आईपीओ

साना र मध्यम आकारको कम्पनीहरूको शेयर कारोबार गरिने अलग्गै बजार SME Platform हो । यसमा साना र मध्यम आकारका कम्पनीहरूको प्राथमिक र दोस्रो बजार कारोबार दुवै हुनसक्छ । नेपालमा पनि एक अलग्गै SME Platform बनाएर २५ करोड भन्दा कम चुक्ता पूँजी भएका कम्पनीको शेयरलाई कारोबार गराउने चर्चा छ ।

यो साना तथा मझौला आकार तथा सानो पूँजी भएका कम्पनीहरूलाई स्टक एक्सचेन्जको मेन बोर्डमा सूचीकृत हुनुअघि कारोबारमा ल्याउने तथा संस्थागत सुशासन परिपालना गर्ने/गराउने प्रारम्भिक प्लेटफर्म हो ।

SME Platform को प्रमुख विशेषता

१. लक्षित लगानीकर्ता : SME Platform हरू मुख्यतया साना र मध्यम आकारका कम्पनीहरूका लागि अपेक्षाकृत कम बजार पूँजीकरण भएका कम्पनीहरूका लागि हो । यसमा जोखिम वहन गर्ने क्षमता भएका र उच्च प्रतिफलको आकांक्षा राख्ने लगानीकर्ता सहभागी हुन्छन् ।

२.सरल नियमन : SME Platform मा आउने कम्पनीहरूलाई सरल नियमन लागू हुन्छ । यसले कम्पनीहरूको लागत र प्रशासनिक भार कम गर्छ ।

३. कम शुल्क : स्टक एक्सचेन्जहरूले सामान्यतया SME लाई प्रोत्साहित गर्नका लागि कम सूचीकरण शुल्क लिन्छन् ।

४. अलग प्लेटफर्म : केही स्टक एक्सचेन्जहरूले SME को लागि अलग्गै प्लेटफर्म व्यस्था गरेका छन् । भारतमा SME Exchange -SMEX_, बेलायतमा AIM Platform, पाकिस्तान स्टक एक्सचेन्जको SME Platform यसका केही उदाहरण हुन् ।

५. योग्यता मापदण्ड : SME Platform मा रुचि राख्ने कम्पनीले निश्चित मापदण्ड पूरा गर्नुपर्छ । यसमा न्यूनतम सञ्चालन ट्रयाक रेकर्ड, नाफा र नेटवर्थ जस्ता शर्तहरू हुनसक्छन् ।

६. आम्दानीको प्रयोग : SME Platform मार्फत उठाइएको पूँजी सामान्यतया व्यवसाय विस्तार, वर्किङ क्यापिटलमा प्रयोग गर्ने तथा बैंक ऋण घटाउनेसहित विभिन्न उद्देश्यका लागि प्रयोग हुन्छ ।

SME Platform मा भाग लिने लगानीकर्ताहरूले राम्रोसँग उचित लगनशीलताका साथ कारोबार गर्दा सावधानी अपनाउनुपर्छ । किनकि साना कम्पनीहरूमा लगानी गर्दा राम्रोसँग स्थापित ठूला कम्पनीहरूको तुलनामा उच्च जोखिम हुनसक्छ ।

लगानीकर्ताले ध्यान दिनुपर्ने मुख्य विषय :

१. कम्पनी र व्यापार व्यवसाय : शेयर जारी गर्न लागेको एसएमईको बारेमा राम्ररी बुझ्नुहोस । यसको व्यापार मोडेल, उत्पादन वा सेवाहरू, प्रतिस्पर्धी क्षमता र वृद्धि सम्भावना केलाउनुहोस् । विस्तृत जानकारीको लागि उसको प्रोस्पेक्टस (विवरणपत्र) को समीक्षा गर्नुहोस् ।

२. कम्पनीको वित्तीय प्रतिवेदन : एसएमईको आम्दानी, नाफा र नगद प्रवाह सहितको वित्तीय विवरणहरू जाँच गर्नुहोस् । विगतको वित्तीय अवस्थालाई हेर्नुहोस् । यसबाट दिगो आम्दानी तथा नाफा गर्न सक्छ कि सक्दैन मूल्यांकन गर्न सकिन्छ ।

३. व्यवस्थापन टोली : एसएमईको व्यवस्थापन टोलीको अनुभव र ट्र्याक रेकर्ड हेर्नुहोस् । एसएमईको सफलताका लागि बलियो नेतृत्व महत्वपूर्ण हुन्छ ।

४. आम्दानीको प्रयोग : एसएमईले आईपीओे मार्फत उठेको रकम के कसरी प्रयोग गर्न खोजिरहेको छ ? यस बारेमा बुझ्नुहोस् ।

५. नियामक अनुपालन : एसएमईले नियामकले तोकेको सबै नियामकीय आवश्यकताहरूको पालना गरेको नगरेको हेर्नुपर्छ ।

६. सञ्चालन इतिहास : कम्पनीको कार्यसम्पादन मूल्यांकन गरेर उसको आम्दानी, नाफा र उसको क्षेत्रमा वृद्धि भएको वा नभएको विगतको ट्र्याक रेकर्ड ध्यान दिएर हेर्नुहोस् ।

७. जोखिम र चुनौती : एसएमईले सामना गर्नुपर्ने सम्भावित जोखिम (नियामकीय प्रावधान, प्रतिस्पर्धा, प्राकृतिक विपत्ति, प्रतिकूल बजार) र चुनौती बुझ्नुहोस् ।

८. मूल्यांकन : कम्पनीको वित्तीय मेट्रिक्स, उद्योग बेन्चमार्कहरू र बजारमा उस्तै प्रकृतिका अन्य कम्पनीसँग तुलना गर्नुहोस् ।

९. संस्थागत सुशासन : बोर्ड संरचना, पारदर्शिता, र शेयरधनीका अधिकार सहित कम्पनीको संस्थागत सुशासनका अभ्यासहरूको समीक्षा गर्नुहोस् । लगानीकर्ताको सुरक्षाका लागि बलियो संस्थागत सुशासन आवश्यक रहन्छ ।

१०.लक–इन अवधि : लक–इन अवधि बारे सचेत रहनुहोस् । यसले कतिपय लगानीकर्तालाई आईपीओे पछि तुरुन्तै शेयर बेच्नबाट रोक्छ । लक–इन म्याद समाप्तिपछि शेयरको आपूर्ति बढेर मूल्य घट्न सक्छ ।

११.विविधीकरण : एसएमई प्लेटफर्मलाई लगानी विविधीकरण गर्न सकिने एउटा अवसरका रूपमा प्रयोग गर्नुहोस् । विविधीकरणले लगानीको जोखिम कम गर्न मद्दत गर्छ ।

१२. दीर्घकालीन सोच : सम्भावित अस्थिरता र कम्पनीको वृद्धिको गतिका कारण SME लाई लामो लगानी समय आवश्यक पर्न सक्छ । त्यसैले छोटो अवधिमै नाफा कमाउने उद्देश्यले लगानी नगर्नुहोस् ।

SME Platform मा कारोबार गर्नुअघि लगानीकर्ताले गहन अनुसन्धान गर्नु र सम्भावित प्रतिफल तथा जोखिम बारे बुझ्नु आवश्यक हुन्छ । एसएमई प्लेटफर्ममा कारोबार हुनै सबै कम्पनी एक समान हुँदैनन् । प्लेटफर्मका कम्पनी परिपक्व हुन लामो समय लाग्न सक्छ । त्यसैले दीर्घकालीन सोच सहित लगानी गर्नुपर्छ ।