युक्रेनसँग त्यस्तो के खनिज छ, जसलाई ट्रम्प हात पार्न खोज्दैछन् ?

१४ फागुन, काठमाडौं । युक्रेन र अमेरिका खनिज सम्झौताका सर्तहरूमा सहमत भएका छन् । युक्रेनको राजधानी किएभका एक वरिष्ठ अधिकारीले बीबीसीलाई सहमतिको जानकारी दिएका छन् ।

बीबीसीले लेखेको छ, ‘अधिकारीले विस्तृत विवरण त दिएका छैनन्, तर दुबै देश सम्झौतामा महत्वपूर्ण संशोधनहरू गर्न सहमत भएका छन् ताकि यसलाई कार्यान्वयन गर्न सकियोस् ।’

ट्रम्प प्रशासनले यो सम्झौता, युक्रेन र रूसबीच युद्धविरामको दिशामा पहिलो कदम हुन सक्ने जनाएको छ ।

खनिज सम्बन्धी सम्झौतामा हस्ताक्षर गर्न युक्रेनका राष्ट्रपति भ्लोदोमिर जेलेन्स्की वासिङ्टन आउन सक्ने अमेरिकी राष्ट्रपति डोनाल्ड ट्रम्पले बताएका छन् । यसअघि युक्रेनका राष्ट्रपति जेलेन्स्कीले ट्रम्पको खनिज सम्झौताका प्रस्ताव अस्वीकार गरेका थिए ।

फेब्रुअरी १० मा फक्स न्युजलाई दिएको अन्तर्वार्तामा अमेरिकी राष्ट्रपति ट्रम्पले भनेका थिए, ‘मैले उनलाई (जेलेन्स्कीलाई) भनिसकेको छु कि हामीलाई ५०० अर्ब डलरका रेयर अर्थ मिनरल्स चाहिन्छ । र उनीहरू लगभग सहमत भइसकेका छन् ।’

ट्रम्पको यस अन्तर्वार्तापछि, जेलेन्स्कीले भनेका थिए, ‘यो कुनै गम्भीर वार्ता थिएन । म आफ्नो देश बेच्न सक्दिनँ ।’

ट्रम्पका अनुसार जो बाइडेन प्रशासनको पालामा अमेरिकाले युक्रेनलाई ३०० देखि ५०० अर्ब डलरको सहायता दिइसकेको छ । तर त्यसवाफत् अमेरिकाले युक्रेनबाट केही पनि नपाएको ट्रम्पले बताएका थिए । सँगै उनले युक्रेनले खनिज खानी अमेरिकालाई दिनुपर्ने सर्तसमेत राखेका थिए । अन्ततः युक्रेन त्यसमा सहमत भएको समाचारहरु सार्वजनिक भइरहेका छन् ।

ट्रम्प युक्रेनका खनिजहरू किन चाहन्छन् ?

ट्रम्पको ध्यान युक्रेनका दुर्लभ खनिजहरूको ठूलो भण्डारमा छ । यी खनिजहरू इलेक्ट्रिक कार, आधुनिक हतियार र सैन्य उपकरणहरू बनाउन प्रयोग गरिन्छ ।

संभवतः चीनलाई रोक्नका लागि ट्रम्प दुर्लभ खनिजहरूको उत्पादन र आपूर्तिमा अमेरिकाको हिस्सेदारी बढाउन खोजिरहेका छन् । अघिल्लो केही दशकमा, चीन दुर्लभ खनिजहरूको उत्खनन र प्रशोधनमा विश्वकै सबैभन्दा ठूलो देश बनेको छ ।

विश्व उत्पादनको ६०–७० प्रतिशत हिस्सा चीनको नियन्त्रणमा रहेको बताइन्छ । प्रशोधन क्षमतामा पनि ९० प्रतिशत हिस्सा चीनकै छ ।

रेयर अर्थ मिनरल्सका लागि चीनमा अमेरिकाको निर्भरता, ट्रम्प प्रशासनका लागि ठूलो चिन्ताको विषय हो । यसले आर्थिक र सैन्य क्षेत्रमा चीनको तुलनामा अमेरिकी हैसियत कमजोर पार्न सक्छ ।

युक्रेनसँग के–के खनिज छन् ?

