डिम्याट खाता

केन्द्रीय निक्षेप निकाय सीडीएससी अन्तर्गत कार्य गर्ने अनुमति प्राप्त निक्षेप सदस्यहरूलाई डीपी भनिन्छ । यसले लगानीकर्ता, स्टकएक्सचेन्ज, ब्रोकर कम्पनीहरू, बैंक तथा वित्तीय संस्थाहरूलाई केन्द्रीय निक्षेप निकायको रूपमा कार्यरत सीडीएससीसँग जोड्छ । सेबोनबाट लाइसेन्स र सीडीएससीबाट सदस्यता पाएपछि मात्र डीपीले काम गर्न सक्छन् ।

विद्युतीय माध्यममा धितोपत्र निक्षेप गर्न मिल्ने, वितरण वा बाँडफाँट भएका धितोपत्र सम्बन्धित धितोपत्र धनीहरूबाट आफ्नो जिम्मा लिई धितोपत्र धनीहरूको धितोपत्र सम्बन्धी हितग्राही खाता खोल्ने तथा धितोपत्रको नामसारी वा खातामा अभिलेख राख्ने यसको प्रमुख कार्य हो ।

सीडीएससीले डिम्याट सेवाहरू यिनै निक्षेप सदस्यहरू मार्फत प्रदान गर्दछ । लगानीकर्ता डीपी मार्फत सीडीएससीमा जोडिएका हुन्छन् । लगानीकर्ताले दिएका सबै निर्देशनहरू डीपीले प्रशोधन गर्दछ । लगानीकर्ताको सबै खाता र अभिलेखहरू सीडीएससीमा सुरक्षित राखिएको हुन्छ । निक्षेप सेवाहरू सञ्चालन गर्नका लागि लगानीकर्ताहरूको सम्पर्कको विन्दुको रूपमा डीपी हुन्छन् । सीडीएससीको केन्द्रीकृत डाटाबेसमा एक सुरक्षित भीपीएन नेटवर्क मार्फत सबै डीपी जोडिएका हुन्छन् ।

डीपी आईडी र डिम्याट नम्बर बीच भिन्नता
डीपी आईडी (डिपोजिटरी पार्टिसिपेन्ट आइडेन्टिफिकेसन) र डिम्याट नम्बर दुवै स्टक मार्केटमा विद्युतीय रूपमा धितोहरू राख्ने र कारोबार गर्ने प्रक्रियासँग सम्बन्धित छन् । दुवै नम्बर डिम्याट खाताको सन्दर्भमा प्रयोग गरिन्छ जसले तपाइँको धितोपत्रलाई विद्युतीय रूपमा राख्दै भौतिक प्रमाणपत्रको आवश्यकतालाई हटाउँदै लगेको छ ।

१. डीपी आईडी

• डीपी आईडी एक निक्षेप सदस्यलाई तोकिएको कसैसँग नजुध्ने पहिचान नम्बर हो । यो पाँच डिजिटको युनिक नम्बरको रूपमा रहेको हुन्छ । उदाहरणका लागि, 13200 – ABC SECURITIES PRIVATE LIMITED, 11200 – GLOBAL IME CAPITAL LIMITED ।
• डीपी आईडी तपाइँको डिम्याट खाताबाट अर्को डिम्याट खातामा शेयर वा अरू धितोपत्र खरिद–बिक्री पछि हस्तान्तरण गर्दा आवश्यक हुन्छ ।

२. डिम्याट नम्बर (अभौतिकीकरण नम्बर)

•  डिम्याट नम्बर विद्युतीय रूपमा धितोपत्र राख्ने व्यक्तिगत लगानीकर्ता वा खाताधारकलाई तोकिएको कसैसँग नजुध्ने खाता नम्बर हो ।
• तपाईले डिम्याट खाता खोल्दा यो नम्बर डीपीले दिन्छन् ।
• डिम्याट नम्बरले तपाईको डिम्याट खाता पहिचान गर्छ ।
• जब तपाई खरिद गर्नुहुन्छ धितोपत्रहरू तपाइँको डिम्याट खातामा जम्मा हुन्छ । तपाइँको डिम्याट नम्बर तपाइँको स्वामित्वमा रहेका धितोपत्र पहिल्याउन प्रयोग गरिन्छ ।

छोटकरीमा डीपी आईडी डीपीसँग सम्बन्धित छ । यसले तपाईलाई स्टक मार्केटमा कारोबार गर्दा डीपी पहिचान गर्न मद्दत गर्दछ । डिम्याट नम्बर व्यक्तिगत लगानीकर्ता वा खातावालासँग सम्बन्धित छ । यसले डिम्याट खाताभित्र रहेका धितोपत्र पहिचान गर्छ ।

इजाजतप्राप्त डीपीहरूः