सौन्दर्य क्षेत्रमा बढ्दो प्रतिस्पर्धा : कसरी गर्ने व्यवस्थापन ?

नेपालको हेयर एण्ड ब्यूटी उद्योग पछिल्ला केही वर्षमा तीव्र रूपमा वृद्धि भइरहेको छ। गुणस्तरीय सेवाको माग बढ्दै जाँदा नयाँ सलूनहरू खुल्ने क्रम जारी छ। सलुन तथा पार्लर व्यवसायीहरूले प्रतिस्पर्धामा टिकिरहन ‘अपडेटेड’ भइरहन र आफ्नो सीप सुधार्ने प्रयास गरिरहेका छन् ।

तर, यससँगै प्रतिस्पर्धा पनि उस्तै तीव्र छ । जसले उद्योगमा स्वस्थ र अस्वस्थ प्रतिस्पर्धा दुवै ल्याएको छ । यसले सौन्दर्य क्षेत्रमा कार्यरत जनशक्तिहरूको मानसिक र शारीरिक स्वास्थ्यमा समेत गम्भीर प्रभाव पारिरहेको छ ।

प्रतिस्पर्धा : दुई धार भएको तरबार

प्रतिस्पर्धा  गुणस्तरीय विकासका लागि आवश्यक छ तर जब यो अनैतिक र अस्वस्थ बन्छ तब यसले उद्योग र ग्राहक दुवैलाई नकारात्मक प्रभाव पार्नसक्छ ।

स्वस्थ प्रतिस्पर्धा : उत्कृष्टताका लागि प्रेरणा

स्वस्थ प्रतिस्पर्धाले उद्योगको विकासमा महत्वपूर्ण भूमिका खेल्छ । यसले व्यवसायीहरूलाई नयाँ प्रविधि सिक्न, सेवा सुधार्न र ग्राहकहरूको सन्तुष्टि बढाउन प्रेरित गर्छ । स्वस्थ प्रतिस्पर्धाका फाइदाहरू यसप्रकार छन् :

नवीनता : सलूनहरू नयाँ प्रविधि र उच्च-गुणस्तरीय सेवा प्रदान गर्न प्रयास गर्छन्।

व्यावसायिक सीप सुधार : यस क्षेत्रमा कार्यरत सौन्दर्यकर्मीहरू तालिम र प्रमाणपत्रमार्फत आफ्नो क्षमता बढाउँछन् ।

ग्राहक सन्तुष्टि : उच्चस्तरको सेवा उपलब्ध हुन्छ ।

उत्तम प्रतिष्ठा निर्माण : व्यवसायीहरू व्यवसायिक नैतिकता पालना गर्न प्रेरित हुन्छन् .

अस्वस्थ प्रतिस्पर्धा : व्यवसाय धरापमा पार्ने प्रवृत्ति

कुनै पनि व्यवसायमा जब प्रतिस्पर्धा अस्वस्थ र अनैतिक बन्छ त्यसको परिणाम राम्रो हुँदैन । यस्तो प्रतिस्पर्धाले उद्योगलाई नै क्षति पुर्‍याउँछ ।

नेपालमा बढ्दो अस्वस्थ प्रतिस्पर्धाका केही उदाहरणहरू :

अत्यधिक मूल्य घटाउने प्रवृत्ति : ग्राहक तान्न सेवाको गुणस्तर घटाएर मूल्य घटाउने चलन ।

झुटो प्रचार र भ्रामक मार्केटिङ : गलत वाचा र नक्कली समीक्षामार्फत ग्राहकलाई भ्रमित पार्ने प्रवृत्ति ।

बिना तालिम नयाँ प्रविधिको नक्कल : प्रविधिको सही ज्ञानबिना नयाँ प्रविधि अपनाउँदा खराब परिणाम आउने।

सामाजिक सञ्जालमा नकारात्मकता फैलाउने : अन्य प्रतिस्पर्धीहरूलाई नकारात्मक समीक्षामार्फत बदनाम गर्ने प्रयास।

अस्वस्थ प्रतिस्पर्धाले उद्योगको मूल्य घटाउने मात्र होइन व्यवसायीहरूमा मानसिक तनाव र निराशा बढाउने खतरा पनि रहन्छ ।

मानसिक दबाब

सौन्दर्य क्षेत्र श्रमसाध्य र सिर्जनात्मक दुवै हुनुपर्छ। लामो समयसम्म काम गर्नु, ग्राहकहरूको अपेक्षा पूरा गर्नु र सामाजिक सञ्जालमा उपस्थिति कायम राख्नु सौन्दर्यकर्मीहरूका लागि चुनौतीपूर्ण हुनसक्छ । निम्न कारणहरूले सौन्दर्यकर्मीमा मानसिक तनाव सिर्जना हुनसक्छ-:

