‘किशोरीहरूले महिनावारी कपभन्दा प्याड सहज मान्छन्’

खासगरी किशोरीहरू खुलेर कुरा गर्दैनन्, यौन स्वास्थ्यका विषयमा । त्यसैले उनीहरू आफ्नो समस्या आफैँभित्र लुकाएर बसिरहेका हुन्छन् । जब कि उनीहरूमा यस्ता अनेकन समस्या हुन्छन् । जस्तो-: महिनावरीको बेला अत्यन्तै पीडा हुने, धेरै रगत बग्ने, दुर्गन्धित योनीश्राव हुने ।

यावत् समस्याबारे हामीले डा. बालकृष्ण साहसँग कुराकानी गरेका छौँ । उनी बिगत एक दशकदेखि प्रसूति तथा स्त्रीरोग विशेषज्ञका रुपमा काम गरिरहेका छन् । डा. साहसँग अनलाइनखबरका लागि प्रतीक्षा रिजालले कुराकानी गरेकी छिन्।

हामी किशोरीहरूको यौन तथा प्रजनन स्वास्थ्यबारे कुरा गरौँ, उनीहरूमा महिनावरी अनियमिताको समस्या हुने गर्छ । यसको कारण के होला ?

महिना-महिनामा हुने भएकाले यसलाई महिनावरी भनिएको हो । महिनावरी सामान्यत २८ देखि ३२ दिनभित्र हुनुपर्छ भनिन्छ । यसमा कसैको अलि ढिलो र कसैको अलि छिटो पनि हुनसक्छ । महिनावारी नियमित रूपमा नहुनु किशोरी मात्र होइन आम महिलाको साझा समस्या हो।

महिनावारी ढिलो वा चाँडो हुनु, अत्याधिक वा कम रक्तस्राव हुनु, र कहिलेकाहीँ महिनौँसम्म नआउनु जस्ता समस्या महिलाहरूमा देखिन सक्छ । यसमा केही कारण हुनसक्छन्। जस्तो-हर्मोन असन्तुलन, तनाव, गलत जीवनशैली वा अन्य स्वास्थ्य समस्या।

सन्तुलित आहार, तनाव नियन्त्रण, नियमित व्यायाम, र समयमै चिकित्सकीय परामर्श लिने हो भने महिनावारीलाई नियमित राख्न सकिन्छ।

महिनावरीमा कस्तो रंगको रगत आउनुलाई नराम्रो मान्नुपर्ने हुन्छ ?

महिनावारीको रगतको रङले महिला स्वास्थ्यका बारेमा धेरै कुरा बताउँछ । चम्किलो रातो रगत, सामान्य र स्वस्थ महिनावारीको सङ्केत हो । खैरो वा कालो रगत पुरानो रगतको सङ्केत हो, तर यदि गन्ध आउने वा पेट दुख्ने समस्या छ भने कुनै संक्रमण सम्भावना हुनसक्छ । रगतको चोक्टा छुट्टिएर आउनुलाई नराम्रो मानिन्छ ।

यदि महिनावारीमा अस्वाभाविक परिवर्तन देखिएमा चिकित्सकसँग परामर्श गर्नु आवश्यक छ ।

महिनावारीको दुखाइ कसरी कम गर्ने ?

महिनावारीको दुखाइ (पेडियाट्रिक डिस्मेनोरिया) प्रायः महिला स्वास्थ्यको सामान्य समस्या हो, जुन धेरै महिलाहरूले अनुभव गर्छन् । महिनावारीको दुखाइ कम गर्न प्राकृतिक उपायहरू जस्तै तातो पानीको बोतल राख्नु, हल्का व्यायाम गर्नु, सन्तुलित आहार लिनु र ध्यान गर्न सकिन्छ । यी उपायहरूले मांसपेशीलाई आराम पुर्‍याउँछन् र दुखाइ कम गर्न मद्दत गर्छ ।

तर, औषधिको बारम्बार प्रयोगले समस्याहरू निम्त्याउन सक्छ । सामान्य अवस्थामा औषधिको उपयोग गर्दा समस्या नदेखिए पनि लामो समयसम्म औषधि प्रयोग गर्दा शरीरमा निर्भरता पनि उत्पन्न हुन सक्छ । त्यसैले, दुखाइ भएमा चिकित्सकको सल्लाह लिनु महत्त्वपूर्ण छ ।

पछिल्लो समय महिनावारीका बेला प्याडको विकल्पमा कप लगाउने प्रचलन बढ्दो छ । यी दुईमध्ये कुन उत्तम हुन्छ ?