युक्रेनसँग ३० मध्ये २१ खनिजहरूको भण्डार छ, जसलाई युरोपियन युनियनले ‘अत्यन्तै महत्त्वपूर्ण कच्चा पदार्थ’ भन्दछ । युक्रेनसँग रहेका दुर्लभ खनिजहरूले विश्वका कुल रेयर अर्थ मिनरल्स भण्डारको ५ प्रतिशत हिस्सा ओगट्ने बीबीसीले जनाएको छ ।

युक्रेनका दुर्लभ खनिजहरूको अधिकांश भण्डार क्रिस्टलाइन शिल्डको दक्षिण क्षेत्रमा अवस्थित छन् । यो क्षेत्र आजोभ सागर वरिपरि पर्छ, जसका धेरै भाग हाल रूसको कब्जामा छन्।

हाल युक्रेनसँग १.९ करोड टन ग्रेफाइटको भण्डार छ । त्यसको प्रयोग विद्युतीय सवारी साधन निर्माणमा गरिन्छ । युक्रेनसँग इलेक्ट्रिक सवारीहरूको ब्याट्री बनाउन प्रयोग हुने लिथियमको पनि ठूलो भण्डार छ ।

युरोपमा पाइने लिथियम भण्डारको ३३ प्रतिशत हिस्सा मात्र युक्रेनमा छ ।

रूसको आक्रमण अघि, युक्रेनले विश्वको ७ प्रतिशत टाइटेनियम उत्पादन गथ्र्यो । यसको प्रयोग विमान निर्माणदेखि पावर स्टेसन निर्माणमा गरिन्छ ।

युक्रेनका केही दुर्लभ खनिज भण्डारहरूमा रूसले कब्जा गरिसकेको छ ।

युक्रेनकी आर्थिक मामिलासम्बन्धी मन्त्री यूलिया स्वीरिदेन्कोका अनुसार, रूसले लगभग ३५० अर्ब डलर बराबरका खनिज स्रोतहरू कब्जा गरिसकेको छ ।

रेयर अर्थ मिनरल्स के हुन् ?

रेयर अर्थ मिनरल्स भनेको रासायनिक रूपमा १७ वटा समान तत्वहरूको समूह हो, जसको प्रयोग आधुनिक प्रविधि र उद्योगहरूमा गरिन्छ ।

यी खनिजहरू स्मार्टफोन, कम्प्युटर, मेडिकल उपकरणहरू लगायत थुप्रै प्रविधिमा प्रयोग गरिन्छ ।

यसमा स्केन्डियम, यिट्रियम, लेन्थनम, सेरियम, प्रेसिडोनियम, नियोडाइमियम, प्रोमेथियम, सेमेरियम, यूरोपियम, गैडोलिनियम, टर्बियम, डायसप्रोसियम, होलमियम, एरबियम, थुलियम, ल्युटेटियम पर्दछन् ।

यी खनिजहरूलाई ‘रेयर’ भनिनुको कारण भनेको शुद्ध रूपमा भेटिन गाह्रो हुनु हो । तर, विश्वभर यसको केही भण्डार रहेको वैज्ञानिकहरु बताउँछन् ।

रेयर अर्थ मिनरल्स प्रायः थोरियम र युरेनियम जस्ता रेडियोधर्मी तत्वहरूसँग पाइन्छन् ।

तर, तिनीहरूलाई अलग गर्न खतरनाक रसायनहरूको आवश्यकता पर्छ, जसका कारण यसको प्रशोधन निकै कठिन र महँगो हुने गर्दछ ।

– बीबीसीबाट