रक्सी पिउँदा किन चियर्स गरिन्छ, कहिलेबाट सुरु भयो ?

रक्सी पिउने क्रममा गिलास ठोक्काएर ‘चियर्स’ भन्ने चलन विश्वभरि नै प्रचलित छ । यो परम्परा केवल एक औपचारिकता मात्र होइन, बरु यसले गहिरो ऐतिहासिक, साँस्कृतिक, र सामाजिक अर्थ बोकेको छ ।

चाहे त्यो पश्चिमी देशहरूमा वाइनको गिलास ठोक्काउने चलन होस् वा नेपालमै रक्सी वा जाँडको भाँडो एक-अर्कासँग ठोक्काएर पिउने प्रथा, यो कार्यले मानव सम्बन्ध, विश्वास, र खुसीको संकेत गर्छ । तर यो चलन कहाँबाट सुरु भयो र किन यति लोकप्रिय बन्यो ? यसको जवाफ खोज्न हामी इतिहास, मनोविज्ञान र सँस्कृतिको गहिराइमा पुग्नुपर्छ ।

ऐतिहासिक पृष्ठभूमि

‘चियर्स’ को परम्परा जरा मध्ययुगीन युरोपसम्म पुग्छ । त्यस समयमा, मानिसहरूले रक्सी पिउँदा गिलास ठोक्काउने चलन सुरु गरेका थिए, जसको मुख्य कारण विश्वास र सुरक्षा थियो। भनिन्छ कि मध्ययुगमा, शत्रुहरूले एक-अर्कालाई विष हालेर मार्ने डर थियो । जब दुई व्यक्तिले आफ्नो गिलास ठोक्काउँथे, रक्सीको छिटा एक गिलासबाट अर्कोमा मिसिन्थ्यो । यो कार्यले यो प्रमाणित गर्थ्यो कि पेयमा कुनै विष छैन र दुवै पक्ष एक-अर्कामाथि भरोसा गर्न सक्छन् । यो प्रथा सुरुमा युरोपेली राजदरबार र कुलिन परिवारमा लोकप्रिय थियो, जहाँ षड्यन्त्र र विश्वासघात सामान्य थिए ।

यसबाहेक, गिलास ठोक्काउँदा हुने आवाजलाई पनि विशेष महत्व दिइन्थ्यो । त्यस समयका मानिसहरूले विश्वास गर्थे कि, यो घण्टीको आवाजले नकारात्मक शक्ति वा आत्माहरूलाई भगाउँछ। यो धारणा इसाई धर्मको प्रभावसँग पनि जोडिएको थियो, जहाँ घण्टी बजाउनु पवित्र कार्य मानिन्थ्यो । यसरी, ‘चियर्स’ को सुरुवात एक सुरक्षात्मक र विश्वासको प्रतीकका रूपमा भएको देखिन्छ ।

सामाजिक र साँस्कृतिक महत्व

समयसँगै यो परम्परा सुरक्षा र विश्वासको सीमालाई पार गरेर सामाजिक एकता र खुसीको प्रतीक बन्यो । आज, जब हामी गिलास ठोक्काउँछौं, यो केवल पुरानो चलनको पुनरावृत्ति मात्र होइन, बरु साथीभाइ, परिवार, वा सहकर्मीहरूसँगको सम्बन्धलाई बलियो बनाउने माध्यम पनि हो ।

रक्सी पिउनु आफैँमा एक सामाजिक गतिविधि हो, र ‘चियर्स’ले त्यसलाई थप उत्सवमय बनाउँछ । यो एउटा सानो तर अर्थपूर्ण कार्य हो जसले मानिसहरूलाई एक-अर्कासँग जोड्छ ।

नेपालमा पनि यो चलन पश्चिमी प्रभावबाट आएको भए पनि, हाम्रो आफ्नै परम्परामा समानताहरू छन् । उदाहरणका लागि, गाउँघरमा जाँड वा रक्सी पिउँदा सबैले एकै ठाउँमा बसेर साझा भाँडोबाट पिउने वा एक-अर्कालाई सम्मान दर्शाउने चलन छ । ‘चियर्स’ को आधुनिक रूपले यस्ता परम्परालाई औपचारिकता दिएको छ । जब हामी ‘चियर्स’ भन्छौँ, हामी एक-अर्काको स्वास्थ्य, समृद्धि, र सुखको कामना गर्छौं, जुन नेपाली संस्कृतिको शुभकामनासँग मेल खान्छ ।

