स्पष्टीकरण दिएर कमजोरी छोप्ने प्रहरीको प्रयास

२० चैत, काठमाडौं । नेपाल प्रहरीले बिहीबार अपराह्न आकस्मिक पत्रकार सम्मेलन राख्यो । पाँच दिनपछि प्रहरी यति हतारमा देखियो कि ३ बजे हुने पत्रकार सम्मेलनको सूचना ३ बजे नै इमेलमार्फत पठायो ।

प्रहरीको हतारो हेर्दा लाग्थ्यो, उसले कुनै ठूलै अभियुक्तिलाई समातेर सार्वजनिक गर्ने तयारी गरिरहेको छ । अहिलेको परिस्थिति अनुसार, धेरैलाई लागेको थियो– शुक्रबारको हिंसात्मक आन्दोलनका नाइके दुर्गा प्रसाईं नै पो पक्राउ परे कि ! अथवा, उनीबारे कुनै महत्त्वपूर्ण सूचना आउँदैछ कि…!

तर, काठमाडौं प्रहरीका एसपी अपिलराज बोहरा उपत्यका प्रहरी कार्यालयका एसएसपी शेखर खनालसहित उपस्थित भएका प्रहरी प्रवक्ता दिनेशराज आचार्यले सुरुमा शुक्रबार घटनाबारे प्रहरीले ‘एडिट’ गरेर तयार गरेको भिडियो देखाए ।

भिडियोमा प्रदर्शनकारीले देखाएका उग्रताका दृश्यहरू संलग्न थिए, एकजना व्यक्तिले स्टेजमा गएर ‘नेताको घरदैलो जलाउने कार्यक्रम गर्नुपर्छ’ भनेको क्लिप राखिएको थियो ।

ती व्यक्तिपछि स्टेजबाट अराजक अभिव्यक्ति दिन सुरु भएको प्रहरीको भनाइ थियो । प्रहरीले उल्लेख गरेअनुसार शुक्रबार १२ः१५ बजेदेखि १ः२२ बजेसम्म प्रहरी र प्रदर्शनकारीबीच धक्कामुक्की भएको थियो ।

‘पछि फेरि प्रदर्शनकारी अराजक भएर निषेधित क्षेत्र प्रवेश गर्न खोज्दा दुई पक्षबीच झडप भयो’, प्रहरीले भनेको छ, ‘१२ः५० बजे स्थितिलाई नियन्त्रणमा लिन पहिलोपटक एक राउण्ड अश्रुग्यास हानिएको छ ।’

प्रहरीले दुर्गा प्रसाईंले अराजक गतिविधि गर्दै निषेधित क्षेत्र तोड्न खोजेको भिडियो समेत प्रस्तुत गर्‍यो । स्टेजमा पुगेका प्रसाईंले ‘हामी अघि बढ्छौं’, ‘हामी संसद् भवन कब्जा गर्छौं’, ‘हामी एयरपोर्ट कब्जा गर्छौं’ भन्दै दिएका अभिव्यक्ति समेत सुनायो ।

मिश्रले ‘अगाडि बढ्नुस्, परपर पछाडि बस्ने होइन, तपाईंहरूका कमाण्डरलाई सुरक्षित ठाउँमा राखेका छौं, दुर्गाजी यहीँ हुनुहुन्छ’ भनेको क्लिप प्रहरीले देखाएको भिडियोमा समावेश थियो । त्यसपछि आन्दोलनकारीबाट भएका तोडफोडसहितका हिंसात्मक गतिविधिहरू पनि नेपाल प्रहरी क्लबको हलमा देखाइयो ।

तर, प्रहरीले राष्ट्रगान बजिरहेका बेला स्टेजमा अश्रुग्यास प्रहार भएको विवरण देखाएन । तीनकुनेमा एकजना निहत्था नागरिकलाई गोली हानिएको भिडियो देखाएन ।

कोटेश्वरमा एसओएस मार्ग पछाडि घर छिर्न लाग्दा गोली लागेका दाजुबहिनीको विवरण देखाएन ।

यो पनि पढ्नुहोस

दुई जनाको ज्यान जाने गरी हिंसा मच्चिँदा कहाँ चुक्यो प्रहरी ?

