कसरी लिन सकिन्छ होम लोन ? यस्तो छ बैंकिङ प्रक्रिया

सामान्य व्यवसाय गर्ने वा जागिर खाने मानिसले आफ्नो जीवनभरको कमाइ बचत गरेर पनि घर बनाउन कठिन छ । यस्तोमा घर बनाउन बैंक तथा वित्तीय संस्थाहरूले होम लोन दिने गरेका छन् ।

होम लोन घर खरिद गर्न वा निर्माण गर्न आवश्यक पर्ने ठूलो रकम जुटाउनका लागि बैंक वा वित्तीय संस्थाहरूबाट लिइने ऋण हो । नेपालमा होम लोन लिनका लागि विभिन्न बैंकिङ प्रक्रियाहरू पूरा गर्नुपर्छ, जुन सामान्यतया व्यवस्थित र पारदर्शी हुन्छ । यो प्रक्रिया बुझ्नाले ऋण लिने व्यक्तिलाई समय र पैसाको बचत गर्न मद्दत गर्छ ।

होम लोन लिनु एउटा जटिल तर व्यवस्थित प्रक्रिया हो । यो प्रक्रियामा आफ्नो आर्थिक अवस्था बुझ्ने, उपयुक्त बैंक छनोट गर्ने, कागजात तयार गर्ने र बैंकका सर्तहरू पालना गर्नेदेखि ऋण भुक्तानीसम्मका चरणहरू समावेश हुन्छन् । यदि यी सबै चरणहरू राम्ररी पूरा भयो भने, घर खरिद वा निर्माणको सपना सजिलै पूरा गर्न सकिन्छ । यो प्रक्रिया सुरु गर्नुअघि विभिन्न बैंकका प्रस्तावहरू तुलना गर्न र वित्तीय सल्लाहकारसँग परामर्श गर्नु राम्रो हुन्छ।

आवश्यकता र योग्यताको मूल्यांकन

होम लोन लिनुअघि सबैभन्दा पहिले आफ्नो आवश्यकता र आर्थिक क्षमता मूल्याङ्कन गर्नुपर्छ । कति रकमको ऋण लिनुपर्छ, कति अवधिका लागि लिनुपर्छ, र मासिक किस्ता ‘इएमआई’ कति तिर्न सकिन्छ भन्ने कुरा निश्चित गर्नु जरुरी हुन्छ ।

नेपालका बैंकहरूले सामान्यतया व्यक्तिको मासिक आम्दानीको ५० देखि ७० प्रतिशतसम्म इएमआई निर्धारण गर्छन् । साथै, उमेर, रोजगारीको स्थायित्व, क्रेडिट स्कोर (यदि उपलब्ध छ भने), र अन्य वित्तीय दायित्वहरू पनि मूल्यांकन गरिन्छ ।

उदाहरणका लागि, यदि मासिक आम्दानी ५० हजार रुपैयाँ छ भने, बैंकले २५ हजार देखि हजार सम्मको इमएआई वहन गर्न सक्ने मान्छ । यो चरणमा आफ्नो बजेट र घरको मूल्य पनि विचार गर्नुपर्छ ।

आफैँ बनाउने कि तयारी घर किन्ने ?

घर कर्जा लिनका लागि पहिले त कस्तो घर कर्जा भन्ने खुलाउनुपर्छ । आफैँले किनेको जग्गामा घर बनाउन लागेको हो वा बनेकै घर वा अपार्टमेन्ट किन्न लागेको हो त्यो खुलाउनुपर्छ। त्यति मात्रै होइन बनिसकेको घर तथा अपार्टमेन्ट मर्मत सम्भार गर्न वा त्यसमा थप निर्माण गर्न पनि ऋण लिन सकिन्छ ।

उपयुक्त बैंक र योजना छनोट

नेपालमा विभिन्न वाणिज्य बैंकहरू जस्तै नेपाल बैंक, राष्ट्रिय वाणिज्य बैंक, एनआईसी एसिया, नबिल बैंक, प्रभु बैंक, ग्लोबल आईएमई बैंक आदि र विकास बैंकहरूले होम लोन सुविधा प्रदान गर्छन् । प्रत्येक बैंकको ब्याज दर, ऋण अवधि, प्रोसेसिङ शुल्क, र अन्य सर्तहरू फरक–फरक हुन्छन् । सामान्यतया, नेपालमा होम लोनको ब्याज दर ८.५ प्रतिशत देखि १२ प्रतिशत सम्म हुन्छ, जुन फ्लोटिङ (परिवर्तनशील) वा फिक्स्ड (स्थिर) हुन सक्छ।

आफ्नो आवश्यकता अनुसार कम ब्याज दर र लचिलो सर्त भएको बैंक छनोट गर्नुपर्छ । साथै, बैंकले प्रदान गर्ने अधिकतम ऋण रकम (सामान्यतया घरको मूल्यको (७०–८० प्रतिशत ) र प्री–पेमेन्ट वा फोरक्लोजर शुल्क पनि जाँच्नुपर्छ ।

आवश्यक कागजात संकलन

होम लोनका लागि आवेदन दिनुअघि आवश्यक कागजात तयार गर्नुपर्छ । यी कागजातहरूले पहिचान, आम्दानी, र सम्पत्तिको वैधानिकता प्रमाणित गर्छन् । सामान्यतया निम्न कागजातहरू आवश्यक पर्छ ।

-पहिचानसम्बन्धी नागरिकताको प्रमाणपत्र, पासपोर्ट साइजको फोटो ।

-आम्दानी सम्बन्धी कागजात : तलबी व्यक्तिको हकमा तलबको प्रमाणपत्र, बैंक स्टेटमेन्ट (पछिल्लो ६ महिनाको) र आयकर विवरण (यदि लागू भए) । व्यवसायीको हकमा व्यवसाय दर्ता प्रमाणपत्र, आय विवरण,र बैंक स्टेटमेन्ट ।

-सम्पत्ति सम्बन्धी : घर वा जग्गाको लालपुर्जा, नापी नक्सा, मालपोत र तिरो तिरेको रसिद, चारकिल्ला प्रमाणपत्र, निर्माण स्वीकृति (यदि घर बनाउन हो भने) ।

-अन्य : ऋण आवेदन फारम, र आवश्यक भएमा ग्यारेन्टीको विवरण ।

यी कागजातहरू बैंक अनुसार फरक हुन सक्छन्, त्यसैले छनोट गरेको बैंकमा गएर सूची माग्नु उचित हुन्छ ।

ऋण आवेदन प्रक्रिया

कागजात तयार भएपछि बैंकमा होम लोनको आवेदन फारम भर्नुपर्छ । यो फारममा व्यक्तिगत विवरण, आम्दानी, सम्पत्तिको विवरण र ऋण रकमको माग उल्लेख हुन्छ ।
आजकल धेरै बैंकहरूले अनलाइन आवेदनको सुविधा पनि दिएका छन्, जसले प्रक्रियालाई छिटो र सहज बनाउँछ । आवेदन दिँदा प्रोसेसिङ शुल्क (सामान्यतया ऋण रकमको ०.५– ०.७५ प्रतिशत ) तिर्नुपर्ने हुन्छ । यो शुल्क फिर्ता नहुने प्रकृतिको हुन्छ, त्यसैले आवेदनअघि सबै कुरा राम्ररी बुझ्नुपर्छ ।

सम्पत्तिको मूल्याङ्कन र स्वीकृति

आवेदन दर्ता भएपछि बैंकले सम्पत्तिको मूल्याङ्कन गर्छ । यो प्रक्रियामा बैंकका प्राविधिक टोलीले घर वा जग्गाको बजार मूल्य, स्थान, र कानुनी वैधानिकता जाँच्छन् ।

नेपालमा यो मूल्यांकनले ऋण रकम निर्धारण गर्न महत्त्वपूर्ण भूमिका खेल्छ । उदाहरणका लागि, यदि सम्पत्तिको मूल्य ५० लाख छ भने, बैंकले ३५–४० लाखसम्म ऋण स्वीकृत गर्न सक्छ । साथै, बैंकले क्रेडिट हिस्ट्री र फाइनान्सियल स्ट्याटस पनि जाँच गर्छ । यदि सबै कुरा ठिक भयो भने, बैंकले ऋण स्वीकृति पत्र जारी गर्छ ।

ऋण सम्झौता र हस्ताक्षर

स्वीकृति भएपछि ऋण सम्झौतामा हस्ताक्षर गर्नुपर्छ । यो सम्झौतामा ब्याजदर, ऋण अवधि, इएमआई रकम, ढिलो भुक्तानीको जरिवाना र अन्य सर्तहरू उल्लेख हुन्छन् ।

यो सम्झौता सामान्यतया नोटरी पब्लिकबाट प्रमाणित गराउनुपर्छ । साथै, सम्पत्तिको धितो राख्ने प्रक्रिया पनि पूरा गर्नुपर्छ, जसमा लालपुर्जा बैंकको नाममा रोक्का गरिन्छ । यो प्रक्रिया मालपोत कार्यालयमा हुन्छ र केही शुल्क लाग्न सक्छ ।

ऋण वितरण

सबै कागजी प्रक्रिया पूरा भएपछि बैंकले ऋण रकम वितरण गर्छ । यो रकम व्यक्तिको बैंक खातामा जम्मा हुन्छ वा सिधै घर बिक्रेताको खातामा पठाइन्छ (यदि खरिदका लागि हो भने) ।

निर्माणका लागि हो भने, यो रकम चरणबद्ध रूपमा उपलब्ध गराइन्छ । वितरणअघि बैंकले सम्पत्तिको बिमा गर्न पनि अनुरोध गर्न सक्छ, जुन ऋणको सुरक्षाका लागि गरिन्छ ।

ऋण भुक्तानी र फोरक्लोजर

ऋण प्राप्त भएपछि मासिक इएमआई तिर्नुपर्छ । नेपालका बैंकहरूले सामान्यतया ५ देखि ३० वर्षसम्मको अवधि दिन्छन् । समयमै भुक्तानी नगरे जरिवाना लाग्न सक्छ र क्रेडिट स्कोरमा असर पर्छ । यदि अतिरिक्त रकम छ भने, ऋण चाँडै फोरक्लोज (पूरै भुक्तानी) गर्न पनि सकिन्छ, तर केही बैंकले यसमा शुल्क लिन सक्छन् ।