यी तीन कारण जसले झार्‍यो सेयर बजार

५ चैत, काठमाडौं । बजार घट्दै जाँदा पछिल्लो दुई साताको अवधिमा सेयर लगानीकर्ताले ३ खर्ब २१ अर्ब रुपैयाँ बराबरको सम्पत्ति मूल्य गुमाएका छन् ।

फागुन १८ गते २८९० अंकमा पुगेको बजार अहिले १९३ अंक घटेर २६९७ मा छ । फागुन १८ गते बजारको पूँजीकरण (सूचीकृत सबै सेयरको मूल्य) हालसम्मकै उच्च ४७ खर्ब ९९ अर्ब रुपैयाँ पुगेको थियो । मंगलबार यो ४४ खर्ब ७८ अर्ब रुपैयाँमा झरेको छ ।

बजारको परिसूचक नेप्सेले २०७८ भदौ २ को रेकर्ड ३१९८ अंक तोड्न नसके पनि बजारको पूँजीकरणमा भने दुई साताअघि रेकर्ड बनेको थियो । नयाँ कम्पनीका सेयर थपिँदा बजारको अंक नबढे पनि पूँजीकरण वृद्धिको प्रभाव देखिएको हो ।

हाल बजार घट्दै जाँदा लगानीकर्तामा डर बढेको तथ्य ‘फियर एण्ड ग्रिड इन्डेक्स’ले देखाउँछ । ० देखि १ सय सम्मको अंक राखेर लगानीकर्ताको मनोभाव बुझ्न मूल्यांकन गरिने यो प्राविधिक सूचक यतिबेला २७ मा झरेको छ । जसले लगानीकर्तामा डर पैदा भएको संकेत गर्छ ।

आजभन्दा भोलि, भोलिभन्दा पर्सि पोर्टफोलियो घटिरहेपछि कतिपय लगानीकर्ताले घाटा सहेर सस्तोमा सेयर बिक्री बढाएका छन् । जसले बजारलाई झन् झार्न बल पुगिरहेको छ ।

न्यून ब्याजदर, सबल वाह्य आर्थिक सूचक, पर्याप्त तरलताजस्ता प्रत्येक्ष बजार प्रभाव पार्ने विषय सकारात्मक हुँदा हुँदै पनि यतिबेला बजार घट्नुमा प्रमुख तीन कारण देखिएका छन् ।

पहिलो र मुख्य कारण हो : चैत १५ गते हुने राजतन्त्र पक्ष र विपक्षीको छुट्टाछुट्टै प्रदर्शन ।

चैत १५ गते राजावादी निकटका समूहले राजसंस्था पुनर्स्थापनाको माग गर्दै प्रदर्शन गर्दैछन् । त्यसविरुद्ध सोही दिन प्रचण्ड नेतृत्वको माओवादी, एकीकृत समाजवादी, विप्लव नेतृत्वको नेकपासहितको समाजवादी मोर्चाले पनि संयूक्त प्रदर्शन गर्दैछ ।

राजतन्त्र पक्ष र विपक्षीको वृहत प्रदर्शनले कतै उग्र रुप त लिँदैन ? डर छ ।

प्रदर्शनका लागि राजावादी निकटका पार्टी तथा संगठनले ‘जनआन्दोलन समिति’ नै गठन गरेका छन् । यो समितिमा संयोजक नवराज सुवेदी संयोजक छन् भने अस्मिता भण्डारी, दुर्गा प्रसाई, पशुपतिशमशेर राणा, प्रकाशचन्द्र लोहनी, रवीन्द्र मिश्र, रमा सिंह लगायत सदस्य छन् ।

यसअघि फागुन २५ गते पूर्वराजा ज्ञानेन्द्र शाह पोखराबाट काठमाडौं फर्किँदा त्रिभुवन अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलमा स्वागतका लागि भीड देखियो । त्यसअघि प्रजातन्त्र दिवसको अवसरमा सम्बोधन गर्दै उनले देशको अवस्था भयावह रहेको बताए । उनले मुलुक जोगाउनका लागि अब आफूलाई साथ दिन आग्रह समेत गरे । पछिल्ला यस्ता गतिविधिले उनले सक्रियता बढाउन खोजेको देखिन्छ ।

ज्ञानेन्द्रको सक्रियता, शक्ति प्रदर्शनजस्ता विषय अहिले ब्रोकर कार्यालय, लगानीकर्ताका सामाजिक सञ्जाल ग्रुपमा चर्चा हुने गरेको छ ।

‘यतिबेला राजतन्त्रको पक्ष तथा विपक्षमा हुने आन्दोलनका विषयले बजारलाई ठूलै प्रभाव पारेको हो’ स्टक ब्रोकर एसोसिएसन अफ नेपालका अध्यक्ष सागर ढकालले भने ‘यहीं कारण खरिद गर्नेहरु होल्ड भए, सेयर भएकाहरू डराएर बेच्न खोजे ।’

राजतन्त्रको पक्ष र विपक्षमा हुने शक्ति प्रदर्शन लम्बिएमा त्यसले बजार थप घट्न सक्ने अनुमानले पनि यतिबेला लगानीकर्ता खरिद गर्न डराएका छन् ।

‘भोलिका दिनमा हुन सक्ने अप्ठेरोलाई आज नै बजारले प्रतिक्रिया जनाइसक्छ, अहिले त्यहीं आन्दोलनको प्रभाव बजारले देखाएको हुन सक्छ, अन्य घट्नुपर्ने खास कारण केही छैन’ नेपाल इन्भेस्टर्स फोरमका अध्यक्ष तुलसीराम ढकालले भने ।

ज्ञानेन्द्रको सक्रियता र चैत १५ गते हुन सक्ने मुठभेडको डरले कतिपय लगानीकर्ता नोक्सानी खेपेरै बेच्न तम्सिएका छन् । जसले गर्दा बजारको गिरावट थामिन सकेको छैन । सेयर खरिद गर्नेहरू पर्खिरहने, सेयर हुनेको पोर्टफोलियो घटिरहेपछिको दवावले माग र आपूर्तिबीच सन्तुलन हुन सकेको छैन ।

तर कारोबार रकम पनि घट्दै गएको छ ।

फागुन १८ गते १४ अर्ब २५ करोडको कारोबार भएकोमा अहिले यो घटेर ५ अर्बमुनि सीमित हुन थालेको छ । कारोबार सुक्खा हुनुले बजारमा खरिद पक्ष पर्खाइमै रहेको लगानीकर्ता सुवासचन्द्र ढुंगाना बताउँछन् ।

त्यस्तै बजारलाई प्रभाव पार्नुको दोस्रो कारण हो : अहिलेका गभर्नर महाप्रसाद अधिकारीको कार्यकाल सकिन लाग्नु तथा नयाँ गभर्नरको नियुक्ति तयारी । गभर्नर नियुक्तिको विषयलाई पनि लगानीकर्ताले पर्खिएको लगानीकर्ता तथा प्राविधिक जानजकार ढुंगानाले बताए ।

‘गभर्नर नियुक्ति प्रक्रियामा सरकारको सक्रियता तथा संभावित व्यक्तिका विषय पर्खिनुपर्ने अवस्था छ’ उनले भने ‘यहीं कारण खरिद गर्नेहरु पर्खाइमै छन् र घाटा सहेर बेच्न पनि नचाहँदा भोल्युम ड्राइ देखिएको हो ।’

अहिलेका गभर्नर अधिकारीको बहिर्गमनको दिन नजिकिँदै गर्दा बजार बढ्नसक्ने अपेक्षा कतिपय लगानीकर्ताले गरे पनि त्यसो हुन सकेको छैन ।

त्यस्तै लगानीकर्ताको पर्खाइको तेस्रो विषय हो : चैत मसान्तको दबाब । तेस्रो त्रैमासको ब्याज भुक्तानीले पनि बजारलाई केही प्रभाव पार्न सक्नेछ । विगतका वर्षमा पनि यो प्रभाव देखिएकोले लगानीकर्ता पर्खाइमै रहेको उनले बताए ।

सेयर धितोमा हाल कर्जा प्रवाह उच्च दरले बढेको छ । राष्ट्र बैंकको तथ्यांकअनुसार यस्तो कर्जा चालु वर्षको माघ मसान्तसम्म ७ महिनामा २७ प्रतिशतले बढेर १ खर्ब १५ अर्ब पुगेको छ । सेयर कर्जा बढ्नु भनेको बैंकलाई तिर्नुपर्ने ब्याज तथा साँवा रकम पनि बढ्नु हो ।

कतिपयले ब्याज तथा साँवा भुक्तानी गर्नुपर्ने भएकाले खरिदमा आक्रामक देखिएका छैनन् ।  ‘साँवा तथा ब्याज भुक्तानी गर्नुपर्ने समय आइसकेको छ, चैत मसान्तसम्म पूँजीगत लाभ हुने आधार नदेखेपछि रकम होल्ड भएको छ’ ढुंगानाले भने ।

यो पनि पढ्नुहोस

किन एकोहोरो भइरहेको छ सेयर बजार ?