हो। यी मध्ये सुन्तला शीर्ष स्थानमा छ। यो संसारका लगभग सबै देशहरूमा उब्जाउन सकिन्छ ।

वैज्ञानिकहरूका अनुसार यसको पोषण स्कोर 100 मा ५१ प्रतिशत छ। यदि आफ्नो छाला चम्किलो राख्न चाहनुहुन्छ भने, दैनिक सुन्तला खानु उचित हुन्छ ।

४.अनार

अनारमा प्रशस्त मात्रामा एन्टि–अक्सिडेन्ट पाइन्छ। यसमा प्रशस्त मात्रामा आइरन पनि हुन्छ। हरेक दिन एउटा अनार खाँदा हेमोग्लोबिनको कमी हुनबाट बचाउँछ। अनारमा प्रचुर मात्रामा लाभदायक प्रोटिन, कार्बोहाइड्रेट, फाइबर, भिटामिन र खनिज पदार्थ पाइन्छ ।

एक सय ग्राम अनार खाँदा हाम्रो शरीरलाई करिब ६५ किलो क्यालोरी ऊर्जा प्राप्त हुन्छ । यसको प्रयोग थुप्रै आयुर्वेदिक औषधि बनाउन समेत गरिन्छ। अनारमा रक्त सञ्चारसम्बन्धी रोगसँग जुध्ने क्षमता हुन्छ ।

५.खर्बुजा

मौसम परिवर्तन हुँदैछ। गर्मी आउँदैछ। यो मौसममा शरीरलाई सबैभन्दा बढी पानीको आवश्यकता पर्छ। त्यसैले, प्रशस्त पानी भएको फलफूल र तरकारी खानुपर्छ। काँक्रो, तरबुजा र खरबुजा त्यस्ता फलफूल हुन्।

नेपालको तराईका भू-भागमा खर्बुजा प्रशस्त मात्रामा उब्जाउ गरिन्छ। पानीसँगै यसमा प्रशस्त मात्रामा फाइबर पनि हुन्छ। यो आन्द्राका लागि फाइदाजनक छ।

यसले कब्जियतको समस्याबाट बचाउँछ। १०० ग्राम खरबुजामा ३४ किलो क्यालोरी हुन्छ। यसको पोषण स्कोर ५० दिइएको छ ।

६.बन्दा/ब्रोकाउली

बन्दा र ब्रोकाउली पनि स्वास्थ्यका लागि धेरै फाइदाजनक छन्। नेपालमा बन्दाकोपी प्रशस्त मात्रामा उब्जाउ गरिन्छ । र, ब्रोकाउली एक विदेशी तरकारी भए पनि नेपालमा पनि यो उब्जाउ हुन थालेको छ। भारतबाट पनि आयत हुन्छ । तर यसको रङ गाढा हरियो छ।

तर, ब्रोकाउलीमा धेरै साना कीराहरू लुकेर बस्छन्। त्यसैले राम्रोसँग केलाएर मात्र खानुपर्छ। एक अनुसन्धानका अनुसार अमेरिकामा ब्रोकाउलीको माग पछिल्लो ५० वर्षमा पाँच गुणा बढेको छ।

७.गाँजर

गाजँरलाई स्वास्थ्यको लागि रामबाण औषधि मानिन्छ। जाडोमा यी धेरै कम मूल्यमा जताततै पाइन्छ। यसको विशेषता यो हो कि यसलाई काँचो खान सकिन्छ वा तरकारी वा अन्य केही बनाउन सकिन्छ।

गाजरको बारेमा भनिन्छ कि यो पहिलो पटक एघार सय वर्ष पहिले अफगानिस्तानमा उब्जाइएको थियो।

त्यसपछि विश्वका अन्य भागहरूमा यसको खेती सुरुभयो। १५०० ईस्वीमा, युरोपका मानिसहरूले सुन्तला गाजर खेती गर्नथाले। धेरै देशहरूमा बैजनी रङको गाजँर पनि उब्जाउ गरिन्छ।

गाजरमा फाइबर, भिटामिन ए र आइरन प्रशस्त मात्रामा पाइन्छ। यो रगत सफा राख्न पनि उपयोगी छ।

८.सिमी

कोलेस्टेरोलको समस्या हटाउन केराका तरकारीले सहयोग गर्छ। सिमी धेरै प्रकारका हुन्छन्। सिमी, कालो आँखा भएको मटर, वा फ्रेन्च सिमी। ती सबै शरीरमा जम्मा भएको कोलेस्टेरोल कम गर्न मद्दत गर्छन्।

९.अदुवा

हाम्रो भान्सामा व्यापक रूपमा प्रयोग हुने अदुवा जडीबुटी अन्तर्गत पर्छ । यसलाई मसलाको रूपमा प्रयोग गरिन्थ्यो। थरीथरीका अचारमा यो मिसाउदा स्वाद फरक हुन्छ ।

अदुवामा प्रशस्त मात्रामा एन्टि–अक्सिडेन्ट हुन्छ। यी शरीरका लागि धेरै फाइदाजनक छन्। अदुवामा धेरै आयुर्वेदिक औषधिहरूमा पनि प्रयोग गरिन्छ।

घाँटी दुख्ने वा चिसो हुने अवस्थामा यसको प्रयोग फाइदाजनक हुन्छ। अदुवा शरीरबाट पेट फुल्ने समस्या कम गर्न पनि उपयोगी हुन्छ। यसको प्रयोगले पाचन क्षमतामा सुधार ल्याउँछ।

१०.अंजीर

अंजीर प्राचीन फलफूल मध्ये एक हो। यसलाई सुकाएर सुख्खा फलको रूपमा खाइन्छ। साथै, काँचो र ताजा अंजीरलाई फलको रूपमा खान सकिन्छ। यसमा म्याङ्गनीज नामक तत्व ठूलो मात्रामा पाइन्छ।

यी पाचन प्रणालीलाई स्वस्थ राख्न मद्दत गर्छन्। यदि अंजीर काँचो खाइयो भने, यसले बढी फाइदा पुर्‍याउँछ।

यी सबै खानेकुरा टन्न खाएर हुँदैन । स्वस्थ रहन कम खाने तर सन्तुलित खानुपर्छ। प्राय महिलामा आइरनको कमी भएको पाइन्छ । महिलाहरुले आइरनले भरिपूर्ण पोषकतत्व खानुपर्छ ।

साथै, अर्को कुरा भनेको जति पनि हामीले खाने फलफुल, तरकारी होस् वा अन्य खानेकुरा सधैं सफा र ताजा खानुपर्छ ।