नयाँ प्रविधि सिक्नुपर्ने दबाब : नयाँ शैली र उत्पादनहरू प्रायः परिवर्तन भइरहन्छ।

ग्राहकको उच्च अपेक्षा : कहिलेकाहीँ ग्राहकहरूको असम्भव माग पूरा गर्नुपर्ने दबाब हुन्छ।

सामाजिक सञ्जालको प्रभाव : आफ्नो छवि बनाएर राख्नुपर्ने चिन्ता रहन्छ।

व्यवसाय सञ्चालनको चुनौती : वित्तीय व्यवस्थापन, कर्मचारी व्यवस्थापन, र ग्राहक संरक्षणको तनाव हुन्छ।

शारीरिक दबाब

लामो समय उभिनु पर्ने : घण्टौँ उभिँदा खुट्टा र ढाडमा समस्या आउन सक्छ।

रासायनिक पदार्थहरूसँग सम्पर्क : कपाल र छालाका उत्पादनहरूले छाला तथा श्वासप्रश्वाससम्बन्धी समस्या निम्त्याउन सक्छ ।

एकै किसिमको दोहोरिने गतिविधि : कपाल काट्ने, कलर गर्ने र उभिएर स्टाइल गरिरहनु पर्ने कार्यले हात, खुट्टा र काँधमा असर पार्न सक्छ।

यदि तनाव व्यवस्थापन गरिएन भने यसले थकान निम्त्याउँछ, जसले व्यक्तिगत तथा व्यवसायिक जीवन दुवैलाई प्रभावित गर्न सक्छ।

तनाव व्यवस्थापनका उपायहरू

१. मानसिक स्वास्थ्यलाई प्राथमिकता दिनुहोस्

यथार्थवादी लक्ष्य राख्नुहोस् : आफूलाई अरूसँग तुलना गर्नुको सट्टा बिस्तारै सुधार गर्ने वा स्थिर गतिको सिकाइलाई ध्यान दिनुहोस् ।

बिराम लिनुहोस् : प्रत्येक सत्र बीचमा छोटो ब्रेक लिनुहोस् ।

छलफल गर्नुहोस् : गुरु वा समकक्षीहरुसँग छलफल गर्नुहोस्।

मनस्थिति सुधार्ने अभ्यास गर्नुहोस् : नियमित व्यामम, योगा, ध्यान, गहिरो सास फेर्ने प्रविधि तनाव कम गर्न उपयोगी हुनसक्छ ।

२. शारीरिक स्वास्थ्यको ख्याल राख्नुहोस्

सही आशनमा काम गर्नुहोस् : आरामदायी कुर्सी र एर्गोनोमिक उपकरणहरू प्रयोग गर्नुहोस्।

व्यायाम गर्नुहोस् : नियमित रूपमा व्यायाम गर्दा मांशपेशीहरू लचिलो रहन्छन्।

सुरक्षात्मक उपकरण प्रयोग गर्नुहोस् : पञ्जा र मास्क लगाएर हानिकारक रसायनहरूबाट बच्नुहोस्।

३. कार्यस्थलमा सकारात्मक वातावरण सिर्जना गर्नुहोस्

टिम वर्कलाई प्रवर्द्धन गर्नुहोस् : सहकर्मीहरूसँग सकारात्मक वातावरण बनाउनुहोस्।

ग्राहकलाई शिक्षित गर्नुहोस् : वास्तविक अपेक्षा राख्न प्रेरित गर्नुहोस्।

नैतिक व्यवसायिक अभ्यास अपनाउनुहोस् : सेवा गुणस्तर सुधार्दै राम्रो प्रतिष्ठा बनाउनुहोस्।

निष्कर्ष : दिगो भविष्य

नेपालको सौन्दर्य उद्योग तीव्र रूपमा विकास हुँदैछ । प्रतिस्पर्धा विकासको महत्वपूर्ण हिस्सा हो । स्वस्थ प्रतिस्पर्धाले व्यवसायिक सीप सुधार्छ तर अस्वस्थ प्रतिस्पर्धाले उद्योगलाई नै कमजोर बनाउन सक्छ ।

मानसिक तथा शारीरिक स्वास्थ्यको ख्याल राख्दै निरन्तर नयाँ सीप सिक्दै व्यवसायिक नैतिकता कायम राखे सौन्दर्य व्यवसायीहरूले नेपालमा एक स्थायी र दिगो सौन्दर्य उद्योग निर्माण गर्न सक्छन् ।

(समृद्धि हेयर ड्रेसिङ शैलुनका सञ्चालक मोहन ठाकुर अनलाइनखबरको  ‘४० वर्ष मुनिका ४० प्रभावशाली युवा’ हुन् )