पहिलो महिला राजदूत बिन्दा स्वारी शाह हस्ताक्षरमा लेख्थिन् विन्देश्वरी

१८ पुस, काठमाडौं। नेपालकी पहिलो महिला राजदूतको नाम भनेर कसैले सोध्यो भने तपाईंको मनमा आइहाल्ने उत्तर हो– विन्देश्वरी शाह । नेपालका सबैजसो सामान्यज्ञानका पुस्तकमा यही नाम छ, लोकसेवा आयोगका जाँचहरुमा यही उत्तर लेखिन्छ ।

नेपालको परराष्ट्र सेवाकी शुरुआती चरणकी अधिकृत शाहको आधिकारिक नाम भने ‘बिन्दा स्वारी शाह’ हो । तर, शाह स्वयम् आफूले गर्ने हस्ताक्षरमा ‘विन्देश्वरी’ नै लेख्थिन् ।

उनको आधिकारिक नाम र प्रचलनमा रहेको नाम कसरी फरक पर्‍यो त ?

शाहसँग अत्यन्तै नजिक रहेका पूर्वपरराष्ट्रसचिव मदनकुमार भट्टराई भन्छन्, भारतको खर्साङमा विद्यालय शिक्षा हासिल गरेकी शाहको स्कुलको रेकर्डमा बोलाउने भन्दा फरक नाम परेकाले यस्तो पर्न गएको हो ।

विन्देश्वरी शाहका पिता पद्मसुन्दर मल्ल जापान र अमेरिका पढेकाले गर्दा राणा प्रधानमन्त्रीले उनलाई देश निकाला गरेका थिए । मल्ल आफ्नी पत्नी जगतलक्ष्मीका साथमा भारतको खर्साङमा बसोबास गरिरहेकै बेला सन् १९३३ मा विन्देश्वरीको जन्म भएको थियो ।

मातापिताले सानोमा उनको नाम बिन्दा राखेका थिए । र, उनको पूरा नाम विन्देश्वरी राख्न चाहेका थिए । खर्साङकै सेन्ट हेलेन्स कन्भेन्ट स्कुलबाट प्रारम्भिक शिक्षा हासिल गरेकी उनको विद्यालयको रेकर्डमा भने लेखियो बिन्दा स्वारी मल्ल ।

डा. नारायणकेशरी शाहसँग विवाह भएपछि उनले थर फेरेर शाह बनाइन्, तर आधिकारिक नाम भने बिन्दा स्वारी नै रहन गयो । ‘आधिकारिक नाम फरक भए पनि उहाँलाई बोलाउँदा विन्देश्वरी नै भन्ने गर्थ्यौं , उहाँले पूरा हस्ताक्षर गर्दा पनि त्यही नाम नै लेख्नुहुन्थ्यो। छोटकरी हस्ताक्षरमा भने ‘बिन्दा’ मात्रै लेख्नुहुन्थ्यो,’ पूर्वपरराष्ट्र सचिव भट्टराई भन्छन् ।

यो पनि पढ्नुहोस

पहिलो महिला राजदूत, जसले राजा महेन्द्र र बीपीलाई पुस्तकालयको सदस्य बनाएकी थिइन्