घामबाट निःशुल्क पाउने भिटामिन डी पनि किन हामीले लिएका छैनौं ?

भिटामिन डीको सबैभन्दा राम्रो स्रोत घाम हो । त्यसैले भिटामिन डीलाई ‘सन साइन भिटामिन’ पनि भनिन्छ । हाम्रो छाला सूर्यको प्रकाशसँग सम्पर्कमा आउँदा यो भिटामिन बन्छ । अर्थात् घामबाट निःशुल्क पाउने भिटामिन प्राप्त हुन्छ ।

शरीरका लागि अत्यन्तै आवश्यक पोषक तत्व हो यो । यसले शरीरमा क्याल्सियम र फस्फोरसको अवशोषणलाई बढाउँदै हड्डी, दाँत, मांसपेशी तथा प्रतिरक्षा प्रणालीलाई बलियो बनाउँछ । अहिले धेरै मान्छेमा भिटामिन डीको अभाव देखिन थालेको छ । यो अवस्थामा विभिन्न स्वास्थ्य समस्या आउन सक्छ ।

भिटामिन डीको कमीका सामान्य लक्षणहरू

१.शारीरिक थकान र कमजोरी

सधैं थाकिएको महसुस हुनु, अलिकति काम गर्दा पनि ऊर्जा नहुनु ।

२.हड्डी तथा जोर्नी दुखाइ

विशेष गरी कम्मर, पिठ्यूँ, खुट्टा र घुँडामा दुखाइ हुनु ।

३.मांसपेशीमा कमजोरी वा ऐंठन

शरीर चलाउँदा गाह्रो हुनु, मांसपेशी कमजोर लाग्नु ।

४.धेरैजसो बिरामी पर्नु

रोग प्रतिरोधात्मक क्षमता कम भई सानो संक्रमणबाट पनि बारम्बार बिरामी पर्नु ।

५.घाउ निको हुन ढिलो लाग्नु

चोटपटक वा अप्रेसनपछि घाउ ढिलो निको हुनु ।

६.हड्डी टुक्रिनु वा फुट्नु

सामान्य चोटपटकबाटै हड्डी भाँचिने सम्भावना बढी हुनु ।

७.कपाल झर्नु

अत्याधिक कपाल झर्नु, विशेष गरी महिलाहरूमा ।

८.डिप्रेसन वा मानसिक तनाव

मन खिन्न हुनु, डिप्रेसनको मूड स्विङ्स, चिडचिडापन हुनु ।

९.निद्राको समस्या

राम्ररी निद्रा नलाग्नु वा निद्राबाट छिट्टै ब्यूँझिनु । शरीर सधैं थाकेजस्तो लाग्ने ।

बालबालिकामा रिकेट्स रोग (हड्डी बाङ्गाे समस्या) भिटामिन डी को कमीको संकेत हुन् र यसलाई समयमै उपचार नगरेमा गम्भीर स्वास्थ्य समस्याहरू निम्तिन सक्छ । यदि यी लक्षणहरू देखापर्छन् भने, भिटामिन डी स्तर जाँच्न र आवश्यक परेमा उपचार सुरु गर्न आवश्यक हुन्छ ।

भिटामिन डी का प्रमुख स्रोतहरू

-सूर्यको किरण सबैभन्दा प्राकृतिक र निःशुल्क स्रोत हो । बिहानको घाममा १०–१५ मिनेट बस्दा शरीरमा पर्याप्त भिटामिन डी उत्पादन हुन्छ।

-साल्मन, टुना, म्याकरल, सार्डिन जस्ता माछामा प्रशस्त भिटामिन डी हुन्छ ।

-अण्डाको पहेँलो भाग पनि भिटामिन डीको सजिलो स्रोत हो । नियमित अण्डा सेवन गर्नु लाभदायक हुन्छ ।

-दूध र दुग्धजन्य पदार्थहरू दूध, दही, चीज, पनिर बटरमा केही मात्रामा भिटामिन डी पाइन्छ ।