जडिबुटीमा खाद्य उद्योगमा काम गरेर फर्किएकी २२ वर्षीय रेविका खत्रीलाई साँझ ५ बजेतिर घर छेऊमा गोली लागेको थियो । उदयपुर स्थायी घर भएकी उनका दाइ दिनेश पनि त्यहीँ घाइते भए ।

कोटेश्वर क्याम्पस पढ्ने रेविका घर पुग्नै लाग्दा प्रहरीको गोली लागेको विवरण सार्वजनिक भएपछि अहिले विद्यार्थी संगठनहरूले न्याय माग्दै प्रदर्शन गरिरहेका छन् ।

यो प्रकरणसँगै तीनकुनेबाट कोटेश्वर जाने मुल सडकमा भीड पछि हट्दै गरेको बेला युवकलाई गोली लागेको भिडियो सार्वजनिक भएपछि प्रहरी दबाबमा परेको थियो ।

उनलाई प्रहरीले आवश्यकता नै नभएको ठाउँमा अगाडिबाट गोली हानेको भन्दै छानबिनको माग हुन थालेको थियो । यसपछि स्पष्टीकरण दिन बुधबार प्रहरी प्रधान कार्यालयले आकस्मिक पत्रकार सम्मेलन राखेको थियो ।

केन्द्रीय प्रहरी प्रवक्ता दिनेशराज आचार्यले कसैलाई पनि अगाडिबाट गोली नलागेको जिकिर गरे । भिडियोमा देखिएका व्यक्तिलाई पनि पछाडि पट्टी नै गोली लागेको बताए । यद्यपि, बाहिर सार्वजनिक भए जस्तो ती व्यक्ति मृतक सविन महर्जन भने नभएको प्रहरीले जनाएको छ ।

घर छेउमा पुग्न लागेका दाजुबहिनीलाई गोली लागेको सन्दर्भमा चाहिँ त्यहाँ आसपास प्रदर्शनकारीे प्रवक्ता आचार्यले स्वीकारे । ‘उहाँहरू भएको ठाउँमा प्रदर्शन थिएन, त्यो हिसाबले गोली रिफ्लेक्ट भएको हुनसक्छ, त्यसमा विस्तृत अनुसन्धान गरिरहेका छौं’, उनले भने, ‘अहिले आपराधिक अनुसन्धान भइरहेको अवस्थमा सबै क्षेत्रको प्रमाण संकलन गरिरहेका छौं, सीसीटीभीहरू हेरिरहेका छौं ।’

उनले त्यसबेला नजिकै रहेको भाटभटेनी सुपरमार्केटमा लुटपाट गर्ने र प्रहरीलाई नै आक्रमण गर्ने परिस्थिति भएको भन्दै नजिकै प्रहरी जान सक्ने स्थिति नभएको जिकिर गरे ।

स्टेजमा अश्रुग्यास हानेको स्वीकार, राष्ट्रगान बजेको अस्वीकार

प्रहरीमाथि अहिले राजावादी समूहले स्टेजमा कार्यक्रम गरिरहेका बेला अश्रुग्यास हानेर परिस्थिति बिथोल्न खोजेको आरोप समेत लागि रहेको छ ।

कतिपयले राष्ट्रगान बजिरहेका बेला प्रहरीले अश्रुग्यास हानेपछि परिस्थिति थप अराजक बनेको बताइरहेका छन् । भीडमा आपराधिक मानसिकताका व्यक्तिहरू समेत भएपनि प्रहरीले अश्रुग्यास हानेपछि थप अराजकता बढेको उनीहरूको विश्लेषण छ ।

यो पनि पढ्नुहोस

प्रदर्शनस्थलमै समातिएका दुर्गा प्रसाईं कसरी फुत्किए ? अहिले कहाँ छन् ?

तर, प्रहरी प्रवक्ता आचार्यले स्टेजबाट मानिसहरूलाई भड्काउने काम भएको सन्दर्भ उल्लेख गर्दै अरु क्षेत्रमा प्रयोग भएको अश्रुग्यास त्यहाँसम्म पुगेको हुनसक्ने जिकिर गरे ।

‘सर्वसाधारणले सामाजिक सञ्जालमा राखेको भिडियोमै देखिन्छ कि सुरुमा त्यस्तो केही भएको थिएन’ उनले भने, ‘पछि सबै क्षेत्रमा तनाव भयो, त्यसमा अश्रुग्यास प्रयोग भएको थियो, त्यो लागेको हुनसक्छ ।’

उनले अश्रुग्यास त्यहाँ लागेको स्वीकार गरे पनि राष्ट्रगान बजिरहेका बेला हानिएको भने अस्वीकार गरे ।

‘त्यहाँ राष्ट्रगान काहीँ बजेको छैन, त्यो डिप–फेक भिडियो हो । त्यहाँ कार्यक्रम नै सुरु भएको छैन, कसरी राष्ट्रगान बज्छ ?’, उनले प्रश्न गरे, ‘त्यहाँ एउटा पनि कुनै भिडियो देख्नु भएको छ ? त्यहाँ एउटा पनि नेता गएर बसेको छैन ।’