महिनावारी व्यवस्थापनका लागि प्याड र महिनावारी कप दुवै सुरक्षित विकल्प भए पनि, कुन प्रयोग गर्ने भन्ने निर्णय महिलाको सहजतामा निर्भर गर्छ । टिनएजरहरूमाझ प्याडको प्रयोग सहज हुने हुँदा धेरैजसोले यही प्रयोग गर्छन्, भने वयस्क महिलाहरू मध्ये कतिपयले महिनावारी कपलाई सुविधाजनक मान्ने गरेका छन् ।

महिनावारी कप वातावरणमैत्री छ र लामो समयसम्म प्रयोग गर्न सकिन्छ, तर यसलाई सही तरिकाले सफा गर्नुपर्छ । सुरुवाती समयमा कपको प्रयोग गर्न अप्ठ्यारो हुनसक्छ, त्यसैले जुन सामग्रीले आरामदायी महसुस गराउँछ, त्यही प्रयोग गर्नु उपयुक्त हुन्छ ।

योनीश्रावको समस्या पनि धेरैले झेलिरहेका हुन्छन् । के यो कुनै जटिल समस्या हो ?

महिलाहरूमा डिस्चार्ज (सेतो पानी आउने समस्या) पनि धेरै देखिन्छ । विशेष गरी बच्चा जन्माइसकेका महिलाहरूमा यो समस्या देखिन सक्छ, तर किशोरी वा जवान महिलामा पनि हुनसक्छ । डिस्चार्ज सामान्य प्रक्रिया हो, तर अत्याधिक मात्रामा आउनु, गन्ध आउने वा रङ परिवर्तन हुनु स्वास्थ्य समस्याको सङ्केत हुनसक्छ ।

यदि डिस्चार्ज अस्वाभाविक देखिएमा एक पटक चिकित्सकसँग परामर्श लिन आवश्यक छ। साथै, यसबाट बच्नका लागि सफा कपडा लगाउने, पसिना राम्रोसँग सोस्ने कपासका अन्डर गार्मेन्ट प्रयोग गर्ने र सरसफाईमा विशेष ध्यान दिने कुरा महत्त्वपूर्ण छ ।

अहिले गर्भनिरोधक चक्की खाने चलन पनि व्यापक छ। यसले पछि गर्भधान वा प्रजनन स्वास्थ्यमा समस्या पार्छ ?

हाल महिलाहरू आफैँ मेडिकल स्टोरबाट औषधि किन्ने र यौन सम्पर्कपछि विभिन्न गर्भ निरोधक वा आपत्कालीन गर्भनिरोधक औषधि लिने प्रवृत्ति बढेको छ ।

सम्बन्धित विज्ञसँग सल्लाह नगरी आफैँ औषधि सेवन गर्नु निकै खतरनाक हुनसक्छ । गलत औषधि सेवनले हर्मोन असन्तुलन गराउन सक्छ, महिनावारी अनियमित हुन सक्छ, वा भविष्यमा प्रजनन क्षमतामा असर पार्न सक्छ ।

गर्भनिरोधक औषधि नियमित रूपमा खानु भन्दा अन्य उपायहरू जस्तै आईयूडी, हार्मोनल इम्प्लान्ट जस्ता उपाय अपनाउनु राम्रो हो ।

कुनै समस्या देखिएमा चिकित्सकसँग परामर्श औषधिको सेवन गर्नु उचित हुनेगर्छ । आफ्नो समस्याका बारेमा खुलेर कुरा गरी समयमा नै सतर्क हुनुपर्छ ।