-च्याउ, विशेष गरी सूर्यको प्रकाशमा उम्रिएको च्याउमा भिटामिन डी पाइन्छ । च्याउ घाममा राखेर खाँदा पनि यसमा भिटामिन डीको मात्रा धेरै हुन्छ ।

-सोया दूध वा अन्य फोर्टिफाइड बोट-बिरुवामा आधारित दूधहरू शाकाहारी खाना खानेका लागि लागि भिटामिन उत्तम विकल्प ।

-रातो मासु, ओएट्स, भटमास,  गहुँको पिठोको, फलफूलका जुसमा पनि भिटामिन डी पाइन्छ ।

-यदि शरीरमा भिटामिन डीको मात्रा धेरै कम छ र नियमित खानाबाट प्राप्त गर्न कठिन छ भने भिटामिन डी युक्त परिपूरक खानाहरू खान सकिन्छ । यसका लागि चिकित्सक तथा पाेषणविद्हरूको सल्लाह लिनुपर्छ ।

भिटामिन डी किन महत्वपूर्ण छ  ?

-हड्डी र मांसपेशी बलियो बनाउन

-रोगसँग लड्ने क्षमता बढाउन

-मानसिक स्वास्थ्य सन्तुलनमा राख्न

-चोटपटक र घाउ छिटो निको पार्न

भिटामिन डीको कमीबाट देखिने सामान्य लक्षणलाई बेवास्तागर्दा दीर्घकालीन रुपमा गम्भीर असर पर्न सक्छ । त्यसैले, लक्षण देखिएमा समयमै परीक्षण गराई उचित उपचार वा पूरक सेवन गर्नु आवश्यक छ ।

कस्ता व्यक्तिमा भिटामिन डीको कमी  हुन्छ ?

भिटामिन डीको कमी विश्वभर एक प्रमुख स्वास्थ्य समस्या बनेको छ । तर, केही व्यक्तिहरूमा यसको कमी धेरै हुने सम्भावना रहन्छ ।

-अफिस वा घरभित्रै धेरै समय बिताउने व्यक्तिहरू

-मोटाेपना वा अधिक वजन भएका व्यक्तिहरू

-वृद्ध व्यक्तिहरू

उमेर बढ्दै जाँदा छालाले सूर्यको प्रकाशबाट भिटामिन डी बनाउने क्षमता कम हुन्छ ।

-गर्भवती तथा स्तनपान गराउने आमाहरू

गर्भावस्थामा शिशुको विकासका लागि धेरै भिटामिन डी चाहिन्छ । स्तनपान गराउने आमाहरूमा यदि आफ्नै शरीरमा भिटामिन डीको कमी छ भने, शिशुलाई पनि यसको अभाव हुन सक्छ।

-केही विशेष स्वास्थ्य समस्या भएका व्यक्तिहरू
मिर्गौला र कलेजो सम्बन्धी दीर्घरोग भएका व्यक्तिहरूले भिटामिन डीलाई राम्रोसँग उपयोग गर्न सक्दैनन्। पाचन समस्या भएकाहरूले खानाबाट भिटामिन डी सोच्न सक्दैनन्।

-सन स्क्रीन अत्याधिक प्रयोग गर्ने व्यक्तिहरू
यदि कसैले बाहिर घाममा जिस्कँदा अत्याधिक मात्रामा -सन स्क्रीन लगाउँछ भने उसको छालाले भिटामिन डी ग्रहण गर्न नसक्ने हुनसक्छ ।

के गर्ने ?

आफ्नो जीवनशैली र स्वास्थ्य अवस्थालाई ध्यानमा राखेर भिटामिन डीको कमीबाट बच्न सकिन्छ।

-बिहानको घाममा बस्ने बानी लगाउने ।

-रगत परीक्षण गरी भिटामिन डीको स्तर जाँच गर्ने ।

-भिटामिन डीयुक्त आहार सेवन गर्ने ।

-आवश्यक भए सप्लिमेन्ट लिने ।