यद्यपि, त्यहाँ राष्ट्रगान बजेका बेला अश्रुग्यास हानिएको भिडियोहरू सामाजिक सञ्जालमा सार्वजनिक छन् । अनलाइनखबरकर्मी समेत रिपोर्टिङमा त्यहीँ रहेका बेला अश्रुग्यास हानिएको थियो ।

त्यसबेला उनले भनेजस्तो कार्यक्रमको औपचारिक सुरुवात् त भएको थिएन, तर खुश्बु ओलीसहित कतिपय वक्ताहरूले आफ्नो धारणा राखिसकेका थिए ।

त्यसपछि जब ८६ वर्षीय नवराज सुवेदी त्यहाँ पुगे राष्ट्रगान बजाएर कार्यक्रमको औपचारिक सुरुवात् हुने तयारी हुँदै थियो । त्यही बेला एक्कासी तीनकुने चौरमा अश्रुग्यास खसेको थियो ।

‘आन्दोलनकारीको नियत नै आपराधिक’

राजवादीको प्रदर्शनलाई राजनीतिक कार्यक्रम हो भन्ने उद्देश्यले तीनकुनेमा सभा गर्न दिने निर्णय प्रशासनले गरेको आचार्यले बताएका छन् ।

‘विभिन्न राजनीतिक पार्टीले यो कार्यक्रम गर्दैछौं, राजनीतिक कार्यक्रम हो भन्ने हिसाबले खबर गर्नुहुन्छ, त्यसअनुसार निर्णय हुन्छ’, उनले भने, ‘तर, शुक्रबार त्यो ठाउँमा आइसकेपछि राजनीतिक कार्यक्रमभन्दा पनि हुलदंगा गर्ने उद्देश्य देखियो ।’

यो पनि पढ्नुहोस

राजावादी विध्वंशको स्थलगत : अनि, रणमैदान बन्यो तीनकुने

उनले स्टेजमा औपचारिक कार्यक्रम सुरु गर्नुअघि पनि त्यो ठाउँमा अब तोडफोड गरौं भन्दा प्रहरी सशंकित भएको उल्लेख गरे ।

‘तर, त्यो पनि प्रहरीसम्म मात्र आउँछ भन्ने थियो । त्यसरी व्यक्तिगत रुपमा व्यक्तिको घर तोडफोड र हिंसात्मक घटना होला भन्ने कल्पनाभन्दा बाहिरको कुरा थियो’, उनले भने, ‘सुरक्षा निकायले त्यो चिजलाई नियन्त्रणमा लिन धेरै काम गरेको छ, त्यो अवस्था नओस् भनेर धेरै हिसाबले संयमित भएको छ ।’

यद्यपि, प्रदर्शनकारीले सानो–सानो समूह बनाएर अपराधिक क्रियाकलाप गरेको देखिएको भन्दै उनले त्यसमा संलग्नलाई कारबाहीको दायरामा ल्याइराखिएको पनि बताए ।

प्रहरी घरको माथि बसेर अश्रुग्यास हानेको विषयमा समेत स्पष्ट जवाफ नदिएका आचार्यले प्रहरीको गोली लागेर २० जना घाइते भएको विवरण सुनाए । तीमध्ये दुई जना महिला भएको उनको भनाइ छ ।

प्रहरीको गोली लागेर एक जना युवक सबिन महर्जनको मृत्यु भएको छ । प्रहरीले नै उपलब्ध गराएको विवरणअनुसार, शुक्रबार मात्र प्रहरीले ७४६ राउन्ड अश्रुग्यास हानेको थियो भने १९२ ब्ल्याङ्क राउन्ड फायरिङ गर्‍यो ।

प्रहरीका अनुसार, ५८ राउन्ड हवाई फायर, कार्टिज (छर्रा) २३९ र पेस्तोलबाट २ राउन्ड गोली चलेको थियो । यो नेपाल प्रहरीको मात्र विवरण हो, सशस्त्र प्रहरीबाट चलेको गोलीको विवरण अझै सार्वजनिक भएको छैन ।

शुक्रबार यति धेरै फायरिङ गर्नुपर्ने अवस्था किन आयो ? प्रदर्शनकारी पछि हटिरहेका बेला पनि किन गोली चल्यो ? गल्लीमा रहेका आमनागरिक पनि कसरी घाइते भए ? यस्ता प्रश्न आमनागरिकका मनमा छन् ।

प्रहरी अधिकृतहरू नै पनि शुक्रबार सुरक्षा दृष्टिकोणबाट गम्भीर चुक भएको बताउँछन्, त्यसैले सायद भोलि यो मामलामा प्रहरीले आन्तरिक नै भए पनि छानबिन गर्‍यो भने उल्लेखित प्रश्नहरूका जवाफ मिल्नेछन् ।