चियर्स शब्दको अर्थ

चियर्स शब्द अंग्रेजी भाषाबाट आएको हो, जसको मूल पुरानो फ्रान्सेली शब्द ‘chiere’ रहेको छ, जसको अर्थ अनुहार वा खुसी हुन्छ । मध्यकालीन अंग्रेजीमा यो शब्दले उत्साह र आनन्दको भाव व्यक्त गर्न थाल्यो । पछि, १८औँ शताब्दीमा यो रक्सी पिउने सन्दर्भमा प्रयोग हुन थाल्यो, जहाँ मानिसहरूले एकअर्कालाई गुड चियर अर्थात् खुसी र सकारात्मकताको कामना गर्थे । आज, चियर्स एक संक्षिप्त तर शक्तिशाली अभिवादन बनिसकेको छ, जसले पिउने व्यक्तिहरूबीच सकारात्मक भावनाको आदानप्रदान गर्छ ।

मनोवैज्ञानिक पक्ष

मनोविज्ञानको दृष्टिकोणबाट, चियर्स गर्नु एउटा सामाजिक संकेत हो, जसले समूहमा एकता र समानताको भावना पैदा गर्छ । जब हामी गिलास ठोक्काउँछौं, हाम्रो मस्तिष्कमा डोपामाइन जस्ता रसायन निस्कन्छन्, जसले हामीलाई खुसी र संलग्नताको अनुभव गराउँछ । यो कार्यले व्यक्तिहरूलाई एक्लोपनबाट टाढा राख्छ र समूहमा आफ्नो स्थान भएको महसुस गराउँछ ।

आधुनिक समयमा चियर्स

आजको विश्वमा चियर्सको चलन विभिन्न रूपमा देखिन्छ। कतिपय देशमा ‘चियर्स’ भनिन्छ । स्पेनिसमा ‘सालुड’ अर्थात स्वास्थ्य), जर्मनमा प्रोस्ट अर्थात शुभकामना, जापानिज भाषामा कम्पाइ अर्थात घण्टी जस्ता शब्द प्रयोग हुन्छन् । यी विविधताले यो परम्पराको विश्वव्यापी स्वीकार्यतालाई देखाउँछ ।

आधुनिक समयमा, यो चलन बार, पार्टी र सामाजिक जमघटहरूमा सामान्य बनिसकेको छ । तर, यसको मूल भावना उही छ, एक-अर्काको साथ र समृद्धिको कामना गर्नु ।
टाढा रहेका साथीहरूसँग भर्चुअल ‘चियर्स’ गर्ने चलन पनि बढ्दो छ, जहाँ मानिसहरू भिडियो कलमा गिलास ठोक्काउँछन् । यो परिवर्तनले प्रविधिको प्रभावलाई पनि झल्काउँछ।

नकारात्मक पक्ष

यद्यपि, सबैले यो परम्परालाई सकारात्मक रूपमा लिँदैनन् । कतिपयले चियर्सलाई रक्सीको अत्याधिक प्रयोगसँग जोडेर हेर्छन्, जसले स्वास्थ्यमा नकारात्मक असर पार्नसक्छ । तर, यो प्रथा आफैँमा रक्सीको महिमामण्डन भन्दा पनि सामाजिक बन्धनको प्रतीक हो । यो कसरी प्रयोग गरिन्छ भन्ने कुरा व्यक्तिको नियत र संयममा निर्भर गर्छ ।

रक्सी पिउँदा चियर्स गर्ने चलनको सुरुवात मध्ययुगीन विश्वास र सुरक्षाबाट भए पनि, आज यो एक विश्वव्यापी सामाजिक परम्परा बनिसकेको छ । यो केवल गिलास ठोक्काउने कार्य मात्र होइन, बरु मानव सम्बन्ध, विश्वास, र खुशीको अभिव्यक्ति हो ।