गुल्मीमा ३१९ हेक्टर क्षेत्रफलमा मात्रै चैते धान खेती

२० चैत, गुल्मी । गुल्मी जिल्लाका कृषकहरु चैत धान रोप्न सुरु गरेका छन् । चैतको पहिलो साताबाट सुरु गरेर चैतको अत्यसम्म धान रोप्ने गरिन्छ । चैतमा रोपेको धान साउनको पहिलो सातासम्म पाक्छ ।

चैते धान रोपेको ठाउँमा पुनः फेरि बर्खे धान रोप्ने गरिन्छ । जिल्लामा पछिल्लो तीन वर्षको तथ्याङ्क हेर्दा बर्सेनि चैते धान रोप्ने क्षेत्रफल घट्दै गएको छ ।

विभिन्न कारणले मानिसहरु बसाइँसराइ गर्नाले उत्पादन गर्ने जनशक्ति नहुँदा खेतीगर्ने क्षेत्रफल बर्सेनि घट्दै गएको कृषि ज्ञनकेन्द्र गुल्मीका नरेश धित्तालले बताए । अर्को पछिल्ला केही वर्ष यता हिउँदमा वर्षात पनि नभएकाले खेती गर्न समस्या हुँदै आएको छ ।

गत आर्थिक वर्ष ०८०/०८१ मा ३१९ हेक्टर क्षेत्रफलमा एक हजार २८६ मेट्रिकटन धान उत्पादन भएको थियो । जिल्लामा आर्थिक वर्ष ०७७/०७८ मा ३५२ हेक्टर क्षेत्रफला धान खेती भएको पाइएको छ ।

त्यस्तै ०७८/०७९ मा ३५० हेक्टर क्षेत्रफल र ०७९/८० मा ३४१ हेक्टर क्षेत्रफलमा एक हजार ५८१ मेट्रिकटन धान उत्पादन भएको थियो । यस वर्ष पनि चैते धान खेती हुने क्षेत्रफल घटने प्रक्षेपण कृषि ज्ञानकेन्द्रले गरेको छ ।

यसरी पछिल्लो तथ्याङ्क हेर्दा उत्पादन क्षेत्रफल घटदै गएको पाइएको छ । चैते धानको रुपमा स्थानीय मार्सी सिएच ४५ चैते, हर्दिनाथ १ रोपिन्छ ।

हाइब्रिड धान शंकर, उपज, च्याम्पियन, यूएस ३१२ रोपिन्छ । गुल्मीमा खेती गरिने धानका स्थानीय हंशराज, आपझोते, झोप्री, काठे, झिनुवा, सानो भट्टे, ठूलो भट्टे, कोदे, बडियारे, लहरेबडियारे, थापचिनी, गुडुरो, ढल्लोइ, पाखे धान, रातो मार्सि धान, मार्सी छन् ।

कम उत्पादन दिने भए पनि स्थानीय जातमा भएका विशेष गूणका कारण कतिपय किसानले यी जात लगाउन छाडेका छैनन् । उन्नत र हाइब्रिड जातका धानमा नपाइने गूण स्थानीय जातमा पाइने र यसको भात खाँदा भोक नलाग्ने र कपिय बास्नादार पनि हुनेगर्छ ।

कतिपय धानको चामल विशेष प्रकारको परिकार पकाउनका लागि प्रयोग हुँदै आएकाले पनि किसान आफैंले यी बीउलाई निरन्तरता दिइरहेको कृषि ज्ञानकेन्द्र गुल्मीले जनाएको छ । कतिपय जातका बीउ भने किसानले रोप्न छाड्दै जाँदा लोप हुने अवस्थामा पुगेका छन् ।

कृषि ज्ञान केन्द्रले बीउ संरक्षण र आवश्यक पर्दा किसानलाई वितरण गर्दै आएको छ । जिल्लामा कालीगण्डकी गाउँपालिकामा अर्वेनी, कनौटा, छापचौर, सत्यवती गाउँपालिकामा लिम्घा, अस्लेवा, जोहाङखैरेनी, साहाघाट, च्यामी फाँट, चन्द्रकोट गाउँपालिकामा मजुवा, रुपाकोट, शान्तिपुर चैते धान रोपिदै आएको छ ।

त्यस्तै मुसिकोट नगरपालिकाको तल्लाफाँट ईन्द्रेगौडा भुवाचिदी, वामीटक्सार, पौदी अरेवा भर्माचौर लगायत बडिघाट खोलाको आसपासका क्षेत्र, मालिका गाउँपालिकाको सिमलटारी, फूलबारी, शिलादी क्षेत्रमा चैते धान रोपिन्छ । मदाने गाउँपालिकाको सिर्सेनीको सिम, अग्लुङ फेदी, भनभनेको तल्लो क्षेत्र, धुर्कोट गाउँपालिकाको पनाहा खोला र छल्दीको आसपासका क्षेत्र, ईश्मा गाउँपालिकाको चौरासी फाँट, हुलाके, हस्तिचौर लगायत छल्दी र निस्ती खोलाको आसपास क्षेत्रमा चैते धान रोपिन्छ ।

गुल्मीदरवार गाउँपालिकाको गरमटारी, खर्जेङ, घोडाहाफाँट, टारी फाँट, छत्रकोट गाउँपालिकाको खज्र्याङ, मनबाग, अँगा, उल्लिखोला, बोआ फाँट, रुरु क्षेत्र गाउँपालिकाको टाहाटिम, घिउबेसी, छम्दी, कालिगंडकीको आसापासको क्षेत्रमा चैते धान खेती हुँदै आएको छ ।

जिल्लामा हाल हिउँदे र वर्खे धानखेती हुने क्षेत्रफल मध्ये ३ हजार ६ सय २६ क्षेत्रफमा वर्षभरि नै सिंचाइको व्यवस्था रहेको छ ।

६ हजार ६ सय ९० क्षेत्रफल खेतमा आशिंक सिंचाइको व्यवस्था रहेको छ । जिल्लामा सबैजसो ठाउमा सिंचाईको प्रयाप्त व्यवस्था नहुँदा किसानहरु आकाशे पानीमा भरपर्नु पर्ने बाध्यता छ ।

गाउँमा धेरै जनशक्ती बिदेसीदै जाने गर्नाले ज्याला मजदुरी गर्ने खेतालाहरु नपाएको भन्दै खेतीयोग्य जमिन बाँझो हुनेक्रम पनि बढ्दै जान थालेको छ ।