उच्च रक्तचाप : लक्षण, कारण र बच्ने उपायहरू

उच्च रक्तचाप भनेको के हो ?

उच्च रक्तचाप एक सामान्य तर गम्भीर स्वास्थ्य समस्या हो जुन विश्वभरि लाखौं मानिसलाई प्रभावित गर्दछ। यसका लक्षणहरू धेरैजसो समय स्पष्ट हुँदैनन्। उच्च रक्तचापले धमनीहरूमा रगतको दबाबलाई असामान्य रूपमा बढाउँछ, जसले शरीरका विभिन्न अंगहरूमा दीर्घकालीन असर गर्नसक्छ।

यसले हृदयघात, मस्तिष्कघात, मिर्गौलाको समस्या र अन्य गम्भीर रोगहरूको जोखिम धेरै नै बढाउँछ। यसले गर्दा उच्च रक्तचापको बारेमा जानकारी राख्नु र यसबाट बच्ने उपायहरू अपनाउनु अत्यन्त आवश्यक छ।

उच्च रक्तचाप भनेको धमनीहरूमा रगतको दबाब सामान्य भन्दा बढी हुनु हो। रक्तचापलाई मिलिमिटर अफ मर्करी (एमएमएचजी) मा मापन गरिन्छ । यसलाई दुई अंकहरूले जनाइन्छ सिस्टोलिक र डायास्टोलिक।

सिस्टोलिक दबाब भनेको हृदयले रगत पम्प गर्दा धमनीहरूमा हुने दबाब हो भने डायस्टोलिक दबाब भनेको हृदयले आराम गर्दा धमनीहरूमा हुने दबाब हो। सामान्य रक्तचाप १२०/८० एमएमएचजी मानिन्छ। यदि रक्तचाप १३०/८० एमएमएचजी भन्दा बढी छ भने, यसलाई उच्च रक्तचापको रूपमा लिइन्छ।

लक्षणहरू

उच्च रक्तचापको लक्षणहरू प्रारम्भिक चरणमा नदेखिन सक्छन्। तर, जब यो गम्भीर बन्छ, निम्न लक्षणहरू देखिन सक्छन्

-टाउको दुखाइ : विशेष गरी बिहानको समयमा।

-दृष्टि धमिलो हुनु : आँखाको रेटिनामा असर गर्नसक्छ।

-सास फेर्न कठिन हुनु : फोक्सोमा असर गर्नसक्छ।

-नाकबाट रगत आउनु : नाकको रक्तवाहिकाहरू फुट्न सक्छन्।

-चक्कर आउनु वा कमजोरी महसुस हुनु : मस्तिष्कमा रक्तप्रवाह कम हुनसक्छ।

-मुटुको अनियमित धड्कन : हृदयमा असर गर्नसक्छ।

-पछाडि र छातीको भाग दुख्नु : हृदयघातको संकेत हुनसक्छ।

कारणहरू

उच्च रक्तचाप हुने विभिन्न कारणहरू छन्

-अस्वस्थ खानपान

-धेरै नुनको सेवन

-चिल्लो र प्रशोधित खाना

-फाइबरको कमी

-शारीरिक निष्क्रियता
व्यायामको अभावले शरीरको मेटाबोलिजममा असर गर्छ।

-धुम्रपान र रक्सी सेवन
निकोटिन र रक्सीले धमनीलाई साँघुरो बनाउँछ।

-तनाव र निद्राको कमी
दीर्घकालीन मानसिक तनावले रक्तचाप बढाउँछ ।

-वंशाणुगत कारक
परिवारमा उच्च रक्तचापको इतिहास हुनु ।

-पुराना रोगहरू
मिर्गौलाको समस्या, मधुमेह, र हार्मोन असन्तुलन।

बच्ने उपायहरू

उच्च रक्तचापबाट जोगिनका लागि जीवनशैलीमा निम्न परिवर्तन गर्न सकिन्छ ।

१. स्वस्थ आहार

फलफूल र तरकारी : धेरै फलफूल र तरकारी खानुहोस्। यसले शरीरलाई आवश्यक पोषक तत्व प्रदान गर्छ।

नुनको मात्रा कम गर्नुहोस् : दैनिक नुनको मात्रा ५ ग्रामभन्दा कम राख्नुहोस्। प्रशोधित र चिल्लो खाना कम गर्नुहोस्।

फाइबरयुक्त खाना : गेडागुडी, पत्तेदार सागसब्जी, र अनाज जस्ता फाइबरयुक्त खाना बढी खानुहोस्।

२. नियमित व्यायाम

दैनिक व्यायाम : दैनिक ३० मिनेट मध्यम व्यायाम जस्तै हिँड्नु, साइकल चलाउनु, वा योग गर्नुहोस्।शारीरिक गतिविधिः शारीरिक गतिविधिहरूमा सक्रिय रहनुहोस्।

३. तौल नियन्त्रण

स्वस्थ तौल : आफ्नो तौल नियन्त्रणमा राख्नुहोस्। मोटापना उच्च रक्तचापको एक प्रमुख कारण हो।

४. धुम्रपान र रक्सी छोड्नुहोस्

धुम्रपान नगर्नुहोस् : धुम्रपानले धमनीहरूलाई साँघुरो बनाउँछ, जसले रक्तचाप बढाउँछ। रक्सी कम गर्नुहोस्ः रक्सीको सेवन कम गर्नुहोस् वा छोड्नुहोस्।

५. तनाव व्यवस्थापन

योग र ध्यान : योग, ध्यान, वा गहिरो श्वास अभ्यास गर्नुहोस्। पर्याप्त निद्राः दिनमा ७–८ घण्टा निद्रा लिनुहोस्।

६. नियमित स्वास्थ्य जाँच

रक्तचाप जाँचः हरेक महिनामा रक्तचाप जाँच गर्नुहोस्। डाक्टरको सल्लाहः नियमित चेकअपका लागि डाक्टरको सल्लाह लिनुहोस्।

७. पोषक तत्वहरूको उचित मात्रा

पोटासियम, म्याग्नेसियम, र क्याल्सियमः यी तत्वहरू युक्त आहार लिनुहोस्। ओमेगा–३ बोसोयुक्त माछा र नट्सः यसले हृदय स्वास्थ्यलाई मद्दत गर्छ।

८. खाना पकाउने तरिका

कम तेल र मसलाः खाना पकाउँदा कम तेल र मसलाको प्रयोग गर्नुहोस्।उमाल्ने, बाफमा पकाउने, वा ग्रिल गर्ने विधिः यी विधिहरू अपनाउनुहोस्।

९. बेलुकाको खाना

हल्का खानाः बेलुकाको खाना हल्का र कम मात्रामा खानुहोस्।

१०. प्रशोधित चिनी र जंक फुडबाट टाढा रहनुहोस्

प्रशोधित चिनी र चिप्सः यी खाद्य पदार्थहरूबाट टाढा रहनुहोस्।

११. औषधि

चिकित्सकको सल्लाहअनुसार औषधि लिनुहोस्ः यदि डाक्टरले औषधि सिफारिस गरेको छ भने, नियमित रूपमा लिनुहोस्।उच्च रक्तचापबाट बच्न स्वस्थ जीवनशैली महत्त्वपूर्ण छ। धुम्रपान, अस्वस्थ आहार, र शारीरिक निष्क्रियता जस्ता जोखिमकारक तत्वहरूलाई हटाउनु आवश्यक छ।

नियमित स्वास्थ्य जाँच, सन्तुलित आहार, र सक्रिय जीवनशैलीले दीर्घकालीन स्वास्थ्य समस्याहरूबाट बच्न मद्दत पुर्‍याउँछ। उच्च रक्तचापको प्रभावलाई कम गर्न, प्रत्येक व्यक्तिले आफ्नो रक्तचापको नियमित निगरानी गर्नु जरुरी छ। यसले गर्दा हामी स्वस्थ र दीर्घायु जीवन बिताउन सक्छौं।