आईपीओ

आईपीओमार्फत सार्वजनिक भएको कम्पनीको शेयर स्टक एक्सचेन्जमा खरिद–बिक्रीका लागि उपलब्ध हुन्छ । यसले कम्पनीलाई बाह्य लगानीकर्ताहरूबाट पूँजी जुटाउन सक्षम बनाउँछ, कम्पनीलाई दृश्यमान बनाउँछ, विश्वसनीयता बढाउँछ, विद्यमान शेयरधनीलाई तरलता प्रदान गर्छ । आईपीओको सफलता अक्सर बजार अवस्था र कम्पनीको शेयरको मागबाट प्रभावित हुन्छ ।

आईपीओ आफैंमा कम्पनी सूचीकरणको प्रारम्भिक प्रक्रिया हो । प्रचलित कानून अनुसार आईपीओ गरेका कम्पनी मात्र स्टक एक्सचेन्जमा सूचीकरण हुन्छन् ।

१. कम्पनीको शेयर स्टक एक्सचेन्जमा सूचीकरण भएपछि लगानीकर्ताले एकअर्कासँग शेयर किन्न र बेच्न सक्छन् । शेयरहरूको खुला कारोबार हुन्छ, बजार माग र आपूर्तिबाट नयाँ–नयाँ मूल्य कायम हुन्छ ।

२. सूचीकरणपछि संस्थापक, प्रारम्भिक लगानीकर्ता, कर्मचारी लगायतले आफ्नो शेयर खुला बजारमा बेच्न सक्छन् । यसले उनीहरूको सम्पत्तिमा तरलता प्रदान गर्छ, उनीहरूको सम्पत्तिलाई नगदमा रूपान्तरण गर्न सक्छन् ।

३. सार्वजनिक रूपमा सूचीबद्ध कम्पनीहरू नियमन दायरामा हुन्छन् । तिनीहरूले त्रैमासिक र वार्षिक रिपोर्टहरू नियमित रूपमा प्रकाशित गर्नुपर्छ । यी नियमहरूको पालनाले शेयर धनी र अन्य सरोकारवालालाई पारदर्शिता र जवाफदेहिताको सुनिश्चितता प्रदान गर्छ ।

४. स्टक एक्सचेन्जमा सूचीकृत कम्पनी दृश्यमान हुन्छन् र उनीहरूको विश्वसनीयता बढ्छ । यसले थप लगानीकर्ता र साझेदारहरूलाई आकर्षित गर्न सक्छ । कम्पनीको व्यावसायिक प्रतिष्ठा बढाउन सक्छ ।

५. बजारको अवस्था, लगानीकर्ताको मनोभाव र अन्य विभिन्न कारणले गर्दा सूचीकृत कम्पनीहरूको शेयर मूल्यमा उतारचढाव आउन सक्छ । यी उतारचढावले कम्पनीको मूल्यांकन र शेयरधनीहरूको सम्पत्तिलाई असर गर्न सक्छ ।

६. शेयर धनीहरू र नियामक निकायबाट सूचीकृत कम्पनीको नियमित अनुगमन हुन्छ । यसले शेयर धनीको हितरक्षा गर्न मद्दत गर्छ । कम्पनीमा सञ्चालक समिति तथा विभिन्न उपसमिति, लेखा परीक्षण समिति लगायतका संस्थागत सुशासनलाई सुनिश्चित गर्ने संरचना हुन्छन् । कम्पनीले समयमा साधारण सभा र लेखा परीक्षण गर्नुपर्छ ।

७. एक्विजिसन र मर्जरको लागि सूचीकृत कम्पनीलाई आफ्नो शेयर प्रयोग गर्न सजिलो हुन्छ । शेयरले   अन्य कम्पनीहरू किन्नको लागि नगद सरहकै काम गर्छ ।

८. बहिर्गमन रणनीति : सार्वजनिक हुँदै गर्दा प्रारम्भिक लगानीकर्ता वा संस्थापकहरू जो आफ्नो लगानीलाई नगद बनाउन चाहन्छन् तिनीहरूका लागि निकास रणनीतिको रूपमा काम गर्न सक्छ ।

सूचीकरणले कम्पनीलाई सार्वजनिक स्वामित्वमा लैजान्छ । पूँजीमा पहुँच, शेयर धनीलाई तरलता प्रदान गर्छ । कम्पनीलाई दृश्यमान बनाउँछ र प्रतिष्ठा बढाउँछ । नियमनले संस्थागत सुशासन सुनिश्चित गर्छ । सूचीकृत कम्पनीको शेयर मूल्य बढ्ने सम्भावना अन्यको तुलनामा बढी हुन्